Dlaczego w świecie organizmów żywych figurą geometryczną najczęściej spotykaną jest pięciokąt, w nieożywionym zaś - sześciokąt? Dlaczego nie tylko dzieła kunsztu ludzkiego, ale i twory przyrody wykazują w swej budowie określone proporcje liczbowe? Czy to przypadek, że te proporcje wyrażają się bardzo często "złotą liczbą" 1,618 i że napotykamy je zarówno w ciele ludzkim, jak i w egipskich piramidach? Czy rację mieli starożytni greccy mędrcy twierdzący, że fundamentem struktury wszechświata jest liczba, on sam zaś żyje i pulsuje w jednym uniwersalnym rytmie, dającym się wyliczyć? Na powyższe (i wiele innych) intrygujące pytania stara się odpowiedzieć w niniejszej książce Matila Ghyka, dziś prawie całkiem zapomniany matematyk, filozof, pisarz i dyplomata pochodzenia rumuńskiego.
Złota liczba, wydana pierwotnie po francusku, robiła prawdziwą furorę w Europie lat trzydziestych XX w. Autor, wykorzystując bogaty materiał historyczny i porównawczy z różnych dziedzin - od fizyki atomowej poprzez dzieje architektury i sztuki aż po biologię - śledzi historię "złotej liczby" i związanych z nią pojęć rytmu oraz harmonii w kulturze zachodniej od czasów Pitagorasa do dziś. I dochodzi do zaskakującego wniosku, że geometryczna, oparta na liczbie interpretacja świata, będąca odkryciem Pitagorasa i przez całe wieki stanowiąca rdzeń ezoterycznego nauczania w tajemnych bractwach (po nowożytne wolnomularstwo!) to nie tylko historyczny wyróżnik zachodniej cywilizacji, lecz także jedno z żywych do dziś jej źródeł; przecież poszukiwanie przez fizyków nowych geometrii przestrzeni to nic innego - twierdził B. Russell - jak nawrót do pitagoreizmu...

Złota liczba to fascynujące studium dziejów, kultury i zarazem pełne niespodzianek odkrywanie jej tajemnic, często dziś już zapomnianych. Książkę dopełniają liczne ilustracje. Przedmową poprzedził ją Paul Valery, posłowiem - Mircea Eliade.

Ireneusz Kania

Wprowadzając w problematykę swej książki, autor najpierw na nowo definiuje ideę proporcji i pojęcia pokrewne, przypomina podobieństwa i różnice w formie i rytmie, między życiem a materią niezorganizowaną. Przedstawia teorię Moessela o planach architektonicznych: egipskich, greckich i gotyckich. Omawia kompozycję brył architektonicznych, korekcje optyczne, rytm poetycki, relacje między rytmami, regułami, magią. Próbuje wykazać, że pitagoreizm z jego geometrią przekazywany był poprzez "złoty łańcuch" nie tylko w sztuce (Platon, Witruwiusz, budowniczowie: Pacioli, Leonardo) czy matematyce (Platon, Nikomach z Gerozy, Pacioli, Kepler, Kartezjusz, Russell, Einstein), lecz również w innych dziedzinach.

 

SPIS TREŚCI

Część I

RYTMY

List do autora

Przedmowa

Rozdział I. – OD LICZBY DO HARMONII
Liczba, stosunek, proporcja. – Pitagorejska doktryna liczb. – Pitagoras, Platon i Nikomach z Gerazy. – Liczby czyste i liczby naukowe. – Tetraktys, pentada, dekada. – „Liczba Duszy Świata” a teoria korespondencji harmonicznych w Timajosie. – Makrokosmos i mikrokosmos. – Harmoniczna teoria architektury u Witruwiusza. – Analogia, symetria,

Rozdział II. – BOSKA PROPORCJA
Złote cięcie, pięciokąt, dwunastościan. – Złote cięcie a pięć ciał platońskich. – Równopodziały krystaliczne a pulsacje w żywych organizmach. – Proporcje ludzkiego ciała

Rozdział III. – GEOMETRYCZNE KANONY ARCHITEKTURY ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ
Proporcje w architekturze egipskiej, greckiej i gotyckiej. – Teorie Hambidge’a, Lunda i Moessela. – Geometryczna ezoteryka starożytnych przekazana przez estetykę platońską

Rozdział IV. – ZESTRAJANIE WOLUMENÓW A HARMONIA ARCHITEKTONICZNA
Wiedza przestrzenna a kompozycja architektoniczna. – Zastosowanie pojęcia proporcji do wolumenów. – Twierdzenie Platona. – Liczby trójwymiarowe a podwojenie sześcianu. – Korekcje optyczne. – Perspektywizm optyczno-filozoficzny Borissavliévitcha. – Prawo analogii, czyli rekurencji formy podstawowej. – Liczba, rytm i rytuał

Rozdział V. – OD RYTMU DO INKANTACJI
O rytmie czystym: rytm muzyczny i rytm prozodyczny. – Rytm jako odbicie przepływu momentów psychologicznych. – Inkantacja zrytmizowana a katharsis. – Różne rodzaje rytmów w prozodii: rytm okresów trwania, rytm arytmetyczny, rytm toniczny, rytm tembru. – System notacji P. Serviena. – Liczba i obraz w twórczości poetyckiej. – Od obrazu do metafory. – Analogie i inwarianty w dziedzinie idei. Inkantacyjny walor słów: słowa-harmonie i słowa-symbole

Rozdział VI. – OD INKANTACJI DO MIŁOŚCI
Słowo jako element i czynnik inkantacji. – „Słowa mocy” w starożytnym Egipcie. – Zastosowanie słów mocy i pitagorejskiej mistyki liczb w Kabale. – Inkantacja miłości. – Miłość w epoce antycznej i miłość „gotycka”. – Platon a Dante

Część II

RYTUAŁY

Przedmowa do części drugiej

Rozdział I. – PITAGORAS
Życie i legenda Pitagorasa. – „Bractwo” pitagorejskie i Liga Krotońska. – Katastrofa w Metaponcie. – Odrodzenie się Bractwa. – Platon, Archytas z Tarentu i Dion z Syrakuz. – VII List Platona. – Reguła tajemnicy. – Pentagram jako znak rozpoznawczy pitagorejczyków. – Neopitagoreizm w Rzymie, Egipcie i Syrii. – Hermetyzm, Kabała i gnoza

Rozdział II. – ŚWIATŁO POD KORCEM
Transmisja ezoterycznej geometrii pitagorejskiej za pośrednictwem architektury i magii. – Korporacje budowniczych w starożytności i średniowieczu. – „Bauhütte”, angielskie cechy murarskie i zrzeszenia czeladników francuskich. – Gmerki. – Wzmianki o Pitagorasie w pergaminach angielskich. – Pentagram na rozetach gotyckich. – Geometryczny charakter magii europejskiej: talizmany pięciokątne. – Pentagram magiczny. – Alchemicy, kabaliści i różokrzyżowcy.
– Przeżytki koncepcji gnostyckich

Rozdział III. – EZOTERYKA A POLITYKA. OD JASKINI PLATONA DO LÓŻ MASOŃSKICH
Stowarzyszenia tajemne w cesarstwie rzymskim. – Templariusze, jezuici, czeladnictwo. – Przejście od wolnomularstwa praktycznego do spekulatywnego. – Ciągły przekaz pitagorejskich symboli geometrycznych. – Polityczna rola wolnomularstwa w XVIII i XIX wieku

Rozdział IV. – NAUKA WSPÓŁCZESNA I POWRÓT DO PITAGORASA
Teoria mnogości i teoria zbiorów. – Poprzez Cantora, Einsteina, Schrödingera i de Broglie’a nauka współczesna urzeczywistniła ideał Pitagorasa i Platona. – Świat fizyczny sprowadzony do idei-liczb. – Materia jako epifenomen. – Skończony makrokosmos Einsteina. – Oraz de Sittera

Rozdział V. – PĘD ŻYCIOWY, RYTM I TRWANIE
Duch i liczba – jedynymi rzeczywistościami naukowymi. – Bergson i ewolucja twórcza. – Czas, Rytm, Trwanie. – Wielka Przygoda. – Świadomości zbiorowe a Panpsyche. – Przyczyna i cel harmonii kosmicznej

Rozdział VI. – FENIKS Z METAPONTU I POJEDYNEK MAGÓW
Cywilizacja zachodnia jako wytwór idei pitagorejskich. – Prawo Liczby a Prawo Miłości. – Starcie między Kościołem i odnową kompleksu inicjacyjnego. – Teza Isidore’a Lévy’ego o pitagorejskich źródłach
chrystianizmu. – Pojedynek magów. – Zakończenie

Zakończenie

W charakterze posłowia – MIRCEA ELIADE: Matila Ghyka jako autor „Złotej liczby”