Książka niniejsza ukazuje dzieje Chełmońskiego w nowym ujęciu. Jej głównym budulcem są autentyczne świadectwa epoki, czerpane z pierwszej ręki - z listów, z relacji pamiętnikarskich, z publicystyki współczesnej, z materiałów niejednokrotnie niepublikowanych lub zapomnianych. Jest to jakby długa, wyczerpująca i gorąca dyskusja na temat życia i twórczości autora Babiego lata. Bierze w niej udział sam artysta, liczni świadkowie tamtych czasów i autor książki, który wyjaśnia, tłumaczy, przytakuje i zaprzecza, odkrywa może niedostrzeżone dotąd argumenty, oskarża i broni. Usiłuje odczytać, `jeżeli nie najlepiej, to choćby inaczej`, malarski żywot i wciąż żywe malarstwo Chełmońskiego, tak od polskości nieodłączne jak krajobraz mickiewiczowski Pana Tadeusza. Geneza pracy autora to lata jego dzieciństwa, klimat domu rodzinnego, gdzie Chełmoński nie był osobą obcą, bezpośrednie, chociaż rzadkie już w tym czasie kontakty z samym artystą, a przede wszystkim ogromne zżycie się ojca autora z całą tamtą epoką.