 |
| |
MARZEC ' 68
Z CZTERDZIESTOLETNIEJ PERSPEKTYWY
Pod redakcją
Danuty Kisielewicz i Małgorzaty Świder
rok wyd. 2009, stron 318 + wkl., przypisy, aneks, nota o autorach,
miękka oprawa foliowana, format ok. 23,5 cm x 16,5 cm
Z notatki wydawniczej :
Publikacja dotyczy wydarzeń marcowych 1968 roku, które były masowym i spontanicznym buntem młodych ludzi,
pokolenia, które urodziło się i wzrastało w PRL. Dokonana została w niej ocena wydarzeń z czterdziestoletniej perspektywy,
jako jednego z kryzysów politycznych w powojennej historii Polski, zainicjowany przez inteligencję i młodzież akademicką
protest przeciwko systemowi społeczno-politycznemu PRL, który w konsekwencji doprowadził do rozwoju opozycji politycznej
w Polsce w latach 70. i 80. Publikacja jest pokłosiem obchodów czterdziestej rocznicy wydarzeń marcowych
na Uniwersytecie Opolskim i składa się z trzech części.
W pierwszej zamieszczone zostały wypowiedzi uczestników wydarzeń w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu,
w drugiej zaprezentowane zostały artykuły naukowe dotyczące wydarzeń marcowych w opolskim środowisku akademickim i w kraju,
trzecia część zbioru prezentuje wydarzenia 1968 roku w kontekście międzynarodowym.
Rok 1968 stał się synonimem masowego ruchu studenckiego, który objął niemal Europę Zachodnią – RFN, Francja, Włochy
oraz niektóre państwa bloku wschodniego – Polskę i Czechosłowację.
Książka jest uzupełnieniem dotychczasowych publikacji, w których brakowało opolskiego wątku wydarzeń marcowych 1968 r.
Mimo że niniejsza publikacja zawiera w większości materiały o charakterze naukowym, spełnia również rolę popularyzatorską.
Jest kierowana do młodzieży studenckiej i szkolnej oraz do tych czytelników, którzy pragną poszerzyć swoją wiedzę
na temat jednego z kryzysów politycznych czasów PRL, który doprowadził do wydarzeń 1968 r. i w konsekwencji do powstania III RP.
Ze wstępu [fragment] :
Wydarzenia marcowe 1968 roku były masowym i spontanicznym buntem młodych ludzi, pierwszego pokolenia, które urodziło się i wzrastało w PRL.
Pokolenia, które doświadczyło, że system komunistyczny opierał się na zorganizowanym kłamstwie.
Tłem sprzeciwu młodych był antysemityzm rozpętany przez władze partyjne, była też walka między frakcjami w aparacie władzy.
Protest został złamany. Istotnym elementem tych wydarzeń były represje, które dotknęły również młodych ludzi
(relegowanie z uczelni, powołanie do wojska). Czystka przeprowadzona w środowiskach intelektualnych i artystycznych
przyczyniła się do osłabienia polskiej nauki i kultury. Wielu twórców skazano na zapomnienie,
a wyrzuconych z uczelni ludzi nauki zastąpiono wiernymi ówczesnej władzy tzw. marcowymi docentami.
Na arenie międzynarodowej kampania antysemicka przyniosła Polsce spore straty.
Oceniając te wydarzenia z czterdziestoletniej perspektywy, śmiało można powiedzieć, że spuścizną Marca '68 było pojawienie się
nowego pokolenia, które chociaż wywodziło się z różnych opcji ideowych i politycznych, odegrało później istotną rolę
w kolejnych ruchach opozycyjnych w czasach PRL.
Czterdziesta rocznica wydarzeń marcowych zaowocowała w Polsce wieloma publikacjami na ten temat oraz organizacją wielu
uroczystości rocznicowych i konferencji naukowych.
Media na bieżąco informowały o ich przebiegu. Środowisko akademickie Opola również miało w tych uroczystościach swój udział.
11 marca 2008 r. Instytut Historii i Instytut Politologii Uniwersytetu Opolskiego przy wsparciu prof. Stanisława S. Niciei — rektora
Uniwersytetu Opolskiego, Ryszarda Zembaczyńskiego — prezydenta miasta Opola, Józefa Sebesty — marszałka województwa opolskiego,
Krzysztofa Kawalca — naczelnika Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu Delegatura w Opolu, Konrada Szymańskiego — posła
do Parlamentu Europejskiego zorganizowały obchody rocznicowe pt. „Marzec 1968 roku z czterdziestoletniej perspektywy".
Ich celem było ukazanie wydarzeń marcowych jako jednego z kryzysów politycznych w powojennej historii Polski.
Zainicjowany przez inteligencję i młodzież akademicką protest przeciwko systemowi społeczno-politycznemu PRL doprowadził
w konsekwencji do rozwoju opozycji politycznej w latach 70. i 80.
W uroczystościach wzięli również udział uczestnicy wydarzeń marcowych: prof. dr hab. Henryk Szlajfer — czołowy opozycjonista,
relegowany wraz z Adamem Michnikiem z Uniwersytetu Warszawskiego w 1968 r., oraz organizatorzy i uczestnicy protestu studenckiego
w opolskim środowisku akademickim — Jan Czech, Adam Kasprzyk, Marek Nowy, Krzysztof Borkowski, Harry Duda i Leszek Leo Kantor,
a także pracownicy naukowi uniwersytetu, świadkowie tamtych zdarzeń — prof. dr hab. Adam Suchoński, prof. dr hab. Franciszek Marek
i dr Leonard Owczarek. Oceny wydarzeń marcowych dokonali przedstawiciele świata nauki — prof. dr hab. Krzysztof Kawalec,
prof. dr hab. Stanisław S. Nicieja i dr Jarosław Neja. Debata naukowa pokazała, w jakim stopniu wstrząs polityczny 1968 r., do którego doszło
w kilkunastu ośrodkach akademickich kraju, w tym także w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu, wpłynął na indywidualne losy
uczestników tych wydarzeń oraz na życie społeczno-polityczne w PRL.
Zwrócono również uwagę na międzynarodowe implikacje Marca '68. Aspekty te ukazane zostały z czterdziestoletniej perspektywy,
z uwzględnieniem dalekosiężnych skutków...
Niniejsza publikacja jest pokłosiem obchodów czterdziestej rocznicy wydarzeń marcowych i składa się z trzech części.
W pierwszej zamieszczone zostały wypowiedzi (nierzadko z zachowaniem ich kolokwialnej formy) uczestników wydarzeń
w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu. Nie byli oni grupą, która wywołała i przewodziła wydarzeniom marcowym w kraju,
lecz jedynie ich uczestnikami, represjonowanymi przez ówczesne władze. Niektórzy spośród nich dopiero w 2008 r., po czterdziestu latach,
dzięki konferencjom, wywiadom prasowym i okolicznościowym spotkaniom mogli zaistnieć w życiu społecznym i politycznym.
Przedstawili własną, być może nie tak bohaterską, jak młodzież Uniwersytetu Warszawskiego, wersję wydarzeń.
Ich udział w tych wydarzeniach był niezwykle ważny dla nich samych i innych kontestatorów z Marca '68 i znacząco wpłynął
na ich dalsze życie osobiste, zawodowe i społeczne.
Uzupełnieniem tej części publikacji jest informacja (autorstwa Wiktora Krzewickiego) o wystawie poświęconej wydarzeniom 1968 r. na WSP w Opolu,
prezentującej dokumenty IPN i z archiwów własnych represjonowanych „marcowych" studentów, wzbogaconej licznymi
materiałami ikonograficznymi. Tę część materiałów kończy kalendarium wydarzeń marcowych w Opolu opracowane przez Mariusza Patelskiego.
W części drugiej publikacji zaprezentowane zostały artykuły opracowane przez badaczy. Rozpoczyna ją opracowanie Marka Białokura
dotyczące stosunku polskiej historiografii wobec przełomowych wydarzeń 1968 r. w Polsce i w Czechosłowacji;
autor dokonał w nim przeglądu badań dotyczących wydarzeń marcowych na przestrzeni minionych czterdziestu lat.
Kolejny artykuł autorstwa Lesława Koćwina poświęcony został roli ówczesnych władz partyjnych i państwowych w wydarzeniach,
które wstrząsnęły wówczas Polską. Podobny problem przedstawiła Jadwiga Kotulska w opracowaniu, w którym zajęła się sposobem
informowania społeczeństwa przez polską prasę i próbami kształtowania zafałszowanego obrazu Marca '68 w świadomości Polaków.
Podkreśla ona, że prasa przedstawiała studentów jako wichrzycieli zakłócających porządek publiczny, nazywając ich „bananową młodzieżą",
za którą kryją się wrogowie Polski Ludowej. Z kolei historyk wrocławski Jan Sielezin w swoim artykule przedstawił genezę i przebieg
wydarzeń marcowych na uczelniach i w szkołach Dolnego Śląska. Jak podkreślił, obraz Marca z dolnośląskiej perspektywy
jest w dalszym ciągu niejednorodny i niejednoznaczny i wymaga dalszych wnikliwych badań.
Większość materiałów zamieszczonych w tym bloku tematycznym dotyczy wydarzeń marcowych, które rozegrały się w opolskim środowisku
akademickim. Mariusz Patelski zaprezentował tekst o postawie i działalności ludzi sprawujących wtedy władzę na Opolszczyźnie,
a Beno Benczew napisał o studenckiej rewolcie w Opolu w świetle biuletynów MSW.
Obszerne studium historyczne o wydarzeniach marcowych na WSP w Opolu zamieścił Zbigniew Bereszyński.
Na podstawie materiałów zgromadzonych przez IPN weWrocławiu Delegatura w Opolu w sposób chronologiczny przedstawił wydarzenia
jakie miały miejsce w marcu i w następnych miesiącach w Opolu: akcję ulotkową studentów, działania SB, atmosferę zebrań partyjnych
i spotkań ze studentami, strajk studencki, aresztowania studentów i procesy sądowe, relegowanie z uczelni i wcielanie do wojska,
poinformował także o ofiarach antysemickiej nagonki wśród pracowników naukowych WSP.
Z tym materiałem doskonale koresponduje tekst Janusza Oszytki o odwołaniu z funkcji rektora WSP prof. Maurycego Horna i jego działalności
naukowej jako dyrektora Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie w kontekście umiędzynarodowienia polskich studiów żydowskich.
O tym, w jaki sposób prasa lokalna — „Trybuna Opolska" i „Dziennik Zachodni" — informowały o wydarzeniach marcowych w Polsce
i jak komentowały bunt młodzieży akademickiej w Opolu, traktuje opracowanie Marka Mazurkiewicza. Drugi blok tematyczny zamyka
artykuł Danuty Kisielewicz o kierunkach i rozmiarach pomarcowej emigracji politycznej.
Autorka pisze w nim o trudnej decyzji wyjazdu z Polski, najczęściej pod przymusem z tzw. dokumentem podróży w jedną stronę,
i o konsekwencji tych wyjazdów dla nauki i kultury polskiej.
Trzecia część zbioru prezentuje wydarzenia 1968 r. w kontekście międzynarodowym.
Rok 1968 stał się synonimem masowego ruchu studenckiego, który objął praktycznie całą Europę. Młodzież RFN, Francji, Włoch
czy też państw bloku wschodniego — Polski i Czechosłowacji — zainicjowała przemiany społeczne i polityczne, które jeszcze długo
wywierały wpływ na rozwój poszczególnych państw.
Tę część publikacji rozpoczyna artykuł Wandy Jarząbek, która zajmuje się zagranicznymi reakcjami na wydarzenia nad Wisłą.
Komentowano je praktycznie w całej Europie, jednak z różną intensywnością. Zależało to w znacznej mierze od tego,
jak układały się relacje tych państw z Polską, oraz od tego, czy w danym kraju dochodziło do podobnych wydarzeń.
Również reakcji zagranicy, w tym wypadku RFN, na wydarzenia w Polsce poświęcony jest artykuł Małgorzaty Świder.
Autorka omawia nie tylko zachodnioniemieckie reakcje na marcowe wydarzenia w Polsce, ale również prezentuje reakcje mass mediów RFN
na wydarzenia w Czechosłowacji, szczególnie zaś na sierpniową inwazję wojsk Układu Warszawskiego.
Reakcje poszczególnych państw na szeroko pojęty ruch 1968 r., w tym także na polski Marzec, uzależnione były w znacznym stopniu
od sytuacji wewnętrznej w danym państwie i od stanu stosunków politycznych z poszczególnymi państwami, w tym z Polską.
Na temat specyfiki ruchu 1968 r. w Niemczech Zachodnich pisze Aleksandra Trzcielińska-Polus, zwracając uwagę na wielowątkowość
tych wydarzeń. Natomiast stosunki polsko-czechosłowackie w 1968 r. i ich złożoność analizuje Anna Szczepańska.
Kontakty dyplomatyczne, współpraca gospodarcza i naukowa, a także kontakty prywatne uzależnione były w znacznej mierze od decyzji politycznych.
Po sierpniu 1968 r. poważnie się skomplikowały, nabierając innego wymiaru.
Również o relacjach polsko-czechosłowackich piszą czescy goście obchodów rocznicowych w Opolu — Pavel Krakora i Gabriela Medved'ova
— zwracając uwagę nie tylko na sam przebieg wydarzeń w Pradze, ale także na to, co upodabnia je i różni od wydarzeń w Polsce.
Podstawą do analizy przebiegu zdarzeń w Czechosłowacji jest program Komunistycznej Partii Czechosłowacji, co też czynią
David Hampl i Zdenka Novakova. Próby wprowadzenia socjalizmu z ludzką twarzą spowodowały krytykę państw socjalistycznych
i ściągnęły niełaskę Związku Radzieckiego, czego efektem były wydarzenia sierpniowe w Czechosłowacji 1968 r.
Polski Marzec '68, a przede wszystkim jego antysemicki wymiar, odcisnął swe piętno na stosunkach polsko-izraelskich.
Tej tematyce poświęca swój referat Monika Kalinowska, która pisze o stosunkach Warszawy z państwem Izrael po 1967 r.
Wystąpienia antysyjonistyczne, nagonka na obywateli wyznania mojżeszowego, namawianie do wyjazdu spowodowały,
że część Polaków zmuszona została do powrotu do swoich korzeni i zdeklarowania się jako Żydzi.
Nie oznacza to bynajmniej, że byli oni istotnie Żydami w rozumieniu prawa żydowskiego. Kwestią, kto jest Żydem,
zajmuje się Lena Górska, która pisze o złożoności tożsamości żydowskiej.
Mimo że niniejsza publikacja zawiera w większości materiały o charakterze naukowym, pragnie spełniać również rolę popularyzatorską.
Jest kierowana do młodzieży studenckiej i szkolnej oraz do tych czytelników, którzy pragną poszerzyć swoją wiedzę na temat
jednego z kryzysów politycznych czasów PRL, który doprowadził do wydarzeń 1989 r. i w konsekwencji do powstania III RP.
Zamieszczając wypowiedzi uczestników wydarzeń z Marca '68, chcemy przybliżyć klimat tamtych dni,
samym zaś uczestnikom złożyć hołd i wyrazić szacunek...
SPIS TREŚCI :
Wstęp (Danuta Kisielewicz, Małgorzata Świder)
I. Czterdzieści lat później. Uczestnicy o wydarzeniach Marca ' 68
Jan CZECH — Marcowe refleksje. Czterdzieści lat później
Adam KASPRZYK — „Dekada młodych"
Marek NOWY — Chcąc prawdy, przegrałem życiorys
Krzysztof BORKOWSKI — Mój Marzec ' 68 w opolskiej WSP
Harry DUDA — Trochę nitów w mity...
Wiktor KRZEWICKI — Informacje o wystawie towarzyszącej konferencji „Marzec ' 68 z czterdziestoletniej perspektywy"
Opolski Marzec ' 68 — kalendarium wydarzeń (oprac. Mariusz Patelski)
II. Marzec ' 68 w Polsce i na Opolszczyźnie
Marek BlAŁOKUR — Z perspektywy czterdziestolecia. Historiografia polska wobec przełomowych wydarzeń 1968 roku Polsce i w Czechosłowacji
Lesław KOĆWIN — Marzec ' 68 w propagandzie KC PZPR. Mity i fakty
Jadwiga KOTULSKA — Propagandowy obraz Marca ' 68 na łamach prasy polskiej
Jan Ryszard SlELEZIN — Marzec ' 68 z dolnośląskiej perspektywy
Mariusz PATELSKI — Ludzie władzy w Opolu w 1968 roku
Krzysztof TARKA — Strajk opolskich studentów w marcu 1968 roku
Beno BENCZEW — Wydarzenia marcowe 1968 roku na Opolszczyźnie w świetle biuletynów MSW
Zbigniew BERESZYŃSKI — Marzec ' 68 w opolskim środowisku akademickim
Janusz OSZYTKO — Pomarcowa działalność naukowa prof. Maurycego Horna
Marek MAZURKIEWICZ — Wydarzenia Marca ' 68 na łamach opolskiej prasy codziennej
Danuta KlSIELEWICZ — Kierunki i rozmiary pomarcowej emigracji politycznej
III. Międzynarodowe implikacje Marca ' 68
Wanda JARZĄBEK — Zagraniczne reakcje na wydarzenia polskiego Marca 1968 roku w raportach polskich dyplomatów
Pavel KRAKORA, Gabriela MEDVEDOVA — Polsky Brezen a Prazske jaro. Paralely, ohlasy, vzajemne vlivy
[tekst w jęz. obcym]
Małgorzata ŚWIDER — Wydarzenia 1968 roku w Polsce i w Czechosłowacji w środkach masowego przekazu Republiki Federalnej Niemiec
Aleksandra TRZCIELIŃSKA-POLUS — Specyfika „1968 roku" w Niemczech Zachodnich
David HAMPL, Zdenka NOVAKOVA — Program KSC z roku 1968
[tekst w jęz. obcym]
Anna SZCZEPAŃSKA — Stosunki polsko-czechosłowackie w 1968 roku
Monika KALINOWSKA — Stosunki polsko-izraelskie po 1967 roku
Lena GÓRSKA — Dylematy współczesnej żydowskiej tożsamości
Aneks
Noty o autorach
KAŻDY OFEROWANY EGZEMPLARZ JEST SPRAWDZANY
W CELU WYKLUCZENIA EWENTUALNYCH
DEFEKTÓW DRUKARSKICH !
ZAPRASZAM DO PRZEJRZENIA PEŁNEJ OFERTY KSIĘGARNI E-KODEKS !!!
W przypadku dodatkowych pytań proszę przesłać wiadomość. |
|
|
|
|
|
