KORONKOWE SERWETY I OBRUSY HAFT NA SIATCE

Koronki siatkowe to jedna z najstarszych technik koronkarskich. Wywodzą się z czasów antycznych, najprawdopodobniej ze sztuki wyplatania wyrafinowanych siatek, z których następnie wykonywano ozdoby do włosów i sukni, bogato haftowane złotymi i jedwabnymi nićmi. Obecny wzrost zainteresowania tym typem rękodzieła zrodził zapotrzebowanie na książkę, która wyjaśniłaby osobom początkującym podstawowe metody pracy, ale Koronkowe serwety i obrusy adresowane są także do doświadczonych koronkarek.

Cześć pierwszą książki stanowi dziesięć lekcji, w których szczegółowo opisano sposoby wykonania przykładowych wzorów, podstawowe ściegi i ich odmiany. Część druga zawiera wzory i instrukcje niezbędne do zrealizowania nowoczesnych projektów, a w części trzeciej przedstawiono współczesne wersje bardzo starych wzorów.

Margaret Morgan od dawna jest zafascynowana koronkami siatkowymi i ich długą historią. Prowadziła wiele warsztatów dla członków gildii koronkarstwa i haftu. Przedstawione w książce lekcje opracowała na podstawie doświadczeń zebranych podczas prowadzenia tych zajęć.

Koronka siatkowa to jedna z najstarszych technik koronkarskich, wcześniejsza niż koronki klockowe czy igłowe. Najkrócej można ją określić jako haft na siatce składającej się z kwadratowych oczek (w przeciwieństwie do sześciokątnych oczek tiulu), oczywiście do czasu wynalezienia maszyn, wykonywanej wyłącznie ręcznie. Najprawdopodobniej korzenie tego rękodzieła tkwią w czasach antycznych, gdy wykonywano siatki na włosy i do sukni, bogato haftowane złotymi i jedwabnymi nićmi. W średniowieczu koronki siatkowe wykorzystywane były do celów sakralnych, np. w pochodzącym z 1327 roku spisie sporządzonym w katedrze w Exter wymieniono trzy sztuki haftowanej siatki przeznaczonej do ozdoby ołtarza. O popularności tych wyrobów w okresie Renesansu świadczą wzmianki w pierwszych, drukowanych książkach z wzorami. Jedna z nich, Singuliers et nouveaux pourtraicts of 1587 Federica Vinciolego, jest dostępna obecnie jako faksymile zatytułowane Renaissance Patterns for Lace, Embroidery and Needlepoint. Dwie sławne kobiety żyjące w XVII wieku, Katarzyna Medycejska i Maria Stuart, były miłośniczkami koronek siatkowych.

Przez wieki koronka tego typu przyjmowała różne nazwy. W muzeach i książkach historycznych spotyka się najczęściej określenia „siatkowa" lub „filet". Koronki siatkowe można wykonywać wieloma różnymi ściegami, ale w starych pracach wykorzystywano tylko jeden - płócienny (ang. linen stitch, franc. point de toile), który z tego powodu jest zazwyczaj traktowany jako podstawowy. Jednakże w niektórych wyrobach dodatkowa nić obramowuje kontur i łączy ze sobą poszczególne elementy, pojawiają się też ozdobne spirale i frędzle. Ten rodzaj koronek siatkowych, noszący nazwę koronki richelieu, ma bardzo długą historię. W książce The Technique of Filet Lace Paulina Knight zamieściła fotografię koronki tego typu, datowanej na rok 1620, a także innej, niemieckiej, datowanej na XVI wiek. Koronki richelieu były bardzo popularne pod koniec XIX i na początku XX wieku, wydawnictwo DMC opublikowało nawet książkę Le Filet Richelieu par Th. de Dillmont.

Inny typ, określany ogólnie jako gipiurowe koronki siatkowe, wyróżnia się różnorodnością ściegów - zarówno wypełniających, jak i wypukłych. Stosowano go najczęściej na początku XX wieku w sprowadzanych z Chin obrusach, serwetach i bieżnikach, wykonywanych na siatkach o dużych oczkach. Koronki te znowu są importowane i coraz częściej pojawiają się w sklepach. Jednakże technika gipiurowa nie jest współczesnym wynalazkiem, świadczą o tym przykłady jej zastosowania zaprezentowane w książce Vinciolego. Ponieważ koronka siatkowa ma tak długą historię w wielu krajach, musiały się pojawić warianty regionalne. Jednym z nich są wzory wykonywane w Finlandii, używane do dekorowania tradycyjnych czepców. Siatkę wiązano ręcznie, a jej cechą wyróżniającą były większe otwory, stanowiące element modelu. W Finlandii stosowano także inną metodę haftu (cerowania). Wraz z pojawieniem się materiałów tkanych maszynowo tiul zaczął stopniowo wypierać ręcznie wykonywaną siatkę, ale ostatnimi laty w Finlandii zauważa się wzrost zainteresowania tradycyjnymi metodami pracy.

Inny rodzaj koronek siatkowych nosi nazwę buratto (od łacińskiego słowa burra, oznaczającego zgrzebną odzież). Jest ono luźno utkane z kwadratowych oczek i zastępuje siatkę. Niektórzy twierdzą, że buratto bliższe jest siatkom współczesnym niż tradycyjnym, gdyż obecnie haftuje się raczej na tkaninach wykonanych maszynowo, żeby uniknąć żmudnego wyplatania. Początki buratto datuje się na XVI wiek, koronki te były wytwarzane przede wszystkim we Włoszech.

Koronka siatkowa wytrzymała próbę czasu. Na początku XX wieku były niezwykle popularne, opublikowano w tym czasie bardzo dużo książek ze wzorami. U schyłku wieku zainteresowanie nimi zmalało, ale ostatnio odnotowuje się powrót do tej i innych technik koronkarskich, szczególnie po opublikowaniu przez Paulinę Knight w roku 1980 i 1990 książek o koronkach siatkowych. Niestety, ich nakład jest obecnie wyczerpany. Wzrost zainteresowania sprawił, że wznowiono część starych publikacji ze wzorami, ale nadal potrzebne są instrukcje i rady dla początkujących. Mam nadzieję, że książka ta zaspokoi oczekiwania i przy- czyni się do odrodzenia tych pięknych, starych koronek.

Siatki. Do wykonania koronki można używać wielu rodzajów siatki. Niektóre z nich są przeznaczone specjalnie do tego celu, inne na firanki, ale można je z powodzeniem stosować zamiast siatki, gdyż składają się z kwadratowych (lub prawie kwadratowych) oczek. Najczęściej spotykane siatki mają oczka:
• 4-milimetrowe, czyli 6 oczek na cal, polikoton (dostępna w kolorze białym i ceru),
• 2,5-milimetrowe, czyli 9 oczek na cal, polikoton (tylko biała),
• 1,8-milimetrowe, czyli 14 oczek na cal, bawełna (biała i kremowa).
Na rynku jest też wiele siatek syntetycznych (5 oczek na cal, a nawet większe), ale najczęściej wiązanych, a nie tkanych. Delikatniejsze, zazwyczaj syntetyczne, można znaleźć w sklepach z firankami.

Nici. Do wykonania koronki siatkowej można używać różnych rodzajów nici. Do nauki ściegów koszykowego i płóciennego nadają się gładkie bawełniane, gdyż są miękkie, nie plączą się i nie skręcają zbytnio podczas pracy. Ale eksperymenty z innymi nićmi są bardzo interesujące, gdyż można w ten sposób uzyskać różne efekty i faktury. Przydają się także bawełniane nici do szycia i nici do koronek klockowych, szczególnie do drobnych ściegów lub gęstej siatki. Nici jedwabne, charakteryzujące się pięknym połyskiem, mogą posłużyć do podkreślenia wybranych elementów wzoru.

Igły. Do wykonywania koronki siatkowej najlepiej nadają się tępe igły. Można też używać tapicerskich - wybierz taki rozmiar, jaki uważasz za najwygodniejszy. Są jeszcze inne igły, idealne do koronek siatkowych - zakończone niewielką kulką, ułatwiającą przytrzymywanie nici podczas pracy. Mają różną długość, od 2,5 do 9 cm, ale są trudno dostępne i raczej nie uda ci się ich kupić w pasmanterii. Trzeba się po nie wybrać do sklepu specjalistycznego dla koronkarek.

Ramy. Tradycyjnie do wyrobu koronek siatkowych używano prostych, metalowych ram, kwadratowych lub prostokątnych. Rozpinano na nich siatkę (przyszywając jej brzegi do krawędzi) przed rozpoczęciem haftu. Można korzystać także z tamborka, ale trzeba sprawdzić, czy oczka siatki układają się równo. Zawsze po zakończeniu pracy zdejmuj z niego siatkę (dzięki temu na koronce nie odciśnie się jego kontur). Ponadto, przycinając materiał, pamiętaj o pozostawieniu naddatku, który umieścisz między obręczami tamborka: z każdej strony przynajmniej 5 cm albo więcej, jeśli zamierzasz ozdobić gotową robótkę obramowaniem.

UWAGI NA TEMAT MODELI. Małe modele opisane w pierwszej części książki zostały wykonane na siatce nr 9 (tzn. 9 oczek na cal), można je wykorzystać jako elementy kartek z życzeniami albo podkładki pod kubki. Można także doszyć je do siatki o innej wielkości oczek. Na schematach ścieg płócienny oznaczyłam symbolem #, natomiast na rysunkach oczka, które mają być wypełnione ściegiem płóciennym, oznaczyłam krzyżykiem, aby zwiększyć czytelność rysunku - góra krzyżyka wyznacza kierunek prowadzenia nici. W drugiej części książki znajdziesz wiele wzorów, które można wykonać zarówno ściegiem płóciennym, jak i koszykowym. W takich sytuacjach użyłam na schemacie symbolu •, możesz więc samodzielnie zadecydować, który ścieg wolisz - płócienny czy koszykowy. Niektóre schematy są dość duże i nie dało się ich wydrukować na jednej stronie w odpowiedniej wielkości. Przed rozpoczęciem haftowania należy powiększyć taki schemat na kserokopiarce.