PROTORENESANS
Znana jest powszechnie legenda o narodzinach malarstwa wło­skiego; któż nie słyszał, jak to na początku panował w tym kraju zakrzepły w swym formalizmie bizantynizm, jak potem znalazł się śród adeptów owego bizantynizmu jeden malarz mniej od innych zakrzepły, mianowicie Cimabue, jak wreszcie ten Cimabue odkrył genialnie zdolnego pastuszka z okolic Florencji imieniem Giotto, którego wtajemniczył w arkana swego kunsztu, i który, ostatecznie przełamawszy martwe szablony bizantyńskie, a zwróciwszy się do przyrody, stworzył w ten sposób nową, żywą, właściwą sztukę malarską.
Ta symplistyczna historyjka, oparta na Ohibertiego ^Komen­tarzach i Vasariego ^Żywotach najznamienitszych malarzy, rzeźbia­rzy i architektów^, powtarzana była na wiarę z pokolenia w po­kolenie; ostatnie dopiero lata z właściwą sobie pasją przewarto-ściowywania wszystkich wartości poddały ją krytycznemu badaniu, wykazując całą jej naiwność i prymitywność; nie zdołało to jednakże wykorzenić jej dotąd z umysłów szerszego ogółu.
A tymczasem jedno jest właściwie w tej legendzie całkiem zgodne z prawdą, a mianowicie, że malarstwo włoskie zaczęło się pod wpływem Bizancjum.
Rzecz to zresztą zupełnie naturalna. Potrzeba malarstwa obudziła się we Włoszech, wraz z ogólnym wzmożeniem potrzeb kultural­nych, w XIII stuleciu. Był to na całym zachodzie Europy czas osta­tecznego triumfu gotyku, i prąd ten oddziaływał również na Italię. Tylko jednakże oddziaływał, nie ogarniając jej całkowicie. Kościół gotycki włoski — to było coś zupełnie innego, niż ażurowa świą­tynia po drugiej stronie Alp, Włochy bowiem nie wyzbyły się nigdy antycznych i klasycznych tradycji budowlanych i klasycznego sposobu odczuwania formy; ich świątynie przy dekoracyjnych pozorach go­tyku zachowywały masyw bryły i płaszczyznę ściany.

Tytuł: