|
Gabriel
Brzęk
(1[zasłonięte]908-20)
We wtorek, 29 października
2002 r., w wieku 94 lat, zmarł w Lublinie nestor
polskiej zoologii, prof. zw. dr hab. dr h. c.
mult. Gabriel Brzęk - współtwórca lubelskiego
Wydziału Farmaceutycznego, wybitny naukowiec i
pedagog, wspaniały wychowawca znanych zarówno w
kraju jak i w świecie naukowców oraz rzesz
studentów, wielki i prawy człowiek, erudyta i
patriota.
Urodził się 25 maja 1908 r.
w Błażowej k. Rzeszowa. Tam spędził 10
najpiękniejszych lat swojego dzieciństwa, a
później, aż do r. 1939, przyjeżdżał na każde
wakacje.
Ojciec, Marcin Brzęk,
początkowo był instruktorem, potem nauczycielem i
dyrektorem błażowskiej szkoły tkackiej, a
następnie właścicielem tkalni. Matka, Zofia z
Kolasów, poślubiła w r. 1889
dwudziestotrzyletniego Marcina. Z tego małżeństwa
przyszło na świat sześcioro dzieci. Najmłodszym
był Gabriel.
W latach 1[zasłonięte]914-19 uczył
się w miejscowej szkole ludowej, a następnie w II
Państwowym Gimnazjum w Rzeszowie, które chlubnie
ukończył w maju 1926
r.
W październiku tego samego
roku rozpoczął studia przyrodnicze na
Uniwersytecie Jagiellońskim. Po pierwszym roku
przeniósł się do Poznania. W marcu 1930 r. na
tamtejszym uniwersytecie uzyskał dyplom i tytuł
magistra zoologii z anatomią
porównawczą.
Pracę naukową rozpoczął 1
kwietnia 1930 r. w Katedrze Zoologii Uniwersytetu
Poznańskiego. W r. 1932 uzyskał kolejne
magisterium z pedagogiki z
psychologią.
W r. 1932 ożenił się z
poznaną dwa lata wcześniej studentką wówczas
pierwszego roku biologii, Janiną Kluczyńską, która
w r. 1934 na Uniwersytecie Poznańskim uzyskała
dyplom magistra filozofii w zakresie biologii. W
miarę upływu czasu rodzina rozrastała się. 4 marca
1935 r. przyszedł na świat ich syn Mirosław, a 15
czerwca 1937 r. - córka
Jadwiga.
Lata 1[zasłonięte]930-19 to okres
intensywnej pracy Gabriela Brzęka w Katedrze
Zoologii. Zaowocował on licznymi publikacjami oraz
uzyskanym w r. 1934 z wynikiem "summa cum laude"
stopniem doktora nauk
ścisłych.
We wrześniu 1939 r.
rozpoczął się koszmar wojenny. Już 15 września
Gabriel Brzęk został aresztowany przez Gestapo i
przewieziony do tymczasowego obozu
(Daschgangslager) pod Swarzędzem, skąd po kilku
dniach udało mu się szczęśliwie zbiec i wrócić do
najbliższych. Natychmiast całą rodziną uciekli z
Poznania i po wielu trudach, dotarli do
Błażowej.
Już miesiąc później został
wprowadzony do pracy konspiracyjnej w Związku
Walki Zbrojnej (od lutego 1942 r. Armii Krajowej).
3 grudnia 1944 r., jako uczestnik akcji "Burza",
został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa
Publicznego. Życie ocalił mu otrzymany od prof.
Henryka Raabego list, zachęcający do podjęcia
pracy w nowo tworzonym w Lublinie Uniwersytecie
Marii-Curie
Skłodowskiej.
15 grudnia 1944 r., zgodnie
ze złożonym oświadczeniem, przyjechał do Lublina.
Jako adiunkt został przyjęty na stanowiska
wykładowcy do Katedry Zoologii Wydziału Rolnego.
Tam, 30 stycznia 1945 r. przeprowadził przewód
habilitacyjny i w wyniku konkursu został
kierownikiem Katedry. Funkcję tę pełnił ponad 33
lata, do r. 1978.
W sierpniu 1946 r. uzyskał
nominację na profesora nadzwyczajnego, a w maju
1958 r. na profesora
zwyczajnego.
Przez 25 lat, od r. 1945 do
r. 1970, współtworzył powstały 9 stycznia 1945 r.
lubelski Wydział Farmaceutyczny. Tu, 12 stycznia
1945 r. wygłosił dla studentów I roku pierwszy na
tym Wydziale wykład z zakresu parazytologii. Od
tego czasu do r. 1960 prowadził, w ramach godzin
zleconych, zajęcia dydaktyczne z tego przedmiotu.
Dopiero 1 września 1960 r., dzięki usilnym
staraniom Profesora, powstał na Wydziale
Farmaceutycznym AM w Lublinie Zakład Biologii i
Parazytologii, którym kierował do 30 września 1970
r. Przez pierwsze 4 lata Zakład nie miał własnego
lokalu i mieścił się przy Katedrze Zoologii
(wówczas Wyższej Szkoły Rolniczej) - korzystano
wtedy z jednego pokoju dla asystentów i
magistrantów oraz ze wspólnej sali ćwiczeń i
pomocy dydaktycznych. W czerwcu 1964 r. Zakład
otrzymał wreszcie własny lokal, co stworzyło
właściwe warunki do jego normalnego
funkcjonowania. W latach 1[zasłonięte]960-19 pod
kierownictwem prof. dr. hab. G. Brzęka wykonano 2
prace doktorskie, a jedna osoba uzyskała stopień
naukowy doktora habilitowanego. Ponadto, corocznie
6-8 studentów V roku Wydziału Farmaceutycznego
wykonywało w Zakładzie swe prace
magisterskie.
W latach 1[zasłonięte]947-19 był
pro-dziekanem, a następnie dziekanem Wydziału
Rolnego oraz prodziekanem Wydziału
Zootechnicznego, a w latach 1[zasłonięte]959-19 prorektorem
Akademii Rolniczej w
Lublinie.
Dorobek naukowy Profesora
obejmuje 180 publikacji, w tym 10 książek. W dwóch
pracach: Rzut oka na rozwój hydrobiologii w Polsce
oraz Stacja hydrobiologiczna na Wigrach jako
warsztat pracy badawczej i kolebka nowoczesnej
limnologii polskiej przedstawił poważne
osiągnięcia hydrobiologii polskiej, która w
okresie międzywojennym zajmowała czołowe miejsce w
nauce europejskiej. Przygotował do druku obszerną
monografię poświęconą wybitnemu hydrobiologowi,
dyrektorowi Stacji Wigierskiej, Alfredowi
Lityńskiemu. Opublikował kilkanaście artykułów
dotyczących działalności innych hydrobiologów. Na
szczególną uwagę zasługuje powstała w Lublinie
3-częściowa, bardzo obszerna monografia z zakresu
historii zoologii Historia zoologii w Polsce.
Dzieło to, będące wynikiem kilkuletnich, żmudnych
studiów zawiera około 300 biogramów poświęconych
najwybitniejszym uczonym oraz ich wkładowi do
nauki polskiej w takich dziedzinach, jak:
zoologia, entomologia, hydrobiologia,
parazytologia, leśnictwo, rybołówstwo i ochrona
przyrody. Wielkie uznanie przyniosła Profesorowi
książka Złoty wiek ornitologii polskiej, a także
cykl prac poświęconych wybitnym zoologom polskim.
Są to obszerne monografie: Krzysztof Kluk,
Benedykt Dybowski, Henryk Raabe, Józef
Nusbaum-Hilarowicz. Spod pióra Profesora wyszła
także Historia zoologii we Lwowie i w Wilnie,
wydane w 1995 r. przez Lubelskie Towarzystwo
Naukowe: O dwu zgaszonych w 1939 roku ogniskach
polskiej zoologii oraz m.in. szereg wspaniałych
publikacji wspomnieniowych, choćby tych
poświęconych ZWZ-AK na Rzeszowszczyźnie.
Dużą wagę przywiązywał do
kształcenie kadry naukowej. Był promotorem 11
przewodów doktorskich, opiekunem 5 przewodów
habilitacyjnych oraz licznych prac magisterskich.
Aktywnie uczestniczył w pracach wielu komitetów i
komisji naukowych, m.in. Polskiej Akademii
Umiejętności, Polskiej Akademii Nauk oraz licznych
komitetów naukowych i społecznych.
Otrzymał szereg odznaczeń,
tytułów i medali, m.in. Krzyż Kawalerski i
Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Medale:
Komisji Edukacji Narodowej i "Nauka w Służbie
Ludu" oraz "Zasłużony Nauczyciel PRL". W r. 1997
został członkiem korespondentem Polskiej Akademii
Umiejętności, a Polska Akademia Nauk uhonorowała
Go swym najwyższym odznaczeniem - Medalem im.
Mikołaja Kopernika oraz Medalionem im. Michała
Oczapowskiego. Za działalność w strukturach ZWZ-AK
otrzymał Srebrny Krzyż Virtuti Militari, Złoty
Krzyż Zasługi z Mieczami (dwukrotnie), Krzyż
Partyzancki AK i WiN oraz Krzyż "Udział w Akcji
Burza".
W 1984 r. uzyskał godność
doktora honoris causa Akademii Rolniczej, a w 1995
r. - Akademii Medycznej w
Lublinie.
W r. 1998 Komitet Historii
Nauki PAN uczcił jego 90. rocznicę urodzin
uroczystym jubileuszem w Warszawie i
Niepokalanowie.
Był jednym z najbardziej
zasłużonych historyków zoologii w Polsce. Do
ostatnich chwil uczestniczył w życiu środowiska
akademickiego, w tym Wydziału Farmaceutycznego i
AM w Lublinie, gdzie zawsze był gorąco witany i
oczekiwany. Każda, nawet najmniejsza uroczystość
na naszym Wydziale i Uczelni nie odbyła się bez
Jego w niej udziału. Był niezwykle serdecznie
witany, jak zawsze. Aż sobie trudno to uzmysłowić,
że już Go nie ma wśród nas. Pogrzeb Pana Profesora
odbył się 6 listopada 2002 r. na cmentarzu przy
ul. Lipowej w Lublinie. Żegnany przez rodzinę,
przedstawicieli nauki i lokalnych władz oraz przez
liczne grono wychowanków, przyjaciół i
współpracowników, a także przez rzesze tych,
którzy tylko o Nim słyszeli - spoczął w rodzinnym
grobie.
23 listopada br., w czasie
uroczystej promocji magisterskiej absolwentów
Wydziału Farmaceutyczego AM w Lublinie, stało
puste krzesło - Jego krzesło - na którym od zawsze
zasiadał.
| 
