"Lalka" to jedno z arcydzieł literatury polskiej. Akcja toczy się na dwóch równoległych planach. Pierwszy, ukazuje dzieje nieszczęśliwej miłości kupca - Stanisława Wokulskiego do ubogiej arystokratki - Izabeli Łęckiej - zdobycie przez niego wielkiego majątku, który miał mu pomóc w zdobyciu ukochanej kobiety, zaręczyny, utratę złudzeń, próbę samobójstwa, wreszcie zaginięcie bez wieści. Drugi, to "Pamiętnik starego subiekta" - Ignacego Rzeckiego, uczestnika Wiosny Ludów, bonapartysty i romantyka, który snuje refleksje o przeszłości, opowiada o wszystkim, co go wzrusza i spotyka.
W mistrzowski sposób Prus maluje obraz XIX-wiecznej Warszawy, a na jej tle ukazuje bohaterów targanych wielkimi namiętnościami, tęsknotę Polaków za upragnioną wolnością, przypomina o tradycjach niepodległościowych. Obok głównych bohaterów występuje bogata galeria postaci, tworząca rozległy obraz wszystkich warstw społecznych: arystokracji i szlachty, mieszczaństwa, kupców, ludności żydowskiej oraz żyjącego w nędzy ludu.
"Lalka" uchodzi za najdoskonalszy artystycznie i najgłębszy intelektualnie polski utwór powieściowy.