KWASKOWSKI TEATR TORUŃ OKRES MIĘDZYWOJENNY UNIKAT

08-02-2014, 19:30
Aukcja w czasie sprawdzania była zakończona.

Aktualna cena: 49.99 zł

Użytkownik inkastelacja

numer aukcji: 3930253969

Miejscowość Kraków

Koniec: 08-02-2014 19:20:50

Dodatkowe informacje:
Ujęcie: oprac. syntetyczne
Stan: Używany
Okładka: miękka
Rok wydania (xxxx): 1975
Język: polski

KLIKNIJ ABY PRZEJŚĆ DO SPISU TREŚCI

KLIKNIJ ABY PRZEJŚĆ DO OPISU KSIĄŻKI

KLIKNIJ ABY ZOBACZYĆ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY ZNAJDUJĄCE SIĘ W TEJ SAMEJ KATEGORII

KLIKNIJ ABY ZOBACZYĆ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG CZASU ZAKOŃCZENIA

KLIKNIJ ABY ZOBACZYĆ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG ILOŚCI OFERT

PONIŻEJ ZNAJDZIESZ MINIATURY ZDJĘĆ SPRZEDAWANEGO PRZEDMIOTU, WYSTARCZY KLIKNĄĆ NA JEDNĄ Z NICH A ZOSTANIESZ PRZENIESIONY DO ODPOWIEDNIEGO ZDJĘCIA W WIĘKSZYM FORMACIE ZNAJDUJĄCEGO SIĘ NA DOLE STRONY (CZASAMI TRZEBA CHWILĘ POCZEKAĆ NA DOGRANIE ZDJĘCIA).

PEŁNY TYTUŁ KSIĄŻKI -
AUTOR -
WYDAWNICTWO -
WYDANIE -
NAKŁAD - EGZ.
STAN KSIĄŻKI - JAK NA WIEK (ZGODNY Z ZAŁĄCZONYM MATERIAŁEM ZDJĘCIOWYM) (wszystkie zdjęcia na aukcji przedstawiają sprzedawany przedmiot).
RODZAJ OPRAWY -
ILOŚĆ STRON -
WYMIARY - x x CM (WYSOKOŚĆ x SZEROKOŚĆ x GRUBOŚĆ W CENTYMETRACH)
WAGA - KG (WAGA BEZ OPAKOWANIA)
ILUSTRACJE, MAPY ITP. -
KOSZT WYSYŁKI 8 ZŁ - Koszt uniwersalny, niezależny od ilośći i wagi, dotyczy wysyłki priorytetowej na terenie Polski. Zgadzam się na wysyłkę za granicę (koszt ustalany na podstawie cennika poczty polskiej).

KLIKNIJ ABY PRZEJŚĆ DO WYBORU MINIATUR ZDJĘĆ

SPIS TREŚCI LUB/I OPIS (Przypominam o kombinacji klawiszy Ctrl+F – przytrzymaj Ctrl i jednocześnie naciśnij klawisz F, w okienku które się pojawi wpisz dowolne szukane przez ciebie słowo, być może znajduje się ono w opisie mojej aukcji)

Pozycja dotowana przez
Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy
TEATR W POZNANIU
1[zasłonięte]920-19
Stanisław Kwaskowski
WYDAWNICTWO MORSKIE GDAŃSK-BYDGOSZCZ 1975

Spis treści

Wstąp .............
Rozdział 1. Dyrekcja Franciszka Frączkowskiego, 1920—1921 . Rozdział 2. Dyrekcja Mieczysława Szpakiewicza, 1921—1924 Rozdział 3. Pierwsza dyrekcja Karola Bendy, 1924—1926 .... Rozdział 4. Dyrekcja Jerzego Bojanowskiego, 1926—1927 ....
Rozdział 5. Dyrekcja Jerzego Rygiera, 1927—1929.....
Rozdział 6. Dyrekcja Jerzego Rygiera, Edwarda Szupelak-Glińskiego
i Zrzeszenia Artystów, 1929—1930........
Rozdział 7. Druga dyrekcja Karola Bendy, 1930—1932 .... 113 Rozdział 8. Dyrekcja Zrzeszenia Artystów i Józefa Cornobisa, 1932—1933
Rozdział 9. Dyrekcja Józefa Cornobisa, 1933—1934.....1*1
Rozdział 10. Dyrekcja Władysława Brackiego, 1934—1939 ....
Od Autora..............193
Od Redakcji..............195
Aktorzy teatru w Toruniu w latach 1920—1939......
Zespół administracyjny i techniczny teatru w Toruniu .... Wykaz sztuk wystawionych w teatrze w Toruniu w międzywojennym
dwudziestoleciu............

Wstęp

Od początku swego istnienia, poprzez różne koleje i okresy swego bytu, położony nad Wisłą Toruń pośredniczył w wymianie towarów miedzy bogattymi — zwłaszcza w płody rolnicze — dzielnicami Polski a morzem. Dzięki temu szybko rozwijał się handlowo i gospodarczo, w niektórych okresach — na przykład gdy rodził się tutaj słynny Mikołaj Kopernik — uchodząc za jedno z najbogatszych miast Polski. O ówczesnym, bogaotwiie i świetności Torunia dobrze świadczy do dzisiaj zachowany unikalny zespół architektoniczny Starego Miasta, wspaniałe zabytki sakralne i szeregi okazałych kamienic wznoszonych przez zamożnych toruńskich mieszczan.
Nie gardzili ówcześni mieszkańcy miasta różnymi rozrywkami, w tym ocizywiście i teatrem. W kOku budynkach Torunia występowały okresowo wędrowne trupy artystów. I tak na przykład wiemy, że w roku 1604 wystawiano w słynnym gimnazjum toruńskim komedię pod tytułem Nawrócony Saul, a w 1650 roku grano na ratuszu tragedię, której tematem było ścięcie króla angielskiego Karola Stuarta.
Z biegiem dziejowych wypadków Toruń tracił jednak na znaczeniu. Rozluźniały się więzy z Polską, zmieniali się protektorzy... Szczególnie w okresie rozbiorów, nie mogąc korzystać swobodnie z naturalnego zaplecza, bardzo podupadł gospodarczo. Po kilku wiekach niezbyt spokojnego życia, dopiero w drugiej połowie XIX wieku, nastąpił dłuższy okres względnego spokoju. Miasto zaczęło, w swoich skromnych na-ówczas ramach, nabierać wyglądu bardziej współczesnego. W tym też czasie nieco żywiej zaczyna tętnić puls życia kulturalnego miasta. Powstają różnego rodzaju stowarzyszenia kulturalno-antystyczne. Szczególnie polski teatr amatorski (szkolny) za przykładem Wielkopolski rozwija się pomyślnie i wywiera wpływ na polskość mieszkańców Torunia. Nie bez znaczenia są również odwiedziny zawodowych zespołów teatralnych polskich, których występy rozpoczęły się już w pierwszych latach XIX wieku. Przedstawienia odbywały się między innymi na Rynku Staromiejskim w okazałym budynku starego Dworu Artusa, ozdobionym herbami Polski i polskich królów od Władysława Jagiełły do Zygmunta III Wazy. Budynek ten z XIV wieku, tak ściśle związany
z historią Polski, został w 1802 roku zburzony przez Niemców. Na tym miejscu wybudowano nowy, w którym również mieścił się teatr wykorzystywany przez polskie zespoły wędrowne. Tam właśnie wystawiono 17.V.1873 r. pod dyrekcją Ignacego Kalieińskiego Mazepę Słowackiego w następującej obsadzie: Wojewoda — Wincenty Kossakowski, Amelia — Ludwika Webersfeld, Mazepa — Artur Molski, Zbigniew — Edward Webersfeld, Król — Ignacy Kalieiński. W czerwcu 1877 roku znowu grano w Toruniu Mazepę, tym razem w wykonaniu zespołu Juliana Grabińskiego (kreował on rolę Wojewody).
Oczywiście podobne przejawy życia kulturalnego, manifestujące obecność i siłę żywiołu polskiego na ziemi pomorskiej, nie mogły podobać się okupantowi.
Rządy pruskie systematycznie i przebiegle stosowały wszelkiego rodzaju zabiegi germanizacyjne. Ten system wynaradawiania Polaków na Pomorzu w ciągu długich lat zaboru w rezultacie musiał przynieść efekty, mimo że grupy patriotów polskich starały się przeciwdziałać temu. Prawdziwy żywioł polski mocno i wytrwale wiąże się w codziennej, ukrytej walce z niemieckim szowinizmem i germanizacyjnymi zapędami. Chlubna działalność skromnej ówczesnej prasy (,,Nadwiślanin" i „Gazeta Toruńska") może służyć przykładem. Przejawem tej walki były między innymi: proces toruńskich filomatów, strajk szkolny czy zachowanie się ludności polskiej w czasie pierwszej wojny światowej.
Na początku bieżącego stulecia w rządzie pruskim rodzi się myśl wybudowania budynku teatralnego, przeznaczonego do użytku stałego zawodowego teatru niemieckiego w Toruniu, oczywiście w celach propagandowych.
Zabierając się do wykonania tego planu w r. 1901 miasto wyznaczyło na teatr pożyczkę amortyzacyjną w wysokości 300 000 mrk i zleciło wykonanie wiedeńskiej firmie budowlanej Helmer i Fellner, która powierzyła kierownictwo budowy architektowi Józefowi Bergmannowi. Prace zostały w r. 1904 zakończone. Urządzenia elektryczne założyła znana firma A.E.G. z Berlina, a meble i urządzenia wnętrza dostarczyła firma Hugo Barucha z Berlina. Dnia 21 września 1904 roku niemieckie Ministerstwo Robót Publicznych zatwierdziło przyjęcie budynku.
Jasno otynkowany, czysty budynek teatru w stylu secesyjnym, posiadający wygodne wejście główne od strony północnej, mieści na parterze hali z kasami biletowymi i, z dwóch stron umieszczonymi, wygodnymi schodami na pierwsze piętro i mniej okazałymi schodami na drugie piętro i amfiteatr. Obszerna sala widowni mieściła na parterze dwanaście rzędów krzeseł z ciemnego drzewa z podnoszonymi klapami. Przy scenie nad kanałem orkiestry po obydwu stronach loże, mieszczące po
sześć osób. W końcu sali na parterze, pod balkonem, za ostatnim rzędem krzeseł, stojący parter bez ograniczenia miejsc. Na pierwszym piętrze, oddzielone od widowni korytarzem, mieściło się obszerne foyer. Na widowni, na wprost sceny na pierwszym piętrze, balkon z czterema rzędami krzeseł, a z baku z każdej strony po eatery loże i jednej prosceniowej. Nad balkonem pierwszego piętra był drugi balkon z czterema rzędami miejsc, a za nimi, oddzielona balustradą, mieściła się tzw. „galeria stojąca". Ówczesna widownia mogła pomieścić razem ze stojącymi około ośmiuset osób.
Na każdym korytarzu widowni z obydwóch stron urządzono przechowalnie garderoby (szatnie) dla publiczności, obsługiwane przez służbę teatru. Garderobę umieszczano według numerów krzeseł i rzędów oznaczonych na biletach.
Budynek skanalizowany, na każdym korytarzu znajdowały się dla publiczności umywalki i ubikacje. Pod hallem w piwnicy mieściła się palarnia dla widzów. Widownia oddzielona od sceny kanałem na orkiestrę, który mógł pomieścić trzydzieści sześć osób. Kurtyna malowana olejno na płótnie, podnoszona na dźwigach do góry, posiadała w środku zamaskowane wejście dla wywoływanych i oklaskiwanych aktorów. Prócz tej zasłony zainstalowano żelazną kurtynę dla zabezpieczenia przed pożarem, poruszaną ręcznie przez dwóch dyżurnych strażaków miejskich. Scena obszerna z głęboką kieszenią z tyłu, po bokach której były jeszcze oddzielone pomieszczenia na rekwizyty lub podręczne meble. W samym tyle kieszeni duże szerokie drzwi, prowadzące na zew-nątnz budynku, przez które wnoszono dekoracje z pracowni malarskiej, umieszczonej w sąsiednim budynku. Scena z obydwu stron uzbrojona w ręczne dźwigi i sznurownie, pozwalające na szybkie zmiany dekoracji nawet w czasie trwania akcji na scenie. Skracało to antrakt i pozwalało, przy niewielkim wysiłku fizycznym ludzi, na wystawianie najbardziej Skomplikowanych dekoracyjnie sztuk. System ten przetrwał do dziś w wielu teatrach. Nad sceną paropiętrowej wysokości zawieszonych było kilka poprzecznych wąskich balkonów żelaznych, tworzących galerie z boku i nad sceną, po których mogli dość swobodnie poruszać się maszyniści. Na wysokości drugiego i trzeciego piętra nad sceną umieszczono przyrządy do działań akustycznych, jak: piorun, grzmoty, wicher, deszcz itp. Pod sceną przejście dla pracowników teatru w czasie działań na scenie. Tam też mieściły się różnego rodzaju składy materiałów elektrotechnicznych, piece centralnego ogrzewania i wentylacji gmachu. Po obu stronach sceny, oddzielone korytarzem, znajdowały się kilkuosobowe garderoby aktorów, na parterze i na dwóch piętrach. Na pierwszym piętrze była również kancelaria administracji i gabinet dyrektora. Po drugiej stronie na piętrze mieściła się pracownia krawiecka, a wyżej
bogate magazyny z kostiumami. Za sceną ad strony połudmiowo-zachod-niej, na trzecim piętrze, sala prób i zebrań. Z dużych okien tej salki widoczny był budynek stojący kilka metrów za gmachem teatru, służący jako skład dekoracji i pomieszczenie dla pracowni stolarskiej, ślusarskiej i malarskiej. Na pierwszym piętrze mieszkał w dwupokojowym mieszkaniu intendent gmachu, tzw. kasztelan.
Koszt budynku ogółem wyniósł 460 000 mirk, z czego rząd pruski przejął 150 000 mrk. Również rząd pruski ufundował d'wie alegoryczne figury z kamienia, ustawione przed frontonem gmachu, a wykonane przez rzeźbiarza E. Hertera.
Dnia 4 października 1904 roku odbyło się uroczyste (poświęcenie budynku w obecności wysokich dygnitarzy z Benlina, którzy przemawiając wyraźnie i bez ogródek wyjaśnili cele i zadania teatru niemieckiego w Toruniu.
W niedługim czasie stwierdzono jednak, że budynek teatru został wadliwie postawiony na dawnej fosie fortecznej, co spowodowało ukazanie się grzyba i konieczność kosztownego remontu, bo aż za 2000 mrk. Roboty trwały dwa lata, do ir. 1906. Musiano również poprawić elektryczne urządlzenia świetlne.
Pierwszym dyrektorem teatru niemieckiego, wydzierżawionego na okres trzech lat, tj. do końca sezonu, 1906/7, został "wybrany wśród trzydziestu jeden kandydatów, którzy stanęli do konkursu, Karol Schroder, dyrektor niemieckiego teatru w Augsburgu. W kwietniu 1909 roku za zgodą miasta dzierżawę obejmuje dotychczasowy dyrektor teatru grudziądzkiego, Roman Kalkowsky, i prowadzi go do azasu oswobodzenia Pomorza przez Polskę. Główny dochód niemieckiego teatru w Toruniu stanowi subwencja udzielana „aus dem Allerhöchsten Disposizionsfonds" w wysokości rocznie 10 000 mrk od roku 1904 aż do końca istnienia teatru niemieckiego. Warunek przy udzielaniu powyższej subwencji najważniejszy był ten: „W myśl paragrafu pierwszego kontraktu, zawartego między miastem a dyrektorem teatru, należy wyraźnie stwierdzić, ze teatr oddaje się pnzedsaęibiorcy tylko do przedstawień w języku NIEMIECKIM".
Polacy w przeważającej większości od początku [bojkotowali teatr niemiecki. Do teatru uczęszczali więc Niemcy: miejscowi urzędnicy, kupcy i zawodowi wojskowi stacjonujący w obozie warownym. Wybudowany znacznym sumptem gmach teatralny, aby i temu miastu umożliwić założenie „godnego miejsca niemieckiej cywilizacji", okazał się kosztownym ciężarem dla miasta i nieraz przysparzał wiele kłopotu dyrektorom teatru. Teatr niemiecki raczej nie wychował sobie polskiego widza, ani nie wciągnął go do kręgu zainteresowań teatrem.
Po długich latach niewoli odzyskanie wolności politycznej Pomorza, z Toruniem na czele, zjawiło się w chwili najbardziej pożądanej i koniecznej. Przyznanie Polsce dawnych ziem polskich zaskoczyło niemieckich urzędników i różnych przybyszów z Niemiec, pewnych siebie, nie przypuszczających, że będą świadkami zajęcia Torunia dnia 18 stycznia 1920 roku przez oddziały Wojska Polskiego pod dowództwem pułkownika Sknzyńskiego, wkraczające do miasta wśród nieopisanego entuzjazmu i radości. Dotychczasowy nadburmisltrz niemiecki Hasse oddaje klucze ratusza komisarycznemu prezydentowi miasta z ramienia Polski, dr Ottonowi Steinbornowi. W trzy dni potem, ku zdumieniu niemieckich świadków, całe miasto udekorowane polskimi flagami przybrało czysto polskie oblicze i witało dalszy pochód naszych wojsk.
W nagrodę wypróbowanej wierności w ciągu tylu lat niewoli oswobodzony Toruń zostaje wywyższony do godności stolicy województwa pomorskiego. Od tej chwili w mieście zaczyna się nie oglądany dotychczas ruch. Większość Niemców likwiduje swoje interesy i opuszcza miasto, wyjeżdżając do Niemiec. Do Torunia zjeżdżają z różnych stron Polski nowi obywatele różnych zawodów. Spora garstka urzędników i nauczycieli z dawnego zaboru austriackiego, którzy zajmują przeważnie czołowe stanowiska w urzędach i szkolnictwie. Niewielki procent rodowitych Pomorzan dostaje się na niższe stanowiska, a to ze względu na utrudnienia, jakie stosowali zaborcy, nie dopuszczając Polaków z Pomorza do kształcenia się na uniwersytetach niemieckich. Brak wykształconych i wykwalifikowanych sił daje się mocno odczuć przy budowie zrębów pierwszej maszyny urzędniczej w odradzającym się państwie. Z tego pierwszego okresu zamieszania i chaosu często korzystają ludzie nieodpowiedzialni, różni spryciarze, kombinatorzy i karierowicze, których działalność niejednokrotnie uczyni wiele krzywdy rodakom z Pomorza d wpłynie ujemnie na ich stosunek do Odrodzonej Macierzy.
Nowe warunki polityczne zmieniły od roku 1920 także zadania i charakter gospodarczy stolicy Pomorza. Zniesienie granicy z naturalnym zapleczem Kujaw i całej Polski ożywczo wpływa na rozwój miasta. Dotychczasowy przymusowy zastój i martwota twórcza, spowodowane rządami pruskimi, odchodzą w przeszłość. Mało znaczące, upośledzone, ciche miasto prowincjonalne staje się ośrodkiem całego województwa pomorskiego. Miasto Toruń rośnie, potwierdza to spis ludności, podający liczbę 54 280 mieszkańców stałych, nie licząc wojskowych w sile kilku tysięcy, stanowiących stały garnizon. Ukazuje się prasa polska i w tym jedna z gazet w języku niemieckim „Thorner Zeitung".
Trzeba jednak przyznać obiektywnie, że miejscowa ludność w bardzo szybkim tempie przypomniała sobie rodowity, choć nieco zaniedbany język. Do szybkiego powrotu polskości na Pomorzu, w szczególności
w Toruniu, przyczynił się między innymi również wkrótce powstały teatr polski. Przed Teatrem Polskim w Toruniu stanęły piękne cele i zadania, wykonanie których nie należało do łatwych i błyskotliwych osiągnięć.
Od autora
Pisałem tę książkę w ciągu pięciu lat, w niezbyt sprzyjających warunkach, poszukując materiałów i informacji jakże trudno dostępnych i wiarogodnych, po pierwsze z powodu specyfiki samej sztuki scenicznej, po drugie ze względu na niszczące działanie czasu, kataklizm wojny i okupacji, który oddzielił nas od tamtych lat.
Dlaczego podjąłem tę trudną pracę? Jakimi kierowałem się motywami? Otóż będąc zawodowym aktorem, jestem jednocześnie z zamiłowania zbieraczem i kolekcjonerem materiałów dotyczących historii teatru. Przez pewien czas — dość ważny, bo prawie pionierski (lata 1921—1925) związany byłem blisko, jako członek zespołu aktorskiego, z losami toruńskiego teatru. Ponownie występowałem na scenie toruńskiej w sezonie 1934—1935. Świadom więc działalności tej ciekawej i bardzo potrzebnej placówki kulturalnej Pomorza, postanowiłem zebrane przez siebie materiały ogłosić drukiem i tym samym udostępnić zawodowym historykom teatru wykorzystanie tych materiałów dla dobra polskiej kultury. Jednocześnie pragnąłbym przypomnieć tą pracą mieszkańcom Pomorza o minionych dziejach i początkach pierwszej stałej zawodowej sceny polskiej w pięknym mieście Mikołaja Kopernika.
Praca niniejsza została pomyślana jako zbiór przekazów, informacji, opinii o działalności toruńskiego teatru jako placówki kulturalnej. Powołując się często na recenzje prasowe, pragnąłem oddać klimat tamtego czasu, tamtych sporów o kształt teatru i jego — jakże różnie pojmowane — zadania i cele. Udostępniając materiał historyczny, nie starałem się narzucać czytelnikowi własnych opinii krytycznych ani tym mniej występować w roli rozdającego cenzurki bądź nagany. Nie czu-tem się do tego uprawniony.
Na zakończenie składam tradycyjne słowa gorącej i serdecznej podzięki wszystkim tym, którzy przyczynili się swoją życzliwą pomocą do udzielenia mi wielu treściwych i fachowych informacji oraz wskazówek. Dziękuję więc prof, dr Eugeniuszowi Szwankowskiemu również 2a udostępnienie mi nader interesujących materiałów archiwalnych I udzielenie wielu rad, prof. Stanisławowi Dąbrowskiemu za łaskawe Wiadomości o personaliach niektórych kolegów toruńskich, kolegom Hugo Krzyskiemu i Czesławowi Strzeleckiemu za programy teatralne

teatru na Pomorzu.
Stanislaw Kwaskowski

Od redakcji

Materiały, jakie udostępniamy w tej części książki o teatrze toruńskim w międzywojennym dwudziestoleciu, pochodzą zasadniczo z dwóch źródeł. Autor, p. Stanisław Kwaskowski, składając swoją książkę do druku, załączył do niej spis pracowników teatru — zarówno administracyjnych jak i artystycznych — w rozbiciu na poszczególne sezony, wykaz granych sztuk oraz archiwalne zdjęcia. Od redakcji natomiast pochodzi uporządkowanie tych materiałów oraz rozszerzenia wykazu sztuk o ich możliwie pełną obsadę aktorską. (Uwagę o potrzebie i celowości podobnego zabiegu zgłosił jeden z recenzentów książki p. Andrzej Wy-siński.) Istotnie praca, choć bardzo żmudna, okazała się owocna, gdyż poza dodatkową sumą informacji pozwoliła skorygować pewne nieścisłości i wyeliminować niektóre przynajmniej błędy.
Uzupełniając wykaz sztuk granych w międzywojennym dwudziestoleciu na deskach sceny toruńskiej o ich aktorską obsadę, korzystaliśmy w pierwszym rzędzie z afiszy teatralnych. Niestety, gromadzone pieczołowicie przez Stanisława Gąsiorowskiego zbiory archiwum teatru toruńskiego w karygodny sposób zostały po jego odejściu na emeryturę rozproszone i zdekompletowane. Ocalała część afiszy znajduje się obecnie w Archiwum Miejskim w Toruniu i one właśnie — poza nielicznymi egzemplarzami pozostającymi w posiadaniu prywatnym (m. in. autora książki) posłużyły jako najbardziej wiarogodne źródło materiałowe. Zbiory afiszy są jednak, jak już wspomnieliśmy, poważnie zdekompletowane, co jest tym większą szkodą, iż zbiory prywatne, wskutek wyjątkowo niesprzyjających przechowywaniu pamiątek polskiej kultury warunków, są na tym terenie doprawdy unikalne. Drugim zatem źródłem materiałowym musiały się stać w tych warunkach recenzje i notatki prasowe. Na szczęście ówcześni recenzenci mieli zwyczaj dość sumiennego odnotowywania i omawiania gry nieomal wszystkich biorących udział w spektaklu aktorów. Niemniej zdarzało się, iż z powodu jakichś niekorzystnych personalnych układów i konfliktów, prasa całymi miesiącami nie zamieszczała w ogóle recenzji. Tak było np. w sezonie 1929—1930, w którym zarówno „Słowo Pomorskie" jak i „Głos Robotnika" ograniczają się do lakonicznych komunikatów o bieżącym repertuarze teatru.
Jednak konfrontacja opartych na sprawozdaniach i statystyce teatru materiałów, jakimi dysponował autor, z notatkami prasowymi, pozwoliła bądź wyeliminować podane w wykazach widać „na wyrost" sztuki, bądź poszerzyć wykaz o sztuki pominięte (zwłaszcza odnosi się to do rewii oraz spektakli przewidzianych dla dziecięcej widowni, różnie w różnych okresach traktowanych przez teatralną sprawozdawczość).
Bardziej może istotne zmiany trzeba było wprowadzić do wykazu aktorów, którzy przewinęli się w tych latach przez scenę toruńską. Np. okazało się, że wiele nazwisk nie figuruje w podanych przez autora spisach, mimo iż przez wiele miesięcy spotyka się je w obsadzie niemalże każdej sztuki (np. J. Dowski, S. Zięciakiewicz). Inni, być może oficjalnie zaangażowani, nie dotarli widać na deski toruńskiej sceny, jak np. niejaki Błachowicz, bądź po okazjonalnym występie angażowali się do innego teatru (Zofia Marankiewicz). Zdarzyło się i tak, że aktor figurujący w stałym zespole aż przez dwa sezony 1927--1929, Leszek Rymsza, w rzeczywistości grał na scenie toruńskiej jodynie w sierpniu 1928 roku, czyli w tzw. sezonie „ogórkowym"!
W kilku wypadkach wyniki tych materiałowych badań pozwolą sprostować niezbyt ścisłe informacje podane w ,,Słowniku biograficznym te- -atru polskiego" (np. odnośnie aktora i reżysera Stefana Orzechowskiego, który według „Słownika" w latach 1926—29 przebywał we Lwowie, a jak na to wskazują zebrane materiały dwa sezony 1927—29 pracował niewątpliwie w teatrze toruńskim).
Najwięcej kłopotów i niejasności wiąże się z okresem tzw. Zjednoczonych Teatrów Pomorskich. Dla tego okresu przyjęliśmy zasadę częstotliwości występowania na scenie toruńskiej danego aktora. Jeżeli jego nazwisko pojawia się w obsadzie znikomej ilości sztuk — nie figuruje na liście aktorów. Jeżeli występuje dosyć często — odnotowaliśmy jego obecność, choć być może formalnie należał do zespołu bydgoskiego bądź grudziądzkiego.
Niejakie wątpliwości budzi statystyka. Jak się zdaje podane cyfry nie zawsze są ścisłe. Ponieważ jednak w ostatecznym rezultacie mają one odzwierciedlać bądź sukces, bądź mierne powodzenie sztuki u ówczesnych odbiorców teatralnych, a w tym podane cyfry powinny dostatecznie orientować czytelnika — zrezygnowaliśmy z dodatkowych uściśleń w tym względzie.
Również z pewną ostrożnością należy się odnieść do brzmienia nazwisk mniej znanych autorów, a zwłaszcza do imion postaci scenicznych. Teksty źródłowe bądź już nie istnieją, bądź są bardzo trudno osiągalne, a ówczesna prasa, jak wiadomo, dość bezceremonialnie zwykła traktować pisownię nazwisk, zwłaszcza obcych... Natomiast świadomie i celowo staraliśmy się zachować autentyzm uży-
wanych wówczas określeń. Tym bardziej, że jeżeli miast zwykłego na afiszach i w recenzjach słowa „dekoracje" pojawia się określenie „scenografia", bądź obok „reżyseria" występuje dodatkowo „inscenizacja", sygnalizuje to zazwyczaj jakiś dodatkowy walor, wyższe ambicje artystyczne, słowem niezwykłość inscenizacji podkreślaną w ten sposób przez twórców teatralnego dzieła.
Oddając tę książkę w ręce czytelnika mamy nadzieję, iż służyć będzie zarówno historykom teatru jak i ludziom po prostu ciekawym dziejów swojego miasta.

Aktorzy teatru w Toruniu w latach 1920—1939

Adamkiewiczówna Helena (1925—27) Alan Jerzy (1935/36) Aleksy Aleksander (1927/28) Arciszewska Wiktoria (1920/21) Arnoldt Wiktor (1924/25)
Bajerski Stefan (1930—32) Balcerzak Aleksander (1927/28) Barański Władysław (1932—34) Benda Karol (1924—28, 1930—32) Białowąsówna Longina (1921/22) Bielicz Jan (1934) Block Jerzy (1933/34) Bogdańska Teodozja (1925/26) Bogucka Helena (1924/25) Bogusławski Marian (1920/21) Bohuszówna Hanna (1922—24) Bojarska Elwira (1927/28, 1930/31) Bolko Bolesław (1920—27) Bożewska Helena (1928/29) Bracka Lucyna (1934—39) Bracki Władysław (1934—39) Brodzikowski Kazimierz (1930/31) Brotan-Kowalska (1926/27) Brygiewicz Mieczysław (1926/27) Bryk-Brokowski Marian (1924—27) Burski Henryk (1925/26) Butrym Seweryn (1938/39) Bystrzyński Adam (1927/28)
Cedzyńska Julia (1930—34) Chaniecka Helena (1931/32) Chmurkowski Feliks (1925/26, 1927/28)
Chrzanowska Stanisława (1927—29) Cieszkowska Halina (marzec-wrzesień 1925)
Cornobis Józef (1929—34) Cybulska Stefania (1934—39) Cybulski-Chmielarczyk Maksymilian
(1925/26, 1934—39) Czarlińska Maria (1925—27) Czechowska-Korecka Jadwiga (1921/
/22) Czerniawska Maria (1925/26, 1930-
-32)
Czesławski Czesław (1934/35) Dąbrowska Jadwiga (1925/26) Dąbrowska Maria (1922—24) Dąbrowski Edward (1936/37) Dąbrowski Stanisław (1921—27) Dębowicz Józef (1930—32) Dobrowolski Eugeniusz (1928/29) Dobrowolski Feliks (1922—24) Dobrski Stefan (St. Stefan Kordow-
ski) (1922/23)
Domański Władysław (1933/34) Dorée Halina (1935—37) Dowmunt Mieczysław (1938/39) Dowski Jur (1922/23) (Jerzy Kor-
dowski)
Dudarew Leonidas (1936/37) Dytrych Lucjan (1930/31) Dziewońska Elżbieta (1938/39)
Elertowiczowa Wiktoria (1925—27) Erchardtówna (Jaglarzowa) Irena (1928—30)
Feliński Feliks (1921/22) Fiszerówna (Chmurkowska) Maria
(1925/26, 1927/28) Frączkowski Franciszek (1920/21)
Gliński Jerzy (1930/31, 1932/33) Głogowska Eleonora (1925/26) Gołaszewska Mira (1938/39) Grek-Korecki Kazimierz (1921/22) Grolicki Stanisław (1923/24) Grossówna Helena (1930—32) Guttner Jan (1922—24)
Hajdamowiczówna Zofia (1927—29) Hańcza Władysław (1931/32) Helleński Władysław (1922—24, 1931/
/35) Hlouskówna-Ursynówna Maria
(1934/35)
Hołyński Michał (1925/26) Horska Albina (1925/26) Hryniewicz Piotr (1920—23)
Ilcewicz Władysław (1924—28,
1932—38) Ippoldtówna Helena (1936/37)
Jaglarz Roman (1928—30) Jankowski (1925/26) Jaroń (Machowski) Janusz (1930—32) Jaroszyński Leon (1920/21) Jasińska-Szpakiewiczowa Michalina
(1921—24)
Jaworski Stanisław (1927—33) Jejde Tadeusz (1920—23, 1924—34) Jerzmanowska Wanda (1927/28) Józefowicz Józef (1930—32) Jurdzińska Leokadia (1929/30)
Kalinowicz Michał (1934/35) Kamieniecka Krystyna (1927—29) Kaniewska Maria (1933/34)
Karska Leontyna (1921—24) Kar ski Ludwik (1925/26) Kawczyński Stanisław (1921/22) Kielanowski-Pobóg Leopold (1934/
/35)
Klejer Józef (1937—39) Kochanowicz Jan (192â/30) Koczanowicz Zbigniew (1934/35) Koecher Jan (1933/34) Kondratjewówna (Skalska) Elżbieta
(1930/31)
Konstantynowicz Michał (1927/28) Kopczyńska Laura (1930—32, 1934/
/35, 1936/37, 1938/39) Kopijowska Jadwiga (1934/35) Kordowski Jerzy (1920/21, 1922—24) Korejówna Zofia (1933/34) Korowiczówna Klara (1936/37) Kosiński Włodzimierz (1925/26) Kossecka-Malinowska Wanda
(1922—24)
Kostrzyński Bolesław (1931/32) Kowalski Stanisław (1926/27, 1929/30) Kozłowska-Małkowska Hanna
(1925—27, 1929—33, 1934—39) Krokowski Józef (1921/22) Królikowska Aleksandra (1930—32) Krugłowski Konstanty (1925—27,
1932—34)
Krzymuska Janina (1926/27) Krzyski Hugo (1938/39) Kuryłło Andrzej (1937—39) Kwaskowski Stanisław (1921—25,
1934/35)
Laskowski Tadeusz (1925—27) Laurentowski Zenon (1933/34) Lechowska Halina (1920—22) Lechowski Tadeusz (1920—22) Lejczykówna Maria (1921—23) Leliwa-Karpiński Józef (1921—24) Lemanówna Jadwiga (1932/33)
Lenczewski Jan (1927—33) Lenk Marian (1924/25) Leonowicz Janina (1925—28, 1930/31) Leśniewski Józef (1927/28) Leśniowski Jan (1938/39) Libekówna Elżbieta (1933/34) Lisicka Hanna (1924/25, 1926/27) Loedl Bolesław (1934/35) Lubicz Aleksandra (1925/26)
Ładosiówna Irena (1937—39) Łuczycka Wanda (1932/33) Łukowska Janina (1935—38)
Makarczyk (Wasilewska) Maria
(1928/29, 1930/31) Makowski Aleksander (1930/31) Malanowicz-Niedzielska Maria
(1922—24)
Malinowski Wacław (1922—24) Marankiewiczówna Zofia (1938/39) Mariański (Łopatko) Marian (1926—
-28)
Marwiez Wanda (1929/30) Mazanek Janusz (1932—34) Mazarekówna Stanisława (1933—35) Meglicka Helena (1927/28, 1930/31) Mergel Tadeusz (1925/26) Michorowska Idą (1920/21) Mierzejewski Bolesław Ç935—37) Mirska-Zarembina Maria (1929/30,
1931—34)
Molińska (1929/30) Moranowicz Józef (1922—24, 1929/
/30)
Morozowicz Stefan (1925/26) Mrowińska Maria (1929/30) Mrożewski Zdzisław (1931—33) Murska Jadwiga (1921/22)
Nadworna Czesława (1925/26) Nawara-Nowosad Zbigniew (1935/36)
Neromska Stefania (1920/21) Nettówna Irena (1924/25, 1930—32) Niewiakowski Józef (1935/36) Nowakowska Julia (1920—22)
Okrzańska Lena (1927—29) Olędzki Aleksander (1930/31) Opaliński Kazimierz (1929/30) Opolska Helena (1925/26) Oranowska Greta (1934/35) Orlicz Jan (1925—28) Orzechowski Stefan (1927—30) Orzecka Irena (1920/21) Ostoja-Staszewski Janusz (1934/35)
Palińska Maria (1920/21) Paszyński Marian (1930/31) Pawłowska Roma (1931/32) Pawłowski Władysław (1921—25) Paziówna Jadwiga (1927—28) Peliński Marian (1920/21) Peszyńska Helena (1921/22) Petrzycka Zofia (1920/21) Petrzycki Mieczysław (1920/21) Piekarski Antoni (1935—39) Pilatti Helena (1924/25) Plejewska Maria (1925/26) Plucińska Natalia (1928/29) Pluciński Michał (1928/29) Pniewski Edmund (1934—39) Podborówna Eugenia (1922—24) Polański Maksymilian (1921/22) Popiel Jan (1926/27) Poreda Eugeniusz (1933/34) Poreda Kazimierz (1933/34) Porębska Janina (1927—33) Preiss Włodzimierz (1923/24) Przysiecka Anna (1938/39) Pytlasińska Jadwiga (1934/35)
Radwan-Łodzińska Helena (1924— -28, 1935/36, 1937/38)
Radwan-Łodziński Alfred (1925—27,
1937/38)
Rawiczówna Helena (1925/26) Rawicz-Skibińska Janina (1922—24) Rdzawicz-Chlebiński Karol (1924/25) Rembosz Marian (1924—26) Rogowicz Witold (1921/22) Rokossowski Adam (1937/38) Roland Witold (1922—24) Romska Helena (1924/25) Roszkiewiczówna Maria (1920/21) Rozmarynowski Henryk (1930/31) Rudnicki Jan (1925/26, 1928—30) Rychter Jerzy (1920/21) Rygier Edmund (1920/21) Rygier Jerzy (1926—30)
Sabat-Swirska Maria (1925—27) Sawicki Józef (1928/29) Senowski Marian (1923/24) Serwiński Mieczysław (1929/30) Skalski Stanisław (1921/22) Skarzyński Tadeusz (1925/26) Skassówna Stefania (1934/35) Skwierczyński Leopold (1936/37) Smoczyński Stanisław (1926/27) Sobotkowska Maria (1925/26) Sołtan (1920/21) Sokolska Mila (1920/21) Sroczyński Kazimierz (1935/36) Sroczyński Leopold (1936/37) Stanisławska Wanda (1934/35) Stańczyk-Na dworny Stefan (1924—
-34)
Strzelecki Czesław (1925/26, 1938/39) Suchankówna Zofia (1932—34) Suchcicki Aleksander (1929/30) Surzyński Władysław (1935—38) Szadurska Maria (1921—24) Szafrański Edmund (1925/26) -Szajkiewicz-Witoldowicz Witold
(1920/21)
Szelling Henryka (1920/21) Szkudelski Jan (1920/21) Sznage-Andruszewska Maria (1927—
-29)
Szpakiewicz Mieczysław (1921—24) Szreniawa Zofia (1920—22) Szumańska Zofia (1920/21) Szupelak-Gliński Edward (1929/30) Szyndlerówna Hanna (1921/22) Szyndler Jerzy (1920—22, 1934/35) Szyszko-Bohusz Kazimiera (1937/38) Szyszyłłowicz Mieczysław (1920—24)
Sciborowa Elżbieta (1937/38) Scibor-Rylski Wacław (1925/26,
1937/38) Swięcicka Helena (1922—25, 1934/35)
Tatarkiewicz Jerzy (1924/25, 1930/31,
1934/35)
Thiel Antoni (1921/22) Tomaszewska Rena (1933/34) Tomaszewski Karol (1933/34) Trzywdar Józef (1922—24) Turońska Stefania (1927)
Uliński Władysław (1927—29) Urbański Roman (1929/30)
Waczyńska Eugenia (1927—30) Wasilewski Józef (1938/39) Wasilewski Ryszard (1928/29, 1931/
/32)
Wieczórkowska Elżbieta (1937/38) Wieczorkowski Kacper (1921—24) Wiesławska Szczęsna (1924—27,
1930/31)
Wilińska Nina (1930/31) Wilkoszewska Maria (1922—24,
1938/39)
Wiśniewski Lucjan (1924/25) Wnorowska Maria (1921/22, 1924/25)
Wodzińska Ewa (1929/30) Wrońska Kamila (1929/30) Wrześniowska Maria (1924/25)
Zahorska Maria (1925/26) Zakrzyńska Janina (1922/23) Zarembina Helena (1924—28 1930/31) Zbierzowska Wanda (1932—37) Zborowski Stefan (1921/22, 1926/27) Zbucki Leopold (1928/29) Zdańska-Senowska Maria (1923/24, 1928/29)
Zdzitowiecki Witold (1924—26,
1927—29, 1930—32) Zielińska Liii (1937/38) Zielińska Sabina (1927/28) Zięciakiewicz Stanisław (1931/32) Zwoliński Stanisław (1937/38) Zygmuntówna Ewa (1933/34)
Żołopińska Teofila (1921/22, 1924-
-27) Żuczkowski Henryk (1926/27)

WRÓĆ DO WYBORU MINIATUR ZDJĘĆ

WRÓĆ DO WYBORU MINIATUR ZDJĘĆ

Możesz dodać mnie do swojej listy ulubionych sprzedawców. Możesz to zrobić klikając na ikonkę umieszczoną poniżej. Nie zapomnij włączyć opcji subskrypcji, a na bieżąco będziesz informowany o wystawianych przeze mnie nowych przedmiotach.