Kultura i eschatologia. Moskwa wieku XVII
Książka omawia transformację kultury rusko-prawosławnej, jaka dokonywała się pod wpływem burzliwych wydarzeń na tle religijnym w Rzeczypospolitej w końcu wieku XVI i w wieku XVII. Odwołuje się do brzemiennych w skutki następstw reformacji i soboru trydenckiego, które zdominowały kulturę, politykę i Kościół na Rusi polsko-litewskiej. Znane wydarzenia historyczne, takie jak: unia brzeska, smuta moskiewska, czy schizmy kościelne, zyskały w książce odmienną interpretację, gdyż autorka omawia je z perspektywy fundamentalnych różnic istniejących pomiędzy kulturą łacińską i rusko-bizantyjską. Publikacja ukazuje dominujący wpływ odmiennej mentalności obu chrześcijańskich światów na ważne wydarzenia wspólnej historii Moskwy i Polski, a także wyjaśnia podłoże różnic w pojmowaniu człowieka, historii, państwa, Kościoła, eschatologii i oświaty. Nawiązując do współczesnych konfliktów na tle konfesyjnym i politycznym, sięga do ich źródeł, odwołuje się do podstaw kultury rusko-prawosławnej, co pozwala zrozumieć specyfikę rosyjskiego postrzegania świata.
Książka wyjaśnia, jakie są możliwości i granice wzajemnego zrozumienia, co łączy i dzieli oba światy, wskazuje na ważne dla nich symbole, które stanowią zarzewie konfliktu. Celem autorki jest pokazanie, że zasadnicza różnica pomiędzy światem kultury greckiej i łacińskiej miała kolosalny wpływ na kształtowanie się chrześcijańskiej Europy. Tam, gdzie przebiega granica tych światów, historia ściśle łączy się z eschatologią. Dlatego, zarówno dla Polaków, jak i Litwinów, Ukraińców i Rosjan wydarzenia z odległej przeszłości są wiecznie aktualne. Podobnie jest na Bałkanach. Racjonalna historiografia nie jest w stanie w pełni rozjaśnić te zawiłości.
Spis treści
ROZDZIAŁ I. JAKA BYŁA KULTURA RUSI MOSKIEWSKIEJ I JAK O NIEJ PISANO
1. Sposób istnienia kultury rusko-bizantyjskiej a współczesne koncepcje kulturoznawcze
2. Jak Rosjanie postrzegali początki swojej kultury. Spór metodologii z ideologią
3. Przyczyny kryzysu tożsamości kultury rosyjskiej
ROZDZIAŁ II. JEDNA WIARA DWIE KULTURY
1. Polityka i unia Kościoła
2. Reforma bez reformacji
ROZDZIAŁ III. PNEUMA ET RATIO
1. Filozofia a chrześcijaństwo
2. Istnienie i myślenie. Dwa wektory greckiej i łacińskiej kultury chrześcijańskiej
3. Discere necesse est
ROZDZIAŁ IV. UPADEK III RZYMU. NARODZINY NOWEJ JEROZOLIMY
1. Smuta
2. Symbole prawosławia w kontekście smuty
3. Moskwa – państwo prawne
4. Koniec diarchii
ROZDZIAŁ V. W STRONĘ ŚWIATA RACJONALNEGO ŁADU
1. Kto nosi pochodnię słońca?,
2. Moscovia occidentalis
ZAKOŃCZENIE
РЕЗЮМЕ
INDEKS OSÓB