Książka składa się z dwóch części. Pierwsza dotyczy metodologicznej relacji pedagogiki wobec kultury i możliwości poznania humanistycznego dokonującego się w „trudnych syntezach” złożonych sytuacji poznawczych, czyli między drogami kultury. Druga z nich stawia kwestię „zysku symbolicznego”, jaki może być udziałem pedagogiki, pod warunkiem podjęcia przez nią wysiłku osadzenia problematyki także w kontekstach narracji zmarginalizowanych, zapomnianych czy zakazanych, a – jak się okazuje – budzących jej wrażliwość kulturową i zrozumienie niezbędnego zakresu osadzenia w kulturze dla każdego typu myślenia i działania edukacyjnego.

Prezentowana praca jest więc propozycją (kierunku) strategii naświetlania wybranych tropów dla pedagogiki, zarazem uruchamiającą już częściowo dyskursy, możliwe w pedagogice, i podejmuje próby kilku zapowiedzi aplikacyjnych, które wymagają rzecz jasna dalszych rozwinięć. Uzupełnienia te, zebrane w osobnym tomie, opisuję w zakończeniu pracy.

Przedstawiona Czytelnikowi obszerna i wielowątkowa książka nie będzie z pewnością łatwa w odbiorze, choć mam nadzieję, że trud zmierzenia się z nią opłaci się, a przynajmniej unaoczni powagę zadania, jakie współcześnie staje przed pedagogiką jako całością, choć nie zawsze jesteśmy tego świadomi, czy na to przygotowani.

Wstęp

 

Przedmowa – próba oglądu przedpola tematyki

„Własny pokój” pedagogiki w kulturze. Od świata granic do świata horyzontów

Poszukiwanie – przeszukiwanie jako bieguny złożoności badawczej

Zyski symboliczne i profity duchowe, czyli projekcje celów badań

Integralność strukturalna a przedmiot i metoda badań

Rekonstruowanie kryzysu teorii w naukach humanistycznych?

Jakie są jego przyczyny?

O wdrażaniu i upowszechnianiu kultury – perspektywa pedagogiczna

Podziękowania

 

Część I

Pedagogika między tropami kultury (problemy metodologiczne)

Rozdział I

Przesłanki metodologiczne i historyczne rozważań

dla postulatu integralności badawczej w pedagogice

Wstęp

 

1.1. W stronę specjalizacji tworzącej specjalności „wyższego rzędu”

(T. Kotarbiński) i nową profesjonalizację (R. Nycz)

1.2. O dwóch postawach programowych pedagogiki:

strukturalnej i funkcjonalnej

1.3. Dwa typy autonomii w rozwoju

1.4. Funkcjonalne podejście do relacji kultura – pedagogika

1.5. Podejście strukturalne do relacji pedagogika – kultura

1.6. Problem strukturalnej integralności pedagogicznej w myśleniu

i działaniu edukacyjnym

1.7. Dominujące, tradycyjne wersje integralności

1.8. Strukturalna integralność jako zagubiony trop (o obrazie złożoności edukacji

w pedagogice międzywojennej): H. Rowid za B. F. Trentowskim, J. Mirski

i Z. Mysłakowski

1.9. W stronę integralności post-konwencjonalnej

Podsumowanie (gruntowanie problematu: integralność strukturalna

versus integralność funkcjonalna; teza pierwsza)

 

Rozdział II

Zysk symboliczny w pedagogice. O odzyskiwaniu, pozyskiwaniu

i wyzyskiwaniu kultury (tropy projektujące)

Wstęp

 

2.1. Ontologika pedagogiki i kultury. O paradoksalnej ontologii i epistemologii

między (inter) i wobec (versus)

2.2. Koncepcja wymiany dóbr kultury (P. Bourdieu)

Zysk symboliczny versus „symboliczne” zyski

2.3. Dialektyka pożytków, zysków i interesów symbolicznych dla pedagogiki

w warunkach „globalnej ekonomii kulturowej” (A. Appadurai)

2.4. O trzech typach integracji i zysku symbolicznego pedagogiki z kultury

Integrowanie zysków czy zysk z integralności pedagogiki i kultury?

2.5. Odzyskiwanie ontycznej integralności

2.6. Odzyskiwanie integralności w rozwoju pełnej tożsamości płci

2.7. Odzyskiwanie dzikości, czyli pedagogiczny sen(s) integralności u źródeł

(A. Nalaskowski)

2.7.1. Dzikość jako kategoria dla pedagogiki

2.7.2. Dzikość w cieniu istotowego sporu natury i kultury

2.7.3. Zdziczała socjalizacja i naturalna desocjalizacja?

Co jest do zyskania?

2.8. Wampiryzm w refleksji kulturowej, czyli o odzyskiwaniu fragmentu

porządku symbolicznego

2.8.1. Ontologia wampiryzmu jako symbol dynamiki pracy umysłu

2.8.2. Wampir i Cień człowieka

2.8.3. Wampir jako osobowość prześladowcza

2.8.4. Wampir jako symbol/miejsce zdziczenia i innych

„wulgarnych” żywiołów

2.8.5. Wampiryczna rodzina, czyli o obcowaniu z grobami

2.8.6. Symbolika krwi – przemieszczenia pedagogiczne

2.9. Pozyskiwanie integralności dyskursywnej –

komunikowanie humanistycznej wrażliwości

Spis treści 7

2.10. Wyzyskiwanie epistemologicznej integralności

Pakt poznawczy i zwłoki metodologiczne (J. Sławiński)

między wiarowiedzą i władzowiedzą

2.11. Dyskursy możliwe (D. Ulicka) kulturowej (treści) pedagogiki

Podsumowanie (projektowanie zysków)

 

Rozdział III

Pedagogika wobec kultury (tropy ramowe)

Wstęp

 

3.1. Jaka kultura? (L. Witkowski) Jaki paradygmat? (B. Śliwerski)

Jakie (tropy) pedagogiki?

3.2. Wyobraźnia antropologiczna (A. Mencwel) i jej przedłużenia w pedagogice

antropologicznej (K. Ablewicz) i antropologii pedagogicznej (R. Schulz) ........ 175

3.3. Całopsychocielesność, mikroantropologia psychoanalityczna

i humanizm przyszłości (D. Danek). Kierunki przemian metodologii

a pedagogika z kultury

3.4. Potrzeba refleksji gender w pedagogice czy potrzeba gender pedagogiki?

3.5. O „dyskretnych” i „przekornych” pedagogiach (Z. Kwieciński)

Nośność pedagogiczna tekstów kultury do wyzyskania

dla pedagogii „pobocznych”

3.6. Trzy typy relacji pedagogiki i kultury: wobec (pedagogika kultury),

z (pedagogika z wnętrza kultury) i między (pedagogika kulturowa)

 

Rozdział IV

Postkonwencjonalna integralność (tropy-fragmenty)

Wstęp

 

4.1. Wnętrze kulturowe i jego twórcze napięcie

4.2. Granice jako sposób życia kultury (M. Bachtin)

4.3. Linie przecięć semantycznych i krzyżowa komunikacja (J. Łotman)

4.4. Rozproszone hybrydy kultury czy/i małe tożsamości?

4.5. Obsesja fragmentem i strzępki nowego realizmu (K. Lupa)

4.6. Upór fragmentów wobec hegemonii całości

4.7. Fragment jako opór uwagi wobec przyczynowości

i linearności dyskursywnej

4.8. Wybalansowanie wielości, czyli fragment i całościowość

jako jedność w kulturze (G. Simmel)

 

Rozdział V

O szczelinach istnienia kultury i poznania humanistycznego

(tropy pomocnicze dla pedagogiki)

Wstęp

 

5.1. Prześlizgiwanie się pojęcia między parcjalnością a intencją całości.

Dynamiczny relacjonizm (K. Mannheim)

5.2. Promieniowanie sensów do osobistego podjęcia. Iskrząca prawda

w drobinach znaczących, uwadze i ich spotkaniu (J. Brach-Czaina)

5.3. Prześwitywanie prawdy w istotowym sporze między Skrywającą ziemią

i Otwarte świata (M. Heidegger): problem dzieła

5.4. Przebłyskiwanie sensów tekstu w teraźniejszości i przeczucie skoku.

Sprzeczne tendencje strukturalne w dynamice rozwoju kultury i pedagogiki

5.5. Eksplodowanie informacji (J. Łotman).

Status poznawczy krótkich spięć na granicy języków kultury

5.6. Przeszukiwanie humanistyki wobec zadania (p)oszukiwania wiedzy

(pomocnicze rozważania do analizy relacji: zgodności metody

i przedmiotu badań wobec godności podmiotu badań w pedagogice)

Podsumowanie (poszukiwanie i przeszukiwanie szczelin zysku)

 

Część II

Próby pedagogicznego myślenia wobec oporu języka

Tekst kulturowy między oporem a twórczością (metoda versus zysk symboliczny)

 

Rozdział VI

Metodyczny eklektyzm – awangarda (innej) integralności

czy przestrzeń poznawcza pedagogiki?

Wstęp

 

6.1. Metodyczny eklektyzm między erudycją a czujną samokontrolą

6.2. Eklektyzm w krytyce estetów, doktrynerów i purystów,

czyli „nieelegancka”, „niesłuszna” i „niepoprawna” twórczość

6.3. Eksperymentowanie między strategią Chopina a strategią Beethovena

6.4. Rozrywanie dyskursywnej (mega)narracji: „rumowiska” kultury (W. Benjamin)

i „wieczna” wartość „śmietnika” (T. Kantor) dla pedagogiki

 

Rozdział VII

Eseistyczność jako tryb próbowania poznawczego w pedagogice

Wstęp

 

7.1. Kompilacja tekstów: grabież, przemyślne pasożytnictwo czy intertekstualna

współpraca?

7.2. Myślące siebie myślenie, czyli zyski z para-doksa-lności eseju

7.3. Konstruowanie oboczności, czyli esej jako mimikra trybu percepcji

7.4. Esej jako „raz wydarzająca się metodologia”

7.5. Esej jako kategoria podejrzana i podejrzliwa w pedagogice

7.6. Esej w roli re-kreacji

7.7. Twórcze napięcie między para i doksa, czyli miejsce eseju

między siłami konserwatywnymi i konserwującymi

7.8. Eseistyczny opór, czyli „sytuacja wielokrotnego nieustabilizowania”

7.9. Esej: odzyskanie „dawno utraconego świata” czy przebudzenie „monstrum”?

 

Rozdział VIII

Kolaż kulturowy. Opór twórczo przemieszany i przemieszczany

w językach pedagogiki (i) kultury

Wstęp

 

8.1. Kolaż języków humanistyki. O zwiększaniu „przepustowości” tekstów kultury

(dla) pedagogiki

8.2. Twórczość między typografią a oralnością. Myślenie mimo oporu języka

8.3. Kolaż jako poznawcza kreacja „dla wszystkich zmysłów” (A. Rimbaud)

8.4. Kolaż kontekstów dla pedagogiki (z wnętrza) kultury

8.5. Filozofia (twórczego) przypadku. O znaczącym miejscu granicy w kolażu

8.6. Kolaż kulturowy wobec archiwum pedagogiki

8.7. Kolaż (dla) pedagogiki. Szkoła szycia między twórczym oporem

a użytkową refleksją

8.8. Eklektyzm między pejzażem wewnętrznym a kolażem pedagogicznym

Podsumowanie

 

Rozdział IX

Literatura i pedagogiczna wiarowiedza.

Dyskurs(y) kultury a pedagogika czytania

Wstęp

 

9.1. Kultura teorii literatury (R. Nycz, M. P. Markowski)

a dyskursy możliwe pedagogiki

9.2. Oblicza prawdy powieściowej: poznanie – mądrość – dialogiczność

9.2.1. Status dyskursywny fikcjia funkcje poznawcze powieści

9.2.2. Poznanie (w) powieści (Z. Mitosek) i jej mądrość niepewności

(M. Kundera)

9.2.3. Poznanie polifoniczne (M. Bachtin) jako opór

wobec dyskursywnej przemocy

 

Rozdział X

Rozumienie wobec interpretacji. Metodologia czytania między hermeneutyką

a pedagogiczną heurystyką

Wstęp

 

10.1. Dialektyczna czy dialogiczna hermeneutyka?

10.2. Perspektywa epistemologiczna i epistemiczna czytania (M. Siemek).

Rozumienie a poznanie

10.3. Profilowanie pojęć a profilowanie sensu interpretacji

10.4. Teoria, interpretacja i (pedagogiczna) wiedza

10.5. Spor autorów, opór tekstu, upór czytelnika i napór (nad)interpretacji

 

Rozdział XI

Osobliwości pedagogicznego czytania kultury.

Warianty (akty) dyskursywne i zdarzenia metodologiczne

Wstęp

 

11.1. Janusowa brama literatury. Odczytanie wpisanego w kulturę,

czyli przejście przez inność

11.2. Literatura jako interfejs dla dyskursów pedagogiki.

Przekładanie granic kultury