KSZTAŁTOWANIE I OCHRONA ŚRODOWISKA

Tadeusz Bartkowski

Wydawnictwo: PWN, 1979
Oprawa: twarda płócienna
Stron: 454
Stan: bardzo dobry, nieaktualne pieczątki

SPIS TREŚCI

WSTĘP

Rozdział   1. RUCH OCHRONY PRZYRODY, JEGO ROZWÓJ W POLSCE
I NA ŚWIECIE, STAN OBECNY, CELE
1.1. Definicja pojęcia „przyroda"
1.2. Trzy strategie ochrony przyrody
1.3. Motywy ochrony przyrody
1.4. Ruch ochrony przyrody w Polsce
1.5. Ruch ochrony przyrody na świecie — konwencje międzynarodowe .
1.6. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów
1.7. Współczesne tendencje rozwoju oraz ustawodawstwo związane z ochroną
przyrody w Polsce
1.8. Cele ochrony przyrody i jej aspekt prawny na świecie

Rozdział 2. PODSTAWOWE POJĘCIA DOTYCZĄCE PRZEDMIOTU MATERIALNEGO KSZTAŁTOWANIA I OCHRONY ŚRODOWISKA
2.1. O   pojęciu  przestrzeni
2.2. O pojęciu środowiska
2.3. Inne definicje  środowiska
2.4. Ewolucja    środowiska    geograficznego    —    środowisko    potencjalne
i  aktualne
2.5. O pojęciu epigeosfery
2.6. Pojęcie  geokompleksu
2.7. O  pojęciu  systemu  w  geografii
2.8. Struktura systemu a struktura przestrzeni
2.9. Podsystem antropogeniczny w epigeosferze
2.10. Pojęcie „zasobów" i „sił przyrody"
2.11. Dwie  teorie  „użytków z  przyrody"
2.12. Struktura przestrzenna użytków z przyrody
2.13. Użytki z przyrody a zmienny stan fizyczny substancji użytków .
2.14. O   pojęciu   „złoża"
2.15. Pojęcie  „powierzchni  produkcyjnej"
2.16. Użytki z „korzystnego położenia geograficznego"
2.17. Zagadnienie wyczerpywalności użytków z przyrody
2.18. Dwa zasadnicze sposoby wykorzystywania przestrzeni przez człowieka

Rozdział 3. NIEKTÓRE PRAWIDŁOWOŚCI BUDOWY KOMPLEKSU
ABIOTYCZNEGO EPIGEOSFERY ORAZ KRĄŻENIE W NIEJ SUBSTANCJI
ENERGII W POWIĄZANIU Z MIGRACJĄ ZANIECZYSZCZEŃ I DEGRADACJĄ ŚRODOWISKA
3.1. Cykle i łańcuchy obiegu substancji i energii w przyrodzie
3.2. Podsystem hydrosfery; różne stany skupienia wody a istnienie układów
cząstkowych hydrosfery
3.3. Mały i duży obieg wody i przerzuty z jednego obiegu w drugi .
3.4. Obiegi wody a zanieczyszczenia wody
3.5. Aspekty  międzynarodowe  i  globalne  ochrony  przyrody  nieożywionej
w zasięgu hydrosfery
3.6. Migracja skażeń radioaktywnych w rzekach
3.7. Zanieczyszczenie wód morskich a cyrkulacja oceaniczna; skażenia radioaktywne       
Zanieczyszczenie wód szelfu i problem mórz  zamkniętych  .
Skażenie radioaktywne wód oceanicznych otwartych i problem migracji wód oceanicznych wgłębnych
3.10. Regeneracja  atmosfery     aerozole
3.11. Zanieczyszczenie atmosfery wywołane przez człowieka i aspekty globalne tego zjawiska
3.12. Systemy cyrkulacja atmosfery a rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń
powietrza

Rozdział 4. NIEKTÓRE PRAWIDŁOWOŚCI BUDOWY KOMPLEKSU
BIOTYCZNEGO EPIGEOSFERY ORAZ PROBLEMY MIGRACJI ORGANIZMÓW W ASPEKCIE OCHRONY PRZYRODY ŻYWEJ
4.1. O definicji  „życia"  oraz o  „granicach życia"
4.2. Zależność   organizmów   od   środowiska,   ekologiczny   a    geograficzny
punkt widzenia
4.3. Obieg substancji i energii w epigeosferze a ekologiczne kategorie producentów,  konsumentów  i  reducentów
4.4. Podział  podsystemu biosferycznego  na kategorie  głównych  ośrodków
(„mediów") życia
4.5. Morski ośrodek życia
4.6. Dziedziny życia w ośrodku morskim
4.7. Wędrówka organizmów w środowisku morskim a problemy ich ochrony i wykorzystania
4.8. Środowisko   słodkowodne   —   lądowe;   podziały   ogólne   organizmów
i  biotopów
4.9. Gleba jako ekosystem cząstkowy.  Definicja gleby
4.10. Skład gleby „żywej"
4.11. Procesy  glebotwórcze
4.12. Gleba   jako   środowisko   rozkładu   substancja   organicznej.   Sfera   reducentów   
4.13. Charakterystyka ogólna biocenoz lądowych
4.14. Ogniwo biotyczne obiegu substancji i energii w epigeosferze. Fotosyn
teza, obieg fosforu
4.15. Konsumenci w środowisku lądowym
4.16. Migracje zwierząt ekosystemów lądowych i problemy ochrony zwierząt
4.17. Środowiska unikalne i sztuczne

Rozdział 5. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA CZYNNIKÓW WYWOŁUJĄCYCH WYCZERPYWANIE SIĘ I DEGRADACJĘ UŻYTKÓW Z PRZYRODY ORAZ AKTUALNE, KLUCZOWE PROBLEMY EKONOMIKI GLOBU ZIEMSKIEGO  
5.1. Eksplozja  demograficzna  na  świecie
5.2. Zagadnienie  granic wzrostu populacji  świata
5.3. Wyczerpywanie się zasobów surowców mineralnych na przykładzie starych zagłębi węglowych
5.4. Zmiany w dziedzinie obszarów powierzchni produkcyjnych .
5.5. Wyczerpywanie zasobów hydrosfery
5.6. Zmniejszenie ilości i pogarszanie się jakości zasobów atmosfery .
5.7. Wyczerpywanie się użytków z biosfery
5.8. Zmniejszanie się powierzchni produkcyjnych rolnictwa na skutek rozwoju kopalnictwa odkrywkowego
5.9. Zmniejszanie się powierzchni gleb dobrych na skutek rozwoju miast.
Konflikty planowania przestrzennego  rozwoju miast  i rozwoju  bazy
żywieniowej miast w strefach podmiejskich
5.10. Wyczerpywanie się zasobów antroposfery .

Rozdział   6. UŻYTKI CZERPANE Z LITOSFERY — GROŹBA WYCZERPANIA, GOSPODAROWANIE NIMI
6.1. Zagadnienie wyczerpywalności zasobów surowców mineralnych
6.2. Tempo tworzenia  się złóż surowców mineralnych
6.3. Różne  rodzaje  złóż  surowców  mineralnych
6.4. Podział surowców mineralnych na grupy o różnym stopniu zniszczalności i przerabialności    . 
6.5. Problem określenia wielkości zasobów — kryteria bilansowania złoży
6.6. Wpływ postępu technicznego na bilansowanie wielkości zasobów .
6.7. Rola intensywności eksploatacji górniczej Ziemi w bilansowaniu wielkości zasobów
6.8. Aspekt ekonomiczny przesuwania się eksploatacji górniczej na większe
głębokości i na  tereny  szelfowe
6.9. Surowce chemiczne i inne surowce z grupy surowców zniszczalnych
a zagadnienie ich wyczerpywalności. Rola Oceanu Światowego .
6.10. Surowce  przerabialne —  surowce  metaliczne
6.11. Fazy rozwoju przemysłu ciężkiego i rola zmian w technologii „czarnej" metalurgii w ewolucji kryteriów lokalizacji przemysłu ciężkiego
6.12. Zagadnienie  wielokrotności  użycia  surowców
6.13. Poszukiwania surowców na nowych terenach
6.14. Wyczerpywalność   surowców   skalnych   i   problem   nierówno mierności
rozmieszczenia surowców
6.15. Przepływy międzyregionalne surowców. Kurska Anomalia Magnetyczna a problem zaopatrzenia w rudy żelaza krajów RWPG jako przykład
wyrównywania   niedoborów   regionalnych
6.16. Zagadnienie wyczerpywalności użytków z kształtu powierzchni litosfery

Rozdział  7. SUROWCE ENERGETYCZNE. BILANS, PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA I NIEBEZPIECZEŃSTWA Z TYM ZWIĄZANE
7.1.   Globalny przepływ energii na kuli ziemskiej. Klasyfikacja źródeł energii i główne sposoby jej wykorzystania
Zasoby paliw kopalnych
7.3.   Paliwo jądrowe
4.    Światowy bilans energetyczny paliw kopalnych
7.5. Perspektywy wykorzystania paliw ok. 2000 r
7.6. Perspektywy wykorzystania paliwa jądrowego w aspekcie zagrożenia
środowiska
7.7. Czyste" źródła energii
7.8. Wydajność przemian energetycznych a stopień wykorzystania energia
przez człowieka
7.9. Porównanie źródeł  „czystych" i  „nieczystych"  energii 
7.10. Dylemat nierozwiązany

Rozdział  8. OCHRONA I ZAGOSPODAROWANIE UŻYTKÓW Z HYDROSFERY       
8.1. Wielkość zasobów wodnych na kuli ziemskiej
8.2. Bilans wodny kuli ziemskiej
8.3. Ogniwo gospodarcze obiegu wody — wykorzystanie wód
8.4. Oczyszczanie wód — unieszkodliwianie wód ściekowych
8.5. Inne postacie wykorzystania zasobów wodnych obecnie i w przyszłości
8.6. Globalne bezzwrotne zużycie wody i zagadnienie ochrony zasobów wody
w procesie wykorzystania
8.7. Perspektywiczna orientacyjna prognoza przekształcenia bilansu wodnego lądu. Dyrektywy przekształcania
8.8. Problem wykorzystania wody morskiej
8.9. Zagadnienie regulacji rzek i jej skutków
8.10. Budowa zapór wodnych, jej skutki dla środowiska i znaczenie gospodarcze  

Rozdział   9. O ZANIECZYSZCZENIU ATMOSFERY I JEGO SKUTKACH ORAZ O OCHRONIE ATMOSFERY W JEJ PRZYZIEMNYCH WARSTWACH
9.1. Klasyfikacja zanieczyszczeń powietrza
9.2. Wpływ zanieczyszczeń  powietrza  na  organizmy  żywe 
9.3. Źródła zanieczyszczeń atmosfery — klasyfikacja emitorów zanieczyszczeń
i dyfuzja zanieczyszczeń w atmosferze a inwersje temperatury .
9.4. Aerozole a zanieczyszczenia
9.5. Degradacja klimatu w skali globalnej — działania niezamierzone człowieka i wypływające stąd zagrożenia
9.6. Prądy przyziemne powietrza a migracja zanieczyszczeń „niskich" — zagadnienie  zastoisk  powietrza
9.7. Planowanie miast a informacja o topoklimaoie
9.8. Róża wiatrów i wskaźnik stanów ciszy a problem inwersji mas powietrza
w miastach o położeniu dennodolinnym

Rozdział   10. O OCHRONIE I ZAGOSPODAROWANIU UŻYTKÓW Z BIOSFERY        
10.1. Zjawisko degradacji gleb
10.2. Denudacja  gleb:  czynniki przyrodnicze i antropogeniczne  .
10.3. Zabiegi przeciwdenudacyjne
10.4. Metody agrochemiczne i wodno-melioracyjne zapobiegające degradacji
i zwiększające urodzajność gleby
i 0.5.   Podniesienie urodzajności gleb denudowanych
10.6. Zagadnienie użytkowania gleb na kuli ziemskiej a perspektywy zwiększania urodzajności gleb i powiększania obszaru upraw
10.7. Problematyka agrotechniki i organizacji rolnictwa jako jedne z kluczowych problemów zwiększenia produkcji żywności na świecie; problem nawadniania w strefie suchej
10.8. Zagadnienie użytkowania lasu — szczególnie dla produkcji drewna .
10.9. Skład gatunkowy lasu a możliwości eksploatacji drewna  .
10.10. Użytki niedrzewne lasu
10.11. Produktywność biologiczna ekosystemu oceanicznego    
10.12. Rozmieszczenie planktonu a połowy morskie i perspektywy rozwoju
rybołówstwa morskiego
10.13. Możliwości techniczne dalszego wzrostu połowów morskich .
10.14. Groźba wyczerpania się zasobów rybnych oceanu
10.15. Badania i bardziej racjonalna eksploatacja nerytycznej flory i fauny .
10.16. Eksploatacja fauny pełnomorskiej
10.17. Zagadnienie hodowli i ochrony ryb w wodach słodkich
10.18. Perspektywy „uprawy morza"
10.19. Zagrożenie produkcji żywności z wód przez zanieczyszczenie nawozami
oraz innymi substancjami wód i ochrona środowiska wodnego .
10.20. Za osfera lądowa jako źródło żywności pochodzenia zwierzęcego .
10.21. Stymulacja wzrostu zwierząt dostarczających mięsa     
10.22. Ekologiczna metoda zwiększania produkcji białka pochodzenia zwierzęcego       

Rozdział  11. UŻYTKI Z DZIEDZINY RELACYJNEJ PRZESTRZENI KONKRETNEJ  
11.1. Dziedzina   relacyjna   przestrzeni  konkretnej   jako   osobna   dziedzina
użytków
11.2. Układy  przestrzenne  „produkcji" wody rzecznej
11.3. Topoklimat jako  użytek; bonitacja urbanistyczna topoklimatu .
11.4. Drogi kształtowania i ochrony bioklimatu
11.5. Użytki z ekosystemów; zróżnicowanie ekosystemów według produkcji
pierwotnej
11.6. Siedliska jako użytki
11.7. Monokultura a jej skutki ekologiczne; klęska „sówki choinówki" w lasach polskich w latach 1921 - 1923
11.8. Środki chemiczne w walce ze szkodnikami a naruszenie równowagi
biocenoz — na przykładzie plantacji kakao w Malezji .
11.9. Różnicowanie siedlisk jako droga do ekologicznej walki ze szkodnikami
11.10. Monokultura a równowaga ekosystemów i zagadnienie kalkulacji ekonomicznej  efektywności produkcji biotycznej; zagadnienie agrotechniiki „ekologicznej"
11.11. Użytki z korzystnego położenia geograficznego

Rozdział   12.  UŻYTKI  Z  SYSTEMU  SPOŁECZNO-EKONOMICZNEGO   .
12.1. System społeczno-ekonomiczny jako użytek
12.2. Specyficzne ludzkie właściwości i osiągnięcia systemu społeczno-ekonomicznego jako narzędzia ułatwiające przetrwanie i rozwój gatunku .
12.3. Wiedza jako największy „użytek" człowieka
12.4. Oświata jako trzeci „użytek" człowieka
12.5. Problem analfabetyzmu w skali globalnej i regionalnej
12.6. Wykształcenie wyższe i jego rola w rozwoju krajów Trzeciego Świata
12.7. Trendy rozwoju edukacji na świecie
12.8. Dziesięcioletnia szkoła ogólnokształcąca w Polsce i jej znaczenie jako
„użytku" społeczeństwa
12.9. Struktura zawodowa ludności jako „użytek"
12.10. Imigranci w Nowym Świecie jako jedno z największych bogactw po
chodzących ze Starego Świata
12.11. Miasta jako użytki z systemu społeczno-ekonomicznego a zagadnie
nie ujemnych skutków urbanizacji; problem nowych metropolii w krajach Trzeciego Świata
12.12. Koncentracja ludzi w aglomeracjach miejsko-przemysłowych a problem deglomeracji (na przykładzie aglomeracji Polski)
12.13. Urbanizacja  węzłowo-pasmowa  jako  kształtowanie nowego  systemu
miejskiego, ochraniającego powierzchnie produkcji pierwotnej w kraju

Rozdział   13. KSZTAŁTOWANIE ŚRODOWISK MIESZKANIA I REKREACJI  ORAZ FIZJOGRAFIA URBANISTYCZNA I JEJ POCHODNE  .
13.1. Dobowy rytm fizjologiczny życia człowieka a zmęczenie i rekreacja .
13.2. Kształtowanie środowiska miejskiego, udział planowania
13.3. Metody  fizjografii  urbanistycznej  —  podstawy  kształtowania   przestrzennego miasta   . 
13.4. Dalsze zastosowania metod fizjografii „planistycznej"
13.5. Kształtowanie środowiska wiejskiego, niektóre metody fizjografii ruralistycznej
13.6. O definicji rekreacji!
13.7. Kształtowanie infrastruktury obsługi rekreacji w mieście i w strefie
podmiejskiej (rekreacja po pracy i sobotnio-niedzielna)
13.8. Ocena  atrakcyjności  strefy  podmiejskiej  aglomeracji Poznania  jako
przykład metod fizjografii rekreacyjnej na poziomie planu regionalnego
13.9. Ocena atrakcyjności terenu dla rekreacji na poziomie planu miejscowego; wykorzystanie mapy uroczysk
13.10. Turystyka a środowisko geograficzne
13.11. Obszary chronionego krajobrazu (na przykładzie Wielkopolski) .

Rozdział   14.  ZASADA  AKTUALIZMU  JAKO  PODSTAWA PROGNOZOWANIA ROZWOJU ŚRODOWISKA I ZAGADNIENIE METOD PROGNOZY .
14.1. Zasada aktualizmu i jej krytyka
14.2. Ewolucja  przyrody  na  Ziemi   jako  kategoria   unikalności  a  zasada
aktualizmu
14.3. Czynniki cykliczności w dziejach Ziemi jako właściwa podstawa zasady aktualizmu
14.4. Badania aktualistyczne jako podstawa prognozowania
14.5. Ciągi chronologiczne zmienności zjawisk i ich ekstrapolacja w przyszłość      
14.6. Ery „preaktualistyczna", „aktualistyczna" i „postaktualistyczna" w historii Ziemi a stosowalność zasady aktualizmu
14.7. Prognoza rozwoju społeczeństwa — przykład prognozy w skali globalnej w zakresie systemu społeczno-ekonomicznego
14.8. Prognoza  w zakresie rozwoju  produkcji zakładu przemysłowego —
przykład prognozy w skali lokalnej
14.9. Wykorzystanie mapy krajobrazowej do prognozowania skutków budowy zbiornika zaporowego
14.10. Element stabilności litosfery jako  podstawa metody kartograficznej
prognozowania
POSŁOWIE LITERATURA