Wstęp
Pierwszy człon tytułu niniejszej książki eksponuje termin, którym na¬der często określa się niektóre1 obszary literatury międzywojennej (z ak¬centem na lata trzydzieste) i literatury wojennej. Dotychczasowe definicje tego terminu ujmują katastrofizm przede1 wszystkim jako szczególny kie¬runek myślowy, postawę światopoglądową wyrosłą z niepokojów i kry¬zysów duchowych współczesnego świata *. W odniesieniu do poezji kształ¬tującej się pod wpływem nastrojów katastroficznych zwraca się jeszcze dodatkowo uwagę na specyficzną organizację materiału poetyckiego, o któ¬rej w uogólniającym skrócie można by powiedzieć, że charakteryzuje się ona m.in. znamiennym poszerzeniem świata przedstawionego (perspektywa kosmosu), skłonnością do tonacji patetycznej, zastępowania konkretu poję¬ciami, klasycyzującą frazą wiersza" it& Podkreśla się też obecność struktur mitycznych w sposobie prezentacji świata 2. Cechy te, wraz ze znamienny¬mi wątkami myślowymi, składają się.ha obraz twórczości poetyckiej przede wszystkim tych autorów, którzy debiutowali po roku 1930, a więc w okresie dotkliwie odczuwanych skutków wielkiego^ kryzysu europejskiego, w czasie postępującej militaryzacji Europy, w latach ekspansywnego; oddziaływania sprzecznych ideologii — w atmosferze pełnej niepokojów społecznych, po¬litycznych i ekonomicznych, która stanowiła kontekst historyczny warun¬kujący w dużym stopniu kształtujące się wówczas postawy artystyczne. Na ów kontekst historyczny nakładają się także ważkie w swych kon¬sekwencjach procesy literackie. W odniesieniu do poezji można okr.eślić
je jako'przesilanie się wpływów Skamandra, z jednoczesnym rozszerzeniem ■wpływów poezji spod znaku „Zwrotnicy". Ale początek lat trzydziestych
to także1 z jednej strony okres ujawnienia się ■wewnętrznych ewolucji "w obrębie Awangardy krakowskiej, z drugiej zaś lata, w których — jak pisze Stanisław Jaworski — „zaznacza się zmiana w stosunku wstępującego: teraz pokolenia do idei »Zwrotnicy«, zmiana łącząca się z nową postawą ducho¬wą młodych" 3.
Termin „katastrofizm" stosowany- jest w odniesieniu do pojedynczych zjawisk poetyckich, głównie przy okazji komentowania twórczości Józefa Czechowicza4 i Czesława Miłosza5, a także przy próbach częściowych' syntez młodej poezji lat trzydziestych 6. Pełny tytuł książki brzmi jednakże „katastrofizm ocalający". I jest on tylko dopowiedzeniem tych sugestii interpretacyjnych, jakie przyniosły dotychczasowe analizy poezji katastro¬ficznej. Stwierdza on, że w twórczości będącej, przedmiotem badań w ni¬niejszej pracy katastrofizm jest — mówiąc ogólnie — nie tylko wyrazem przekonań opierających się na zdecydowanie pesymistycznym rozpoznaniu najważniejszych tendencji epoki, przekonań wpisanych w poetyckie1 wizje zagłady świata, ale i takim ujęciem tych wizji, które orzekać chce także o ich, w ostatecznym rozrachunku, optymistycznej zawartości. Pesymizm zawiera się w świadomości, iż aktualny moment dziejowy jest tym czasem, w którym bezpośrednio już dostrzegalne są zapowiedzi nieuchronnego koń¬ca. Co więcej, że aktywność tych zapowiedzi przesłania i tłumi ewentualne zjawiska dodatnie, to wszystko1, co mogłoby złożyć się na pozytywny rytm współczesnego świata. Tłumi bądź też wyraźniej jeszcze odsłania ich za¬grożone piękno. Pierwiastki optymistyczne to z jednej strony takie.inter¬pretacje zagłady, które ujmują ją nie tyle jako gwałtowne i ostateczne zakończenie dziejów, ale jako prawo rozwoju, oczyszczające wprowadzenie do nowego świata, a więc interpretacje przyjmujące za podstawę rozpoz¬nania świata mit. Katastrofa jest wtedy koniecznym etapem dziejów, jednocześnie zniszczeniem i otwarciem nowej perspektywy. Z drugiej zaś strony nadchodząca katastrofa może być interpretowana jako wyzwanie zmuszające do szukania humanistycznego sensu istnienia; dramatyczna próba duchowa, która w efekcie winna ocalić trudny do jednoznacznego określenia ład tego sensu. Trudny do określenia jednoznacznego', gdyż porządek ów trzeba dopiero odkryć, szukać go u dna dramatów, cierpień,
rozpaczy. Szukać, nie mając pewności, że istnieje on rzeczywiście. Jak pisze Czesław Miłosz: ,
więc pora, żebyś ty powstał i biegi, . chociaż ty nie wiesz, gdzie jest cel i brzeg, ty widzisz tylko, że ogień świat pali., (Roki)7
Szukać bowiem, nie zawsze oznacza — znaleźć. Ale już samo szukanie jest wyrazem postawy moralnej, gdyż 'zmierza ono do utrwalenia duchoi-wej kompozycji człowieka. Tym samym ocala to, co w: człowieku najcen¬niejsze — potrzebę i pragnienie sensu. I w tej świadomości wyzwa¬nia należy upatrywać dodatkowe uzasadnienia formuły „katastrofizm ocalający".
Zasadniczym trzonem przedstawionych rozważań są wpisane w poezję motywacje i przyczyny, jakie zdecydowały o ukształtowaniu się świado¬mości katastroficznej, które doprowadziły do> niej w sposób niejalko natu¬ralny. Erich Frornm powiada, że tendiencjie destruktywne są „wynikiem nie spełnionego życia". „Im bardziej pęd ku życiu zostaje zablokowany, tym silniejszy jest pęd ku zniszczeniu" 8. Przedmiotem właściwym niniej¬szej rozprawy jest odnalezienie tych napięć negatywnych, które złożyły się w swej, sumie na owo „zablokowanie" wewnętrznego nakazu życia, na tak często wyznawaną dotkliwość młodości. Szuka się tych motywacji przede wszystkim, w tekstach poetyckich, jak one warunkują wpisane w nie postawy, ujawniają się w strukturze świata przedstawionego, w spo'-sobie mówienia wreszcie. Wnioskiem wypływającym z przedstawionych interpretacji winno być ukazanie zbieżności postaw, ich duchowej odpo-wiedniości. Zbieżność ta pośrednio1 także motywuje użycie w podtytule terminu „Druga Awangarda". Termin to funkcjonujący wprawdzie w świa¬domości krytycznoliterackiej, w badaniach literackich, ale należy on do tych określeń, które cechuje znaczna nieostrość 9. Przyjmuję tafcie j,ego rozumienie, w którym dominuje akcent sytuacyjny, to znaczy „stopniowe odchodzenie od racjonalizmu i optymizmu Skamandra i Awangardy kra¬kowskiej" 10. Jednocześnie1 jednak zachowuję, jeśli tak można powiedzieć, „akcent awangardowy", poddając obserwacji głównie te zjawiska poetyc¬kie, które sytuowały się w kontekście programu estetycznego Awangardy krakowskiej i które z niej niejako wyszły.
Debiutujący wówczas poeci, przyznając się do wzrastania w atmosferze nowatorstwa i poddając jednocześnie krytycznemu oglądowi idee „Zwrot¬nicy", podejmują wiele inicjatyw o charakterze organizacyjnym i wy¬dawniczym, które pozwoliłyby wyodrębnić twórczość młodych z zastanego kontekstu literackiego. Można by spisać tu wcale'obszerną listę tych inic¬jatyw. Wymieńmy tylko niektóre.
W maju 1931 r. wychodzi pierwszy numer „Linii" i do 1933 r. ukazuje się pięć numerów pisma będącego wprawdzie kontynuacją „Zwrotnicy", ale prezentującego obok Juliana Przybdsia, Jana Brzękowskiego i Jalu Kurka także twórczość najmłodszych — Mariana Czuchnowskiego, Czes¬ława Miłosza, Jerzego Zagórskiego> Stanisława Piętaka, Józefa Maśliń-skiego11. W tym samym czasie w Łodzi ukazują się „Prądy" (1931—1932), gdzie drukują między innymi Marian Czuchnowski i Józef Czechowicz 12. W tymże 1931 r. dochodzi do głosu młode Wilno. Najpierw, w lutym, za¬wiązuje się grupa poetycka Żagary, w kwietniu natomiast ukazuje się przy'„Słowie" pierwszy numer dodatku literackiego Żagarów. „Żagary" ukazywały się początkowo jako dodatek do wileńskiego' „Słowa" (osiem numerów od kwietnia 1931 do marca. 1932), potem pod tytułem zmienionym na „Piony" przy „Kurierze Wileńskim" (od maja 1932 do grudnia 1932, ogółem pięć numerów) i wreszcie znów pod tytułem „Żagary" już jako samodzielny periodyk od listopada 1933 do marca 1934 (trzy numery, ostatni podwójny)13. W 1932 r. ukazuje się pierwszy numer miesięcznika „bary¬kady", w którym drukują między innymi Józef Łofoodowski, Józief Cze¬chowicz, Marian Czuchnowski, Marian Piechal, Grzegorz Timofiejew. Mie¬sięcznik, którego wydano dwa numery, redagował J. Łobodowskiu. Rów¬nocześnie, poczynając od listopada 1932 r., J. Czechowicz redaguje Kolumnę poetów w piśmie Jerzego Brauna „Zet". Po raz ostatni Kolumna wychodzi z datą 1 września 1935 r. Drukują tu zaś m.in. J. Czechowicz, B. L. Mi-chalski, M. Czuchnowski, S. Piętak, J. Putrament, H. Domiński, J. Maś-liński, J. Zagórski15. Czechowicz, dodajmy, redagował jeszcze między inny¬mi kolumnę literacką Kohorta w tygodniku „Państwo Pracy" (1933—1935),
potem był także redaktorem „Miesięcznika Literatury i Sztuki" (1934— —1936) wydawanego przez Związek Nauczycielstwa Polskiego, pisma, które — jak pisze Jan Witan — dziejki Czechowiczowi stało się „trybuną awan¬gardy" 16. W 1934 r. ukazuje się pierwszy numer miesięcznika „Dźwigary", który^nosi wprawdzie podtytuł informujący o tym, że jest to pismoi „po¬święcone Sprawie polsikiej kultury proletariackiej", ale i tu drukują ci sami przedstawiciele ruchu młodopoetyckiego: J. Zagórski, S. Piętak, J. Czecho-wicz, Cz. Miłosz, J. Łobodowski, J. Putrament. Od połowy lat trzydziestych coraz wyraźniejsze stają się dążenia zmierzające do integracji ruchu. Za¬biega o to szczególnie Józef Czećhowicz. On jest faktycznym organizatorem wspólnego wieczoru poetyckiego' pt. Najazd Awangardy na Warszawę, jaki odbył się 10 marca 1934 r. pod firmą „Państwa Pracy". W spotkaniu tym uczestniczyli: J. Przyboś, Cz. Miłosz, A. Ważyk, K. I. Gałczyński, J. Zagór-ski, J. Kurek, M. Czuchmowski, J. Czećhowicz, K. Bielski, S. Piętak, J. Ło^ bodowśki, H. Domiński, J. Maśliński, J. Putrament17. W tym samym czasie planowano również zjazd młodej literatury we Lwowie. W Komitecie Zjazdu byli m.in. J. Czećhowicz i J. Przyboś, zjazd jednak nie doszedł do skutku18. Integracja miało służyć także projektowane pismo „Zmowa" jako wydawnictwo „grupy siedmiu" (J. Czećhowicz, H. Domiński, J. Maśliński, Cz. Miłosz, S. Piętak, J. Putrament, J. lZagórski). Do powołania pisma, jednakże nie doszło, pozostały tylko „tezy" i dość szczegółowy program 19. Już w_ 1934 r., przy okazji prac nad planowanym zjazdem we Lwowie,. Józef ĆzechowicK skarżył się, że nie można doprowadzić do porozumienia między poszczególnymi pismami i ugrupowaniami. Znamienny jest frag¬ment listu do Tadeusza Bollendra:
Z żagarystami toczą się wściekłe targi, bowiem oni uważają, że tylko Wilno może być Nazaretem Literatury, a tylko »Żagary« mają zadatki na pismo wszfch-polskie. To również zniechęca. [...] Wobec wszystkiego, co się rzekło powyżej, dość pesymistycznie zapatruję się na możliwość powszechnego zjazdu i powszechnej, ogólnej imprezy. Żadna siła ludzka, prócz pieniądza, nie zmusi Łobodowskiego,. Jaworskiego czy żagafystów do zawieszenia ich wydawnictw w imię dobra ogólnego. Ci społecznicy są społecznikami w gębie, nie w czynie 20.
Planowano także wydanie wspólnego zbioru wierszy, których tematyka, miała ogniskować się wokół pojęć Głód—Odkrycie—Sen. Zaproszono 25 poetów, nadesłało swe utwory tylko' 7. Inicjatorami przedsięwzięcia byli. H. Domiński, J. Czećhowicz, J. Przyboś 21.
W 1937 r. zaczyna ukazywać - się w „Kurierze Porannym" dodatek li-
teracki młodych pt. „Apel" (19 IX 1937—111939), od pierwszego już nu¬meru wyraźnie akcentujący odrębność pokoleniową. Drukują tu m.in. J. Czechowice, J. Łobodowski, J. Zagórski, A. Rymkiewicz, S. Piętak, W. Iwaniuk. Ogółem ukazało się 57 numerów 'dodatku skupiającego wokół siebie dość liczne grano młodych pisarzy. W tym samym 1937 r. powstaje kolejny projekt pisma, tym razem pt. „Meta". Redaktorem miał być Jan Kott, ale inicjatywa wyszła od J. Brzękowsfeiego22. W pierwszym numerze planowano zamieścić artykuły J. BrzękowskiegO', J. Kotta, J. Rogozińskiego oraz wiersze m.in. Brzękowskiego i Przytoosia. W dalszych numerach pu¬blikować mieli także J. Zagórski, J. Gzeebowiez, S. Piętak. Tutaj jednak dodajmy, że pismo to miało przede wszystkim „propagować metarealizm", a więc program estetyczny Brzękowskiego, psrzy czym warto wspomnieć o charakterystycznej wypowiedzi Jana Kotta, który zapraszając do współ¬pracy Jalu Kurka określił jednocześnie ukierunkowanie1 „taktyczne" pisma w ten sposób: „Front ataku — Czechowicz, Miłosz. O Peiperze — nic" 23. Wypowiedź to znamienna, gdyż potwierdza oma wewnętrzne zróżnicowanie ruchu poetyckiego, coraz wyraźniej rysujące się podziały. Realizacja pisma nie doszła j,ednaik do skutku, a zebrane materiały przekazano powstającej wówczas redakcji kwartalnika „Pióro" (red. J. Czechowicz), którego pierw¬szy numer ukazał się w 1938 r.
W tym samym czasie, z inicjatywy J. Brzękowskiegó i J. Czechowicza, zaczynają ukazywać się „Arkusze Poetyckie". Wydawnictwo1 pomyślane było z dużym rozmachem; planowano opublikowanie 100 „Arkuszy", osta¬tecznie jednak ukazało się ich 12 W następującej, kolejności autorskiej: J. Przyboś, S. Piętak, J. Czechowicz, J. Brzękowski, W. Iwaniuk, W. Sebyła, H. Domiński, J. Kurek, J. B. Ożóg, M. Czuchnowski, Z. Bieńkowski i Cz. Janczarski. Wśród zaproszonych do serii poetów znajdowali się jeszcze między innymi: T. Czyżewski, S. Flukowski, J. Łobodowski, Cz. Miłosz, T. Peiper, J. Putrament, A. Rymkiewicz, A. Ważyk i J. Zagórski24. Wy¬dawnictwo przyjęto z dużym zainteresowaniem, a jeden z krytyków określił tę inicjatywę mianem „pospolitego ruszenia poetów" 25. Gdyby pla¬ny zrealizowano w pełni, byłby to istotnie reprezentatywny przegląd poezji młodych, ukazujący zarazem obszary najbliższej im tradycji (wymowna nieobecność poetów kręgu Skamandra!).
Już z tego1 niepełnego1 i fragmentarycznego' przeglądu można wyciągnąć kilka ważnych wniosków. Przede wszystkim ujawnia on silne dążności integracyjne w ruchu poetyckim młodych, oparte na akceptacji tendencji nowatorskich, awangardowych, a negacji poezji Skamandra. Ale jedno¬cześnie też ujawnia się niemożność rzeczywistej integracji. I jak można
sądzić, źródeł tego stanu rzeczy należy upatrywać zarówno w uwarunko¬waniach zewnętrznych, obiektywnych (wiele np. inicjatyw wydawniczych upadało z braku dostatecznych funduszy), jak i w uwarunkowaniach su¬biektywnych, czyli narastających tendencjach odśrodkowych, burzących jednolity obraz nurtu awangardowego. Zaważył na tym w dużej mierze pogłębiający się w miarę upływu lat krytyczny stosunek do idei „Zwrot¬nicy", przy czym w miejsce obszaru opatrywanego coraz liczniejszymi znakami ujemnymi nie podstawiono programu na tyle spójnego wewnętrz¬nie, by mógł on stać się dostatecznie umotywowaną płaszczyzną ponownego porozumienia. Ten długi i pełen wewnętrznych komplikacji proces krys¬talizowania siię poczucia odrębności nazwano umownie Drugą Awangardą.
Oczywiście praca ta daleka jest od próby zinterpretowania problemu w całości. Jest to nawet — jak można sądzić — niemożliwe dopóty, dopóki nie pojawią się chociażby wstępne zarysy monograficznych ujęć poszcze¬gólnych zjawisk poetyckich, sikładających się na obraz młodej poezji lat trzydziestych. Jak dotąd, jedynie twórczość Józefa Czechowicza doczekała .się w miarę pełnych opracowań. Nadal natomiast daje się we znaki niemal zupełny' brak opracowań poświęconych poezji Mariana Czuchnowskiegoi; cząstkowe' zaledwie i fragmentaryczne jest rozpoznanie twórczości Czesła¬wa Miłosza i innych poetów. Stwierdzenie 'tego* stanu rzeczy nie może jed¬nak i nie ma być usprawiedliwieniem niedostatków niniejszej pracy.
Książka ta jest skróconą wersją pracy doktorskiej pisanej pod kierun¬kiem prof. dra Artura Hutnikiewicza. Pragnę wyrazić szczerą wdzięczność mojemu Promotorowi za cenne inspiracje i krytyczne uwagi. Serdeczne podziękowania zechcą przyjąć również recenzenci tej książki, doc. dr hab. Stanisław Jaworski i doc. dr hab. Jerzy Speina, których szczegółowe i wnikliwe sugestie były mi niezmiernie pomocne przy opracowywaniu ostatecznej redakcji tekstu.
Spis treści
Str.
Wstęp ....... 5
Rozdział I
Dwoistość pragnień i niemocy ,,..... 13
Rozdziali!
Sny o wojnie • . . . . . . , . 40
Rozdział III
Dylematy postawy obywatelskiej , 66
Rozdział IV
Próba sensu 101
Streszczenie w języku francuskim (Resume) . 140
Indeks nazwisk 142
INDEKS NAZWISK
Aehremowiczowa Wanda 106 Apollinaire Guillaume (właśc. Wil¬helm Kostrowicki) 94 Andrzejewski Antoni 56 Arnsztajnowa Franciszka 48
Dąbrowski Mieczysław 108
Degler Janusz 72
Dembiński Hennyk 43
Dobrowolski Stanisław Ryszard 89, 102
Domiński Henryk 8—10, 39, 50, 60
Dybciak Krzysztof 5—6, 8, 115, 131
Bachelard Gaston 130, 136 Baczko Bronisław 76 Baczyński Krzysztof Kamil 108 Balcerzan Edward 59 Bielski Konrad 9 Bieńkowski Zbigniew 10> Biernacki Andrzej 28 Błoński Jan 123, 130 Bourdelle Emile Antoine 86 Braun Jerzy 8 . Broniewski Władysław 85, 90 Brzękowski Jan 8, 10', 24, 26, 67—69,
94—95, 107
Brzozowski Stanisław 108 Bujnicki Teodor 18, 35, 60, 80—81, 89 Burek Tomasz 139
Cendrars Blaise (właśc. Frederic Sau-
ser) 94
.Chudak Henryk 130 Conrad Joseph (właśc. Józef Teodor Konrad Korzeniowski) 138 Czachowski Kazimierz 20, 108 Czechowicz Józef 6, 8—11, 26, 34—35,
37, .47—49, 53, 56, 59, 61—63, 67—79,
89, 98, 107—108, 124, 131—133, 135,
137 Czuchnowski Marian 8—11, 16—21,
24—26, 30, 35—36, 41—42, 45, 55,.
68, 79—89, 91—94, 97—100, 103—
—104, 107—109, 110, 131—135, 138 Czyżewski Tytus 10, 97
Eliade Mirce 65
Fik Ignacy 44, 67, 138
Flukowski Stefan 10, 25—32, 45—46,
61, 89, 92
Foch Ferdinand 86—87 Folejkowski Zbigniew 89 Fromm Erich 7, 58, 135 Frybesowa Aleksandra 113 Frycie Stanisław 55 Fryde Ludwik 28, 35, 78
Gałczyński Konstanty Ildefons 9, 42 Grabowski Zbigniew 86 Gralewski Wacław 47, 77
Haecker Emil 16 Hertz Paweł 33 Hollender Tadeusz 9, 43 Hutnikiewicz Artur 11
Idzikowski Ludwik 86—87 Iwaniuk Wacław 10, 50
Janczarski Czesław 10 Janion Maria 111
Jasieński Bruno 38
Jastrzębski Zdzisław 5 v
Jaworski Stanisław 6, 11, 13—14, 16,
24—25, 67, 104 Jędrychowski Stefan 18, 24 Jesienin Sergiusz 107 Jerzyna Zbigniew 34
Kamieńska Anna 52
Kirchner Hanna 59
Kirów Siergiej (właśc. Siergiej Kos-
trikow) 120 Klimuntowicz Zygmunt vel Jan (pseud.
Józef Czechowicz) 69 Klak Tadeusz 6, 8—9, 47—48, 53, 56,
69^70, 74, 94, 100 Kott Jan 10, 103, 105 Krassowski Maciej 108 Kridl Manfred 89—90 Król Jan Aleksander 44, 67 Kryszak Janusz 21, 55, 114 Kubacki Wacław 105 Kudliński Tadeusz 86, 94 Kuncewicz Piotr 5—7, 116, 127, 134 Kurek Jalu 8—10, 18, 26, 89, 92 Kwiatkowski Jerzy 5—6, 22, 25, 102,
108, 115, 119, 124
Maurois Andre 101
Michalski Bronisław Ludwik 8
Michalski Hieronim 103
Micińska Anna 89
Miciński Bolesław 89, 138
Mickiewicz Adam 53, 86—87
Miernowski Kazimierz 53, 74
Miłosz Czesław 5—11, 15—16, 18, 22—
—23, 25—26, 29, 33—37, 39—40, 43—
—46, 48—50, 56, 59—60, 62—66, 79,
89—90, 102, 108—109, 112—119, 121—
, —125, 127—128, 130—131, 136—137
Miriam (pseud.) zob. Przesmycki Ze¬non
Morin Edgar 113, 115
Mrozowski Wacław 9
Mrówczyński Tadeusz 76
Napierski Stefan (właśc. Marek Eiger) 43, 53, 67, 83, 94, 104, 109
Nowakowski Józef 55
Ossowski Stanisław 110 Ożóg Jan Bolesław 10,
Larbaud Valery 94 Lichański Stefan 10, 52
Łaszowski Alfred 68, 102
Łempicki Zygmunt 120
Łobodowski Józef 8—10, 16, 26, 34—-35, 37, 43, 46, 48—49, 62, 64, 67,.. 74, 79, 89, 91—92, 98, 105, 120, 131—135, ,137—138
Makowiecka Gabriela 14
Malczewski Antoni 53
Maliszewski Aleksander 89
Mallarme Stephane 108
Maritain Jacąes 76—78, 125
Marzęcki Józef 58
Maśliński Józef 8—9, 18, 94, 105—106,
109 Matuszewski Ryszard 7
Peiper Tadeusz 10, 13—14, 17, 19—22, 24—27, 29—30, 38—39, 41—42, 53, 67—69, 79, 81, 87—88, 92, 98, 103— —104, 107, 114
PicMord Mary 63
Piechal Marian 8, 76, 98, 91
Pieszczachowicz Jan 98
Pieracki Bronisław 120
Piętak Stanisław 8—10, 22, 25, 35, 48, 50—53, 55, 63, 103, 108—109
Piłsudski Józef 16, 74, 79, 91, 136
Piwińska Marta 36
Piwowar Lech 16, 33, 35, 38—39, 80, 106
Pollak Seweryn 7—8, 104
Pragłowska Maria Renata 59
Prokop Jan 94—95
Przesmycki Zenon 33
Przyboś Julian 8—10, 89, 91—92, 107, 114
Putrament Jerzy 8—10, 26—27
Rirabaud Artur 20 Rogoziński Julian 10, 56
Ryłko Zdzisław 107 Rymkiewicz Aleksander 97, 105, 131, 135—136
10, 35, 37, 61,
Uniłowski Zbigniew 15
Salmon Andre 94
Sandauer Artur 47, 108—109
Sebyla Władysław 10, 33, 52, 61, 89,103
Sierotwiński Stanisław 59
Skoneczny Stanisław 63
Sławiński Janusz 20, 23, 79, 84
Słowacki Juliusz 52—53, 74
Speina Jerzy 5, 11
Sroga Józef 39
Stalin Józef (właśc. losif Wissariono-
wicz Dżugaszwili) 136 Stern Anatol 97 Szczepański Jan Józef 139 Szmydtowa Zofia 120 Szymański Wiesław Paweł 8, 22, 27,
31, 51, 81, 107
Śpiewak Jan 50, 52, 60, 106
Waśkiewicz Andrzej Krzysztof 29, 37,
69, 107
Ważyk Adam 9—10, 106, 109, 123 . Witan Jan 6, 9, 47, 74, 76, 108 Witkiewicz Stanisław Ignacy 5 Wittlin Józef 41 Włodek Adam 14 Wyka Kazimierz 5—6, 28, 43—44, 56,
71, 80—81, 101, 116, 124, 126, 128,
136
Wyka Marta 42, 72 Wyspiański Stanisław 74, 76, 86—87
Zagórski Jerzy 8—10, 16, 18, 22, 24—25, 28—30, 35, 37, 48—49, 55—56, 5ŚP 61, 79—81, 89, 97, 131, 135—136
Zawodziński Karol Wiktor 106
Zdziechowski Marian 131
Ziemilscy Olga Andrzej 7
Zych Jan 14 .
Tatarkiewicz Anna 65, 130
Terlecki Tymon 134
Timofiejew Grzegorz 8, 89, 111
Treugutt Stefan 52
Trocki Lew (właśc. Lew Bronstein) 136
Troczyński Konstanty 104,
14
Żabicki Zbigniew 59 Żejmis Stanisław 43 Żmigrodzka Maria 36 Żółkiewski Stefan 110—111
WIELKOŚĆ 24X17 CM,MIĘKKA OKŁADKA,LICZY 145 STRON.
STAN :OKŁADKA DB,NIEWAŻNE PIECZĄTKI,STRONY SĄ POŻÓŁKŁE,ZAGIĘCIE GRN.ROGÓW OD STRONY 129 DO KOŃCA,POZA TYM STAN W ŚRODKU DB/DB+.
KOSZT WYSYŁKI WYNOSI 8 ZŁ - PŁATNE PRZELEWEM
/ KOSZT ZRYCZAŁTOWANY NA TERENIE POLSKI,BEZ WZGLĘDU NA WAGĘ,ROZMIAR I ILOŚĆ KSIĄŻEK - PRZESYŁKA POLECONA PRIORYTETOWA + KOPERTA BĄBELKOWA / / W PRZYPADKU PRZESYŁKI ZAGRANICZNEJ PROSZĘ O KONTAKT W CELU USTALENIA JEJ KOSZTÓW / .
WYDAWNICTWO PWN WARSZAWA-POZNAŃ-TORUŃ 1978
NAKŁAD 1400 EGZ.!!!.
INFORMACJE DOTYCZĄCE REALIZACJI AUKCJI,NR KONTA BANKOWEGO ITP.ZNAJDUJĄ SIĘ NA STRONIE "O MNIE" ORAZ DOŁĄCZONE SĄ DO POWIADOMIENIA O WYGRANIU AUKCJI.
PRZED ZŁOŻENIEM OFERTY KUPNA PROSZĘ ZAPOZNAĆ SIĘ Z WARUNKAMI SPRZEDAŻY PRZEDSTAWIONYMI NA STRONIE "O MNIE"
NIE ODWOŁUJĘ OFERT KUPNA!!!
ZOBACZ INNE MOJE AUKCJE
ZOBACZ STRONĘ O MNIE
