KRAKÓW XV W.KULTY PĄTNICZE MIRACULA LOCA SACRA

19-01-2012, 14:50
Aukcja w czasie sprawdzania była zakończona.

Aktualna cena: 50 zł

Użytkownik inkastelacja

numer aukcji: 2036022457

Miejscowość Kraków

Koniec: 13-01-2012 20:13:16

PEŁNY TYTUŁ KSIĄŻKI -
BIBLIOTEKA HISTORII SPOŁECZNO-RELIGIJNEJ 3

KULTY PĄTNICZE PIĘTNASTOWIECZNEGO KRAKOWA

Z BADAŃ NAD MIEJSKĄ KULTURĄ RELIGIJNĄ

PONIŻEJ ZNAJDZIESZ MINIATURY ZDJĘĆ ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W DOLNEJ CZĘŚCI AUKCJI (CZASAMI TRZEBA WYKAZAĆ SIĘ CIERPLIWOŚCIĄ W OCZEKIWANIU NA ICH DOGRANIE)

AUTOR -
ALEKSANDRA WITKOWSKA

WYDAWNICTWO, WYDANIE, NAKŁAD -
WYDAWNICTWO - TOWARZYSTWO NAUKOWE KUL, LUBLIN 1984
WYDANIE - 1
NAKŁAD - 1000 + 25 EGZ.

STAN KSIĄŻKI -
DOBRY + JAK NA WIEK (ZGODNY Z ZAŁĄCZONYM MATERIAŁEM ZDJĘCIOWYM, PRZYTARCIA OKŁADKI) (wszystkie zdjęcia na aukcji przedstawiają sprzedawany przedmiot).

RODZAJ OPRAWY -
ORYGINALNA, MIĘKKA

ILOŚĆ STRON, WYMIARY, WAGA -
ILOŚĆ STRON - 255 + MAPY
WYMIARY - 24 x 17 x 1,4 CM (WYSOKOŚĆ x SZEROKOŚĆ x GRUBOŚĆ W CENTYMETRACH)
WAGA - 0,409 KG (WAGA BEZ OPAKOWANIA)

ILUSTRACJE, MAPY ITP. -
ZAWIERA

KOSZT WYSYŁKI -
8 ZŁ - KOSZT UNIWERSALNY, NIEZALEŻNY OD ILOŚCI I WAGI, DOTYCZY PRZESYŁKI PRIORYTETOWEJ NA TERENIE POLSKI.

ZGADZAM SIĘ WYSŁAĆ PRZEDMIOT ZA GRANICĘ. KOSZT WYSYŁKI W TAKIM PRZYPADKU, USTALA SIĘ INDYWIDUALNIE WEDŁUG CENNIKA POCZTY POLSKIEJ I JEST ZALEŻNY OD WAGI PRZEDMIOTU. (PREFEROWANYM JĘZYKIEM KONTAKTU POZA OCZYWIŚCIE POLSKIM JEST ANGIELSKI, MOŻNA OCZYWIŚCIE PRÓBOWAĆ KONTAKTU W SWOIM JĘZYKU NATYWNYM.)

I AGREE to SEND ITEMS ABROAD. The COST of DISPATCHING In SUCH CASE, IS ESTABLISH ACCORDING TO PRICE-LIST of POLISH POST OFFICE SEVERALLY And it IS DEPENDENT FROM WEIGHT of OBJECT. ( The PREFERRED LANGUAGE of CONTACT WITHOUT MENTIONING POLISH IS ENGLISH, BUT YOU CAN OBVIOUSLY TRY TO CONTACT ME IN YOUR NATIVE LANGUAGE.)

DODATKOWE INFORMACJE - W PRZYPADKU UŻYWANIA PRZEGLĄDARKI FIREFOX MOŻE WYSTĄPIĆ BŁĄD W POSTACI BRAKU CZĘŚCI TEKSTU LUB ZDJĘĆ, NIESTETY NARAZIE JEDYNYM ROZWIĄZANIEM JAKIE MOGĘ ZAPROPONOWAĆ TO UŻYCIE INTERNET EXPLORERA LUB WYSZUKIWARKI "OPERA", Z GÓRY PRZEPRASZAM ZA NIEDOGODNOŚCI.
PRZY OKAZJI PRZYPOMINAM O KOMBINACJI KLAWISZY CTRL+F (PRZYTRZYMAJ CTRL I JEDNOCZEŚNIE NACIŚNIJ F), PO NACIŚNIĘCIU KTÓREJ Z ŁATWOŚCIĄ ZNAJDZIESZ INTERESUJĄCE CIĘ SŁOWO O ILE TAKOWE WYSTĘPUJE W TEKŚCIE WYŚWIETLANEJ WŁAŚNIE STRONY.

SPIS TREŚCI LUB/I OPIS -

TOWARZYSTWO NAUKOWE KATOLICKIEGO UNIWERSYTETU LUBELSKIEGO
Instytut Geografii Historycznej ^Kościoła id Polsce BIBLIOTEKA HISTORII SPOŁECZNO-RELIGIJNEJ
3
Aleksandra Witkowska
KULTY PĄTNICZE
piętnastoiniecznego Krakouja
Z badań nad miejską kulturą religijną LUBLIN 1984
Redaktor MARIA WOJTASZAK
Redaktor techniczny JANUSZ SZULAKOWSKI
Projekt okładki i stron tytułowych KRZYSZTOF KURZĄTKOWSKI

SPIS TREŚCI

BIBLIOGRAFIA.................. 7
1. Źródła .................. 7
2. Opracowania................. 11
WYKAZ SKRÓTÓW ................ 27
WSTĘP.................... 29
Rozdział I: SERIA KRAKOWSKICH MIRACULA Z LAT 1[zasłonięte]430-15 .... 39
1. Nowe redakcje................ 40
2. Siady zaginionych zbiorów............. 55
3. Kontynuacje wcześniejszych zapisek.......... 58
Rozdział II: LOCA SACRA PIĘTNASTOWIECZNEGO KRAKOWA .... 63
1. Kraków piętnastowieczny............. 64
2. Topografia kościelna .............. 66
3. Tradycje ośrodków pielgrzymkowych.......... 74
4. Geneza nowych kultów pątniczych........... 88
Rozdział III: FUNKCJONOWANIE KRAKOWSKICH KULTÓW PĄTNICZYCH 115
1. Przestrzeń ................. 116
2. Czas................... 138
3. Ludzie .................. 147
Rozdział IV: RELIGIJNOŚĆ LUDOWA W ŚWIETLE KRAKOWSKICH KULTÓW PĄTNICZYCH............. 171
1. Wizja świętego i związane z nim nadzieje......... 175
a. Rola pośrednika............... 175
b. Przedmiot egzystencjalnych i eschatologicznych nadziei . . . . 185
2. Formy kontaktu z sacrum............. 196
a. Gest modlitwy ............... 196
b. Praktyki wotywne.............. 202
c. Ryty rewitalizacyjne.............. 218
ZAKOŃCZENIE.................. 227
ANEKS.................... 231
ZUSAMMENFASSUNG................ 251
MAPY .................... 255

MAPY

Nr 1 Święty Stanisław — kult pątniczy w latach 1[zasłonięte]430-15
Nr 2 Bp Prędota - kult pątniczy w latach 1[zasłonięte]454-14
Nr 3 Jan z Kęt — kult pątniczy w latach 1[zasłonięte]474-15
Nr 4 Szymon z Lipnicy — kult pątniczy w latach 1[zasłonięte]482-15
Nr 5 Stanisław Kazimierczyk — kult pątniczy w latach 1[zasłonięte]489-14.
Nr 6 Krakowskie kulty pątnicze w latach 1[zasłonięte]454-15

SPIS TREŚCI

I. Zapiski de miraculis z Vita sanctissimi Stanislai cracoviensis episcopi
Jana Długosza................. 233
II. Zapiski de miraculis ze zbioru Miracula beati patris Simonis Lypnycensis 235
III. Kościoły krakowskie w XV wieku............ 243
IV. Przypadki chorobowe występujące w miracula krakowskich w latach 1430—1520 .................. 245
V. Wykresy:.................. 247
1. Pielgrzymki krakowskie w latach 1[zasłonięte]430-15 z miejscowości zlokalizowanych i niezlokalizowanych............ 247
2. Udział procentowy miasta i wsi w pielgrzymkach krakowskich w latach 1[zasłonięte]430-15................. 247
3. Rytm pielgrzymek krakowskich w latach 1[zasłonięte]430-15...... 248
4. Pielgrzymi krakowscy w latach 1[zasłonięte]430-15. Kategorie płci..... 249
5. Struktura społeczna pielgrzymów krakowskich w latach 1[zasłonięte]430-15 . . 249
6. Zespoły chorobowe występujące w miracula krakowskich w latach 1[zasłonięte]430-15.................. 250
7. Zakres interwencji krakowskich świętych w miracula w latach 1[zasłonięte]430-15 250
8. Krakowskie pielgrzymki dziękczynne i błagalne w latach 1[zasłonięte]430-15 . . 250
WYKAZ SKRÓTÓW
Acta SS. — Aćta Sanctorum. Wyd. J. Bollandus i in. T. 1-67. Antverpiae—
Tongerloae—Bruxellis 1[zasłonięte]643-19.
AWR — Akta wizytacji dekanatu krakowskiego 1599 przeprowadzonej z
polecenia kardynała Jerzego Radziwiłła. Cz. 1. Wyd. Cz. Skow-ron. Lublin 1965.
CDUC — Codex diplomaticus Universitatis Studii Generalis Cracoviensis.
T. 2. Cracoviae 1880.
Cod. epist. — Codex epistolaris saeculi decimi ąuinti. Wyd. A. Sokołowski,
J. Szujski, A. Lewicki. T. 1-3. Kraków 1[zasłonięte]876-18.
DACL — Dictionaire dyarcheologie chretienne et de liturgie. T. 1-15. Ed.
F. Cabrol, H. Leclercą. Paris 1[zasłonięte]924-19.
DHP — j. Dlugossi. Historiae polonicae, libri XII. Wyd. J. Ż. Pauli.
W: Opera orania X-XIV. Kraków 1[zasłonięte]873-18 (do lib. VIII - korzysta się z nowego wydania: Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae. Wyd. J. Dąbrowski i in. T. 1-8. Warszawa 1[zasłonięte]964-19).
Długosz. — J. Długosz. Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa pol-
Roczniki skiego. Wyd. J. Dąbrowski i in. Księga 1-9. Warszawa 1[zasłonięte]961-19.
Estr. — K. Estreicher. Bibliografia polska I-XXXIV. Kraków 1872-
-1951.
KDKKr - Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej św. Wacława. Wyd.
F. Piekosiński. T .1-2. Kraków 1[zasłonięte]874-18.
KDMP — Kodeks dyplomatyczny Małopolski. Wyd. F. Piekosiński. T. 1-2.
Kraków 1[zasłonięte]876-18.
LBD — J. Dlugossi. Liber beneficiorum cracoviensis. Wyd. A. Prze-
ździecki. T. 1-3. Kraków 1[zasłonięte]863-18.
Miracula — Miracula s. Kyngae. Wyd. W. Kętrzyński. MPH IV (Lwów 1884)
s. Kyngae s. 732-744.
Miracula — Miracula sancti Stanislai. Wyd. W. Kętrzyński. MPH IV (Lwów
s. Stanislai 1884) s. 285-318.
MJC — Miracula s. Iohannis Cantii. Wyd. W. Kętrzyński. MPH VI (Kra-
ków 1893) s. 481-533.
MP — Miracula venerabilis patris Prandothe episcopi cracoviensis.
Wyd. W. Kętrzyński. MPH IV (Lwów 1884) s. 439-500.
MPH - Monumenta Poloniae Historica. T. 1-6. Lwów 1[zasłonięte]864-18 (prze-
druk fotooffsetowy - Warszawa 1[zasłonięte]960-19).
HPHn.s. — Monumenta Poloniae Historica — Pomniki dziejowe Polski.
Seria nowa. Kraków 1946.
MSK — Miracula Stanisława Kazimier-czyka z: K. Łoniewski. Ży-
wot, sprawy y cudowne Boskie wsławienie pobożnego kapłana B. Stanisława Kazimierczyka. Kraków 1617.
MSL — Miracula beati patris Simonis Lypnycensis, rkps APB I-e-1.
MSt — Miracula bp Stanisława z: J. Dlugossi. Vita sanctissimi
Stanislai cracoviensis episcopi, tractatus tertius. Caput IV-VIII.
NKorbut — Bibliografia literatury polskiej. Nowy Korbut. T. 2: Piśmien-
nictwo staropolskie. Warszawa 1964.
Op. om. I — J. Dlugossi. Opera omnia. Wyd. A. Przeździecki. T. 1. Kra-
ków 1887.
PSB - Polski słownik biograficzny. Wyd. PAU (od 1957 PAN). Kraków
1935-
SPPP — Starodawne prawa polskiego pomniki. Wyd A. Z. Helcel. T. 4.
Kraków 1875.
Vita maior — Vita sncti Stanislai cracoviensis episcopi (Vita maior). Wyd.
W. Kętrzyński. MPH IV (Lwów 1884) s. 319-438.
Vita minor — Vita s. Stanislai episcopi cracoviensis (Vita minor). Wyd.
W. Kętrzyński. MPH IV (Lwów 1884) s. 238-285.
Vita s. Iacchonis — De vita et miraculis sancti Iacchonis (Hyacinthi) ordinis Fratrum Praedicatorum auctore Stanislao Lectore cracoviensi eiusdem ordinis. Wyd. L. Cwikliński. MPH IV (Lwów 1884) s. 818-894.
Vita s. Salomeae — Vita sanctae Salomeae reginae Haliciensis auctore Stanislao Franciscano. Wyd. W. Kętrzyński. MPH IV (Lwów 1884) s. 770--796.
VStD — J. Dlugossi. Vita sanctissimi Stanislai cracoviensis episcopi.
Wyd. A. Przeździecki. W: Opera omnia. T. 1. Kraków 1887 s. 1-181.
Skróty instytucji:
ABMK — Ośrodek Archiwów, Bibliotek i Muzeów kościelnych przy Ka-
tolickim Uniwersytecie Lubelskim — Lublin.
APB — Archiwum Prowincji OO. Bernardynów w Krakowie.
BJ — Biblioteka Jagiellońska — Kraków.
BKUL — Biblioteka Uniwersytecka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskie-
go — Lublin.

WSTĘP

Pogłębiająca się refleksja nad historią społeczną późnego średniowiecza prowadzi konsekwentnie do wzrostu zainteresowań ważnymi przemianami dokonującymi się wówczas w płaszczyźnie zjawisk społeczno-re-ligijnych.
Jesteśmy dziś w pełni świadomi, iż zasadnicze przeobrażenia, jakie przechodziło chrześcijaństwo zachodnie na przełomie XIV i XV stulecia, związane były w dużej mierze z procesem jego umasowienia, a więc uzyskania przezeń innego wymiaru społecznego. Oczywiście proces aktywizacji postaw religijnych obejmujący szerokie kręgi społeczeństwa uwarunkowany był całym kontekstem, coraz lepiej nam znanych, przemian spo-łeczno-kulturalnych 1. Był jednym z przejawów bardziej ogólnego wówczas zjawiska upowszechniania się kultur, dotąd przede wszystkim elitarnych, prowadzącego do ważnych zmian w wielu dziedzinach życia społecznego.
Niewątpliwie głębsza penetracja chrześcijaństwa w społeczeństwo późnośredniowieczne stała się możliwa dzięki pełnej rozbudowie kościelnych struktur parafialnych miejskich i wiejskich, jak i działalności duszpasterskiej prężnych wspólnot zakonnych. Obie instytucje dysponowały bowiem wieloma środkami bezpośrednio i skutecznie kształtującymi świadomość i postawy religijne mas. W zależności więc od stopnia umocnienia struktur i funkcji parafialnych, także od zaangażowania kleru zakonnego w dzieło pogłębiania chrystianizacji, następowała w określonych kręgach społeczeństwa średniowiecznego szersza recepcja kultury chrześcijańskiej. Jej rytm był inny we wcześnie schrystianizowanych państwach Europy Zachodniej, inny w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, gdzie procesy analogicznych przemian przebiegały w tempie znacznie wolniejszym. Od w. XIII obserwuje się wyraźne jego przyspieszenie, tak ważne w skutkach dla interesującego nas okresu 2.
Wiele wskazywałoby na to, iż w ogólnym rozwoju średniowiecznej christianitas przełom XIV i XV w. stanowił dla obu części kontynentu epropejskiego etap wykrystalizowania się nowego modelu wiary i religijności, związany z powstaniem wówczas chrześcijaństwa wyraźnie masowego. Jeśli zwykło się niekiedy określać je terminem „ludowe chrześcijaństwo" to dla podkreślenia jego masowości, wyjścia poza wąskie kręgi ówczesnych elit oraz nowych — bardziej prymitywnych i bardziej naiwnych — form wyrazu. W żadnym natomiast wypadku owa „ludowość" nie oznacza zawężenia funkcjonowania chrześcijaństwa do obrębu jednej grupy społecznej, identyfikowanej z warstwą ludności wiejskiej czy plebej-skiej 3.
Oczywiście, podkreślając fakt powstania nowego typu chrześcijaństwa późnośredniowiecznego na przełomie XIV i XV w., jesteśmy świadomi stałej obecności mas we wcześniejszych okresach dziejów Kościoła. Wiadomo, jak rzecz się miała w wypadku najbardziej elitarnych tradycyjnych modeli chrześcijaństwa ottońskiego, a nawet karolińskiego. One także pozostawały pod naciskiem potrzeb dewocji bardziej masowej i krystalizującej się z wolna koncepcji „ludu chrześcijańskiego", koncepcji obejmującej zarówno elity, jak i masy. Procesy nasilające się w XIV i XV w. stanowiły jedynie kontynuację tego, co zaczęło się kilka wieków wcześniej, a co przybierając na sile doprowadziło do utrwalenia się nowego, bardziej powszechnego kształtu chrześcijaństwa. Podstawowy czynnik jego rozwoju u schyłku średniowiecza zdaje się tkwić w zasadniczej sprzeczności między „wykształconym" modelem religijności, modelem wyraźnie elitarnym, a społeczną potrzebą nowych form, bardziej odpowiadających możliwościom percepcji szerokich mas.
Rozbieżność obu tendencji dotyczyła przede wszystkim sposobów wyrażania tych samych w zasadzie treści i postaw religijnych. O ile model wiary „uczonej" posługiwał się współczesnymi strukturami logicznymi i pojęciowymi w przekazie prawd objawienia, o tyle w masach chrześcijaństwo przyjmowane było przede wszystkim na zasadzie selektywnego zaakceptowania tych jego treści, które odpowiadały konkretnym potrzebom i które przeżywane były bardziej jako wartości afektywne aniżeli poznawcze. Dla pełniejszej ich integracji nie bez znaczenia pozostawały, trwałe w świadomości religijnej mas, tradycyjne schematy wyobrażeniowe Stanowiły one niezawodne kanały, poprzez które chrześcijaństwo odnajdywało swą drogę i mogło być łatwiej społecznie asymilowane. Niewątpliwie proces folkloryzacji treści religijnych pozostawał ważnym czynnikiem jego rozwoju u schyłku średniowiecza 4.
Zwykło się podkreślać skutki społecznej kontestacji dawnego modelu chrześcijaństwa, nieadekwatnego do ludzkich potrzeb w czasach przełomu i wielostronnego kryzysu strukturalnego. Pojawiły się wówczas dwie zasadnicze tendencje najogólniej charakteryzujące postawy religijne mas. Z jednej strony utrwalił się wyraźny konformizm wierzących wobec nakazów i zakazów Kościoła, pociągając za sobą niebezpieczny rytualizm praktyk idący nierzadko w parze z postawami magicznymi. Z drugiej strony coraz silniej dochodziło do głosu zapotrzebowanie na nowe formy praktyk paraliturgicznych, bardziej odpowiadających i bliższych ludziom niż oficjalna liturgia łacińska. Stwarzały one okazję do osobistego i bez-
pośredniego kontaktu z rzeczywistością istniejącą poza człowiekiem, z Sacrum, z którym wiązano bardzo różne nadzieje.
W nurcie poszukiwań nowych form dewocji i wyraźnej humanizacji wyobrażeń religijnych usytuować należy rozkwit kultów świętych, przybierających najczęściej charakter narodowych lub lokalnych kultów pątni-czych5. Niewątpliwie kończące się średniowiecze z atmosferą narastają-jącego niepokoju eschatologicznego i obaw o jutro ludzkiej egzystencji sprzyjało niebywałej wręcz popularności praktyk pątniczych. Pozostawały one nadal praktykami w dużej mierze spontanicznymi, nierzadko wymykającymi się spod kontroli Kościoła, i rozwijały się na marginesie kultu liturgicznego.
Podlegając, zwłaszcza w tym okresie, głębokim przeobrażeniom zarówno w zakresie inspirujących je motywów, jak i zewnętrznych rytów, kulty pątnicze u schyłku wieków średnich stały się zjawiskiem masowym, silnie uwarunkowanym kontekstem historycznym i kulturowym. Stąd też owe kulty, interesujące jako problem badawczy, dostarczyć mogą szczególnie cennych świadectw przemian zachodzących w religijności społeczeństwa późnośredniowiecznego. Bliski ich związek z mentalnością religijną szerokich i bardzo zróżnicowanych kręgów społecznych pozwala poznać podstawy psychologiczne zewnętrznych form dewocji pątniczej. Ponadto daje okazję do prześledzenia procesu akulturacji religijnej oraz koegzystencji w świadomości zbiorowej starych i nowych treści wyobrażeń religijnych.
Kulty pątnicze, jako zjawisko niezwykle trwałe w kulturze duchowej chrześcijaństwa, od dawna inspirowały historyków, etnografów, a niekiedy i socjologów do podejmowania badań. Niewielu z nich jednak wyszło poza studia sondażowe określonego regionu, w najlepszym wypadku kraju, dotyczące głównie dwóch okresów rozwoju pątnictwa europejskiego: wczesnośredniowiecznego i czasów nowożytnych 6.
Bogata literatura przedmiotu pozwala stwierdzić skoncentrowanie zainteresowań badawczych przede wszystkim na problematyce dotyczącej tradycji lokalnych i historii rozwoju poszczególnych ośrodków kultowych, niekiedy także na dokładnej inwentaryzacji materialnych śladów kultu w postaci zachowanych zbiorów ex voto czy pamiątek pielgrzymich 7. Dominujący w wielu studiach aspekt regionalny zawęża pole obserwacji i nie ukazuje złożoności zjawiska. Prace ze szkoły G. Schreibera, będące realizacją jego programu badań nad pątnictwem niemieckim8, czy skądinąd cenne studia J. Baumera 9, N. Ch. Koglera 10, a także J. Diin-ningera n mogą posłużyć jako przykład tego rodzaju tendencji dominującej w historiografii niemieckiej. Uzupełniają je nie zawsze w pełni krytyczne opracowania typu inwentaryzacyjnego i encyklopedycznego 12.
Znacznie lepszą sytuację daje się zaobserwować w zakresie studiów poświęconych ważniejszym centrom kultu oraz głównym szlakom pątni-czym Europy średniowiecznej. Zainteresowano się w nich konsekwencjami ekonomicznymi i kulturalnymi pielgrzymek do Ziemi Świętej, Rzymu, Compostelli, ich reminiscencjami w sztuce średniowiecznej, rolą szlaków pielgrzymkowych w rozwoju kontaktów międzynarodowych, a co najważniejsze, w pole obserwacji wprowadzony został świat postaw i zachowań pątników 13. Program tak poszerzonych badań nad pątnictwem rozwijającego się średniowiecza przedstawił E. R. Labande w artykule Recherches sur les pelerins dans VEurope de XIe et XIIe siecles14. W aspekcie jurydycznym uzupełnił go F. Garrisson, zajmując się analizą pojęć i reguł prawnych wykształconego w w. XIII lex peregrinorum 15.
Coraz częściej podkreśla się znaczenie studiów nad kultami pątni-czymi w badaniach kultury i religijności ludowej najszerzej pojętej. Zwłaszcza prace E. Delaruelle?a pokazały wiele możliwości badawczych w tym zakresie 1B, a międzynarodowy kongres w Todi w 1961 r., poświęco-
ny zagadnieniu Pellegrinaggi e culto dei santi in Europa fino alla Ia cro-ciata, podsumował dotychczasowy dorobek historiografii dotyczący tego okresu 17. Próbuje się także badać związki zachodzące między średniowiecznym pątnictwem a gospodarczą funkcją miast18 oraz ustawodawstwem kościelnym i świeckim19.
Niewiele natomiast osiągnięto, jak dotąd, w zakresie refleksji metodologicznej, jakkolwiek coraz częściej sygnalizuje się wagę kluczowych pytań dotyczących istoty samego zjawiska20. Wydaje się, iż aktualnie prowadzone przez A. Dupronta badania zespołowe nad całokształtem zagadnień związanych z kultami pątniczymi na terenie Francji przyniosą sporo ustaleń fenomenologicznych i wypracują kwestionariusz niezbędny dla przyszłych studiów komparatystycznych 21/
Podjęte przez nas badania nad rozwojem krakowskich loca sacra
i związanych z nimi praktyk pątniczych sytuują się w ramach szerszej problematyki dotyczącej religijności polskiego średniowiecza. Aktualny stan badań w tej dziedzinie wskazuje w porównaniu z dorobkiem historiografii europejskiej znaczne zaniedbania. Domagają się one od historyków polskich szczególnie intensywnego nadrabiania znacznych opóźnień. Nie trzeba bowiem podkreślać ważności badań społeczno-religijnych dla pełnej syntezy historii integralnej państwa i społeczeństwa polskiego. Stąd duże znaczenie posiadają wszelkie inicjatywy badawcze podejmowane w tym zakresie w ostatnich kilkunastu latach. Wśród nich zwłaszcza prace zespołu związanego z programem badawczym Instytutu Geografii Historycznej Kościoła w Polsce, obejmującym badania struktur kościelnych, ich funkcjonowania i związku ze społeczeństwem globalnym, przygotowują w pewnej mierze i otwierają dalsze możliwości refleksji historycznej, na pewno znacznie trudniejszej, nad zagadnieniem kształtowania się w ciągu wieków kultury religijnej społeczeństwa polskiego 22.
Nasze zainteresowania idą po tej linii problematyki badawczej, zawężonej do zagadnienia formowania się w masach postaw i świadomości religijnej, krystalizujących się na ziemiach polskich w ramach tradycyjnych kultur społecznych u schyłku średniowiecza.
Postulat badań kompleksowych w tej dziedzinie historii społeczno--religijnej, dotąd prawie wcale u nas nie badanej, jest dziś przez historyków w pełni uświadomiony i niejednokrotnie bywał wysuwany. Tylko wówczas bowiem wyniki wszelkich sondaży problemowych będą poprawnie funkcjonować w tworzeniu rzeczywistego obrazu mentalności i postaw religijnych szerszych kręgów społecznych. Tak więc i studium poświęcone kultom pątniczym XV-wiecznego Krakowa pomyślane zostało nie jako zamknięta całość, lecz przede wszystkim jako pewien punkt wyjścia dla dalszych, jakże koniecznych, inicjatyw badawczych. Tylko wówczas uzyskane wyniki znajdą możliwość szerszej konfrontacji i pełniejszego potwierdzenia.
Wybór Krakowa jako terenu sondażu oraz ramy czasowe badań podyktowane zostały w dużej mierze materiałem źródłowym, którego podstawowy zrąb stanowi seria XV-wiecznych miracula krakowskich. Jest ona
na tyle obfita, iż pozwala zarówno na przestrzenno-czasową, jak i na rzeczową analizę praktyk pątniczych, a także na społeczną stratyfikację kultów krakowskich oraz przebadanie zasięgu i siły ich oddziaływania.
Ponadto zainteresowaniu wiekiem XV towarzyszyła świadomość dokonującego się wówczas procesu głębszego przenikania chrześcijaństwa w społeczeństwo polskie. W wyniku długofalowej wewnętrznej misji dopiero w kilka stuleci po wejściu państwa piastowskiego w krąg cywilizacji chrześcijańskiej nastąpiła na tyle szeroka popularyzacja nowego systemu wartości, iż stał się on odtąd jednym z trwałych elementów religijnych kultury masowej. Wydaje się, iż kulty pątnicze, których szczególne ożywienie daje się zaobserwować u nas właśnie na przełomie XIV i XV w., stanowią dobre pole obserwacji możliwie wczesnej fazy rozwoju tej kultury. Wykorzystane jako świadectwo umasowienia praktyk kultowych, dają niewątpliwie szansę uchwycenia głębokich przemian dokonujących się w świadomości religijnej mas. I to nas szczególnie interesuje.
Równie ważne będzie prześledzenie, jak wpływały na kulty krakowskie postawy religijne kształtowane formami i warunkami ludzkiej egzystencji, a więc mocno osadzone w konkretnej rzeczywistości społecznej, coraz bardziej różnicującej się i u nas u schyłku średniowiecza. W wypadku naszych badań rzeczywistość tę określa przestrzeń miejska, stanowiąca teren krzyżowania się sacrum i profanum w praktykach kultowych. Tak więc w podjętej przez nas problematyce można widzieć także poszerzenie perspektyw badawczych odnośnie do zagadnienia społecznego funkcjonowania ośrodków miejskich. Obok wielorakich funkcji ekonomicznych i kulturalnych miasta późnośredniowiecznego ukazuje się inna jeszcze jego rola, a mianowicie rola ośrodka kształtującego w znacznej mierze nowe formy religijności masowej. Sprawy te wydają się szczególnie ważne w swych dalszych konsekwencjach.
Oba zasadnicze nurty naszych zainteresowań badawczych wiążą się oczywiście z wieloma szczegółowymi zagadnieniami. Można je ująć najkrócej w pytaniu o okoliczności, jakie towarzyszyły pojawieniu się nowej fali kultów pątniczych w XV-wiecznym Krakowie, i siły społeczne szczególnie zaangażowane w ich popularyzację i rozwój oraz w pytaniu o szersze konsekwencje procesów umasowienia tego rodzaju praktyk religijnych dla powstającego wówczas nowego modelu chrześcijaństwa.
Ponadto interesuje nas problem, w jakiej mierze kulty pątnicze stanowiły właśnie na terenie miasta swoisty czynnik integrujący różne grupy społeczne, a także w jakim stopniu ich narodowy, lokalny charakter wyrażał nowe tendencje ówczesnego Kościoła polskiego.
Badania nad kultami pątniczymi Krakowa to także okazja do refleksji nad swoistym synkretyzmem religijnym, wyrażającym się u schyłku średniowiecza w trwałym spojeniu dawnych postaw zabobonnych i myślenia magicznego z upowszechniającymi się w masach treściami wzorca chrześcijańskiego.

Możesz dodać mnie do swojej listy ulubionych sprzedawców. Możesz to zrobić klikając na ikonkę umieszczoną poniżej. Nie zapomnij włączyć opcji subskrypcji, a na bieżąco będziesz informowany o wystawianych przeze mnie nowych przedmiotach.

ZOBACZ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG CZASU ZAKOŃCZENIA

ZOBACZ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG ILOŚCI OFERT

NIE ODWOŁUJĘ OFERT, PROSZĘ POWAŻNIE PODCHODZIĆ DO LICYTACJI