PRZEDMOWA WYDAWCYDruga część Źródeł do historji wychowania obejmuje — w porównaniu z pierwszą — znacznie krótszy okres dziejowy, bo niecałych lat 200. Pomimo to przedstawia może większe trudności w doborze i układzie źródeł. Poświęcona bowiem epoce nowożytnej historji wychowania, powinna korzystającemu z niej przynieść materjał kształcący nietylko teoretycznie, ale i praktycznie. Wszak w tej epoce (którą zamykamy wybuchem wojny światowej) rozwinęły się teorje i poglądy do dziś żywe, obowiązujące, stanowiące podwalinę naszej wiedzy pedagogicznej i praktycznego wykształcenia pedagogicznego. Niejedno z wybitnych dziel nie może nawet być ścieśniane do ram wypisów, ale powinno być czytane i studjowane w całości. Obecny tom Źródeł, licząc się z tak aktualnem znaczeniem piśmiennictwa pedagogicznego' ostatnich dwóch wieków, ma też nieco odmienny charakter od pierwszego: przez większą obfitość wypisów, zgrupowanych około kilku ważniejszych okresów historji wychowania nowożytnego, pragnie umożliwić dokładniejsze i głębsze ich studjowanie.
Po Stanisławie Konarskim, któremu (a zarazem i Komisji Edukacyjnej) za tło służy obraz wychowania w czasach saskich, na uwypuklenie zasługiwały trzy główne okresy epoki nowożytnej: 1) pedagogika i reformy szkolne t. zw. oświecenia, z drugiej połowy wieku XVIII, 2) bujny ruch w początku w. XIX i wreszcie 3) nowe idee na przełomie w. XIX i XX. Więcej pożytku przynosi bliższe poznanie tych okresów, promieniejących twórczością ideową, aniżeli zaznajamianie się, w niedostatecznych zresztą urywkach, z wszystkiemi objawami pedagogicznej myśli dwóch
ostatnich wieków. To też na korzyść obfitszego ich przedstawienia bez wahania pomijamy niejedno z ciekawych skądinąd zjawisk (np. Spencera).
W pierwszym z uwydatnionych okresów, mianowicie w oświeceniu — ograniczamy źródła obce do samego Emila, jako najwybitniejszego dzieła epoki, ilustrując ją ponadto liczniej w dziale rycin, zwłaszcza przez świetną twórczość Chodowiec-kiego. Pomijamy drugorzędnych pisarzy, mogąc wprost klasycznie oświetlić ówczesną ideologję przez źródła polskie, zarówno pisarzy, jak ustawodawstwo naszej Komisji Edukacji Narodowej (do której przyłączamy wcześniejszy, ale z tego samego ducha płynący Katechizm moralny dla Korpusu Kadetów). Zaznaczamy przy sposobności, że zdaniem naszem przytoczone rozdziały z Ustaw Komisji całkowicie wystarczają — w związku z innemi ustępami — dla potrzeb przeciętnego wykształcenia pedagogicznego; nie widzimy konieczności czytania w całości tego wybitnego, ale zbyt trudnego źródła. Natomiast zupełnie nie przytaczamy Piramowicza Powinności nauczyciela, które zawsze z korzyścią będą czytane w całości; dla ułatwienia lektury zamierzamy przygotować krytyczne wydanie tego nieprzestarzałego mimo wszystko pomnika.
Drugi okres otwiera Pestalozzi, którego Żródla starają się wszechstronnie uprzystępnić czytelnikom; nie sądzimy, aby z jego Gertrudy można z prawdziwym pożytkiem czytać więcej ponad to, co bądź w dosłownym przekładzie, bądź w wyjątkach zamieszczamy. Za tym twórcą nowoczesnego kształcenia elementarnego idą w dostatecznych wyjątkach Froebel i Herbart, jeden teoretyk wychowania przedszkolnego, drugi — średniego. Towarzyszą im współczesne źródła polskiej ideologji wychowawczej, ilustrujące pracę Wilna, Warszawy i Poznania.
Trzeci okres, najnowszy, stawiał szczególne wymagania. Potężny rozwój literatury pedagogicznej w ścisłem znaczeniu zmusza do wydatnego jej uwzględnienia. Ale ograniczyć się wypadło do pokazania najbardziej zasadniczych i ogólnych zagadnień. Niepodobna w sposób rozsądny i celowy wtłoczyć w ramy wypisów obrazu specjalnej literatury psychologiczno-pedagogicznej. Tak samo trzeba było zrezygnować — z prawdziwym żalem — z ma-
terjahi, drogiego polskiemu sercu, ilustrującego choćby dorywczo dzieje wychowania na ziemiach polskich, zarówno pracę szkolny w Galicji (w teorji nie reprezentowaną, niestety, przez żadne dzieło ponad miarę przeciętności), jak i bohaterską walkę o szkolę i duszę dziecka w zaborach rosyjskim i pruskim; wykład historyczny, uzupełniany przez Album rycin, musi tu wyręczyć źródła, tem bardziej, że trudno wśród nich o takie, któreby w sobie łączyły centralną doniosłość historyczną z poziomem literackim i lapidarną zwięzłością.
Co do terminu ad quem, dokąd mianowicie sięgać mahi-s t o r j a wychowania, co z raaterjału źródłowego winno w kształceniu pedagogicznem być traktowane przy historji wychowania, a co przy nauce pedagogiki — rzecz podlega dyskusji, a zatem wydawca musiał ją w tym wypadku sam rozstrzygać. Może się ktoś dziwić, że wyborem historycznym ogarniamy źródła, uchodzące dziś u nas za wytwory aktualnej teraźniejszości, jak np. pisma Dewey'a lub Foerstera, obydwóch żyjących. Otóż musimy wyjaśnić, że do historji zaliczyć należy te prądy i kierunki, które wyrosły na podstawie stosunków i potrzeb społecznych zarysowanych wyraźnie w poprzedniem już pokoleniu i wówczas już zostały teoretycznie sformułowane; tak np. «szkoła pracy* Dewey'a, choć modna u nas dopiero po wojnie światowej, jest rezultatem potrzeb społecznych, całkowicie uświadomionych już w końcu XIX wieku, i głoszona była przezeń już przed 30 laty.
Mimo usilnej dążności do ograniczania materjału, tom drugi przerósł poprzedni rozmiarami; gruntowne ważenie celowości poszczególnych wybranych ustępów doprowadziło do przekonania, że lepiej czegoś nie zamieszczać, aniżeli podawać je w zbyt skąpych, niewystarczających do zrozumienia porcjach. Ten sam pogląd spowodował też zwiększenie ilości rycin w Albumie ilustra-cyj; wiele z nich służy jako materjał źródłowy dla zagadnień, których nie można było ilustrować tekstami. Baczny czytelnik, a zwłaszcza dobry nauczyciel historji wychowania, będzie umiał ryciny należycie wyzyskać.
Go do sposobu korzystania z drugiej części Źródeł, odwołujemy się do wyjaśnień, podanych w przedmowie do części pierwszej.
Do głębokiej wdzięczności poczuwa * wydawca względy wszystkich którzy zarówno przekładami źródeł obcych (Russo P fatri FroeM, Herbert, James, Dewey, Foerster, Durk^m), 2 1«, w skompie— Albom. «, « -prace a szczególnie firmie nakładowej Gebethuera i Woffia za « drukarni Anczyca, beZ których życzliwości wydawnictwo Z takiej szacie i takina terminie nie doszłoby do statku.
St. K. Kraków, 17 września 1930.
SKOROWIDZ RZECZOWYCel i istota wychowania Russo 73—79, Komisja Ed. 147—8, 171, Staszic 193, Śniadecki 303, Durkheim 389—400
kształcenie charakteru Konarski 45—51, Russo 110-112, Trentowski 324—331, Foerster 381—388
nauka czytania i pisania Russo 89—90, Komisja Ed. 143—5, Pestalozzi 224, 237, 242, Wolski 309—314, Estkowski 347
wychowanie domowe Kołłątaj 19—21, 33, Russo 77, Bie-liński 123—127, Staszic 202, Biesie-kicrski 285—291, Album ryc. nr. 1
dyr e ktor
Kitowicz 7, 9, Komisja Ed. 173, Biesiekierski 287—290
wychowanie dziewcząt
Kitowicz 3, Kołłątaj 35—37, Bie-liński 127, Piramowicz 164—165, Czartoryski 179—191, Staszic 205, Biesiekierski 293-294, Kołlątaj-Czacki 299-302, Tańska 318—323, Album ryc. nr. 59, 60, 61
.emulacj a
Kitowicz 10—12, Russo 108
wychowanie estetyczne Foerster 385—6, Album ryc. nr. 84
wychowanie fizyczne, troska o zdrowie, hygjena
Kotlątaj 29—30, Komisja Ed. 152, Piramowicz 165—7, Komisja Ed. 175—9, Staszic 200-201, Śniadecki 302—309, Foerster 386-88, Durkheim 398
St. Kot: Wybór źródeł II
fizyka
Kołłątaj 22, 30, Russo 104, Komisja Ed. 151, Piramowicz 160, Kołłątaj-GzacH 298.
historja
Komisja Ed. 153, Staszic 195—6
jezuickie szkolnictwa
Kitowicz 5—6, Kołłątaj 22,24,27—9
języki obce
Kitowicz (łacina) 15,«Kołłątaj 23,
Konarski (nowoż.)39, Komisja Ed. (łac.) 150,156, Czartoryski (nowoż.) 191, Biesiekierski (łac.) 291—292, Kołłątaj-Czacki 296—7, Tańska 319
język ojczysty
Kołłątaj-Czacki 295 kary, karność
Kitowicz 4, 8, 13, 15—16, Kołłątaj
30—32, Konarski 53—54, Russo 82, Komisja Ed. 175, Pestalozzi 246, Biesiekierski 291—3, Trentowski 326, Estkowski 349, Album ryc. nr. 69, 70, 71, 72, 73, 76, 77
konwikty
Kitowicz 8, Kołłątaj 22, 33, Konarski 37—52, Komisja Ed. 169, Album ryc. nr. 6S 7
lektura
Konarski 50, Russo 108, Herbart 275, Filomaci 316, Estkowski (pedagogiczna) 354
nauki matematyczne, rachunki, liczenie
Komisja Ed. 145,150—1, Piramowicz 161, Pestalozzi 239—240, Froebel 260-2, Album ryc. nr. 8—9,10-11
matka
_ Pestalozzi 229, Froebel 257-9, Album ryc. nr. 16
27
metoda nauczania, zasady ogólne
Popławski 129—130, Staszic 198—9, Pestalozzi 212—6, 218—21, 224—32, 245—6,Herbart270—279, Trentow-ski 331—340
— pamięciowa Herbart 277—9
— werbalna
Russo 88, 99, 105, 107—108
— poglądowa
Russo 98—104, Pestalozzi 212, 214—5, 231—3, 238, 243, Album ryc. nr. 21—24
— pracy
Dewey 377—380, Album ryc. nr.
82—87
— wzajemnego nauczania Album ryc. nr, 47, 48, 49
nauka moralna
Popławski 133, 138, Komisja Ed. 149, Piramowicz 163, Staszic 193—4
nauczyciel
Konarski 52—6, Komisja Ed. 141—2, 168—174, Piramowicz 161—3, Wolski 310, Trentowski 343—6, Estkow-ski 352—6, Dawid 404—416, Album ryc. nr. 34, 40—41
dobre obyczaje
Konarski 39—41, 42—49, 56, Czar-toryski 116—-118
wychowanie obywatelskie
Konarski 58—67, 68, Staszic 204
odwaga Czartoryski 117, 185,187, Dawid 414
pamięć Herbart 277—9, Śniadecki 307
wychowanie palrjotyczne
Konarski 51, Russo 76, Czartoryski 115, Komisja Ed. 122, 205—6, Bieliński 125, Filomaci 317
pedagog, guwerner
Kołłątaj 20, Bieliński 123—5, Staszic 202, Śniadecki 304
pijarskie szkolnictwo
Kitowicz 6, 8, Kołłątaj 21, 24—26, Konarski 37—70, Album ryc. nr, 2, 3, 4, 5, 6, 7
podręczniki i książki szkolne
Russo 108, Popławski 136—138, Pestalozzi 238, 243
podróże
Bieliński 126, Czartoryski 179, Staszic 202—3
posłuszeństwo
Russo 84—86, 113, Staszic 195, Trentowski 325
praca ręczna, zręczności
Pestalozzi 233—5, Dewey 373, Album ryc. nr. 82—87
szkoła pracy, jej zasady
Froebel 263—266, Śniadecki 307,
Trcnlowski 333, Dewey 368—381, Album ryc. nr. 82—87
przedmioty nauki, stanowiące program kształcenia
Popławski 131—134, Komisja Ed.
149—156, Staszic 196—9, Kołłątaj-Czacki 295—8
podstawy psychologiczne wychowania
Russo 80—83, 88—89, Staszic 192, Pestalozzi 212, 220—232, Froebel 256-9, Hcrburt 270—282, Estkow-ski 348, James 359-364
r e 1 i g j a, jej nauczanie i wychowanie religijne
Kitowicz 17, Konarski 36, Komisja Ed. 149, Staszic 196, Pestalozzi 242, 249, Estkowski 348, Album ryc. nr. 25—26
rodzice
Popławski 139—141, Komisja Ed. 142, Biesiekierski 285—292, Album ryc. nr. 17—20
nauka rolnictwa
Popławski 135, Komisja Ed. 151—2, 175, Kolłątaj-Czacki 298, Estkow-ski 355
rozmowy Wolski 309—314, Tańska 321
r y_s u n k i
Pestalozzi 240—242, 243, 245, Froebel 259—260
samodzielność i autorytet
Russo 92, 103, 108—110, Trentowski 324-331, 337-8, Dewey 374
sądy uczniowskie Staszic 195, Trentowski 328
wychowanie a społeczeństwo
Russo 76—9, Szczepanowski 365—7, Dewey 369—71, Durkheim 393—400, 403
s w o b o d a w wychowaniu i przymus
Busso 81—82, 86, 93, Froebel 257, Herbart 277, Trentowski 326—9, Album ryc. nr. 46, 75
szkoła elementarna, ludowa
Popławski 134—138, Komisja Ed. 141—146, Pestalozzi 209—235, Est-kowski 346—9, 355, Szczepanowski 364—369, Album ryc. nr. 66
szkoła parafj a 1 na
Kitowicz 3—4, Kołłątaj 33—35, Popławski 134—138, Komisja Ed. 141—146, 174—5, Album ryc. nr. 40—41
talenty
Kołłątaj 30, 37, Czartoryski 187—8,
Kołłątaj-Czacki 299, Tańska 320-322
umysł, jego kształcenie
Russo 94—108, Popławski 128—131, Foerster 382—384, Durkheim 397
utylitaryzm w wychowaniu Russo 103-7, Staszic 193, Dewey 370
u wa g a Herbart 273
władza szkolna
Kołłątaj 30, 32—33, Kom. Ed. 120, Bieliński 123, Staszic 201—2, Trentowski 341—2
wymowa
Kitowicz 16, Kołłątaj 26, Konarski 57—70, Komisja Ed. 152
wychowanie wojskowe
Czartoryski 118, Komisja Ed. 178, Staszic 200—201
zabawy
Kitowicz 13—15, Konarski 41, Czartoryski 116, Komisja Ed. 143, 178, Froebel 256—7, Biesiekierski 292, Śniadecki 306, Wolski 312-314
zainteresowanie
Russo 90, 97, 102, 105, 107, Herbart 269—82, Trentowski 334, Dewey 373
SPIS TREŚCIWYCHOWANIE W POLSCE ZA SASÓW7 I REFORMY
KONARSKIEGO str
KITOWIGZ O SZKOLNICTWIE ZAKONNEM........... 3
O edukacji dzieci od lat siedmiu............... 3
Dalsze ćwiczenia szkolne................... 10
O zabawach studenckich................... 13
O przywilejach studenckich za Augusta III.......... 17
KOŁŁĄTAJA OBRAZ WYCHOWANIA PUBLICZNEGO...... 19
Co do wychowania młodzieży................. 19
Szkoły pańskie........................ 21
Szkoły pospolite....................... 23
Szkoły pijarskie....................... 25
Szkoły jezuickie....................... 27
Wychowanie fizyczne w szkołach.............. 29
Subordynacja w szkołach................... 30
Oprócz szkół akademickich żadne nie były pod dozorem
zwierzchności krajowej.................. 32
Szkoły farne dla pospólstwa................. 33
Wychowanie kobiet ..................... 35
STANISŁAW KONABSKI......r.............. 37
Prawa i zwyczaje Collegii Nobilium ............. 37
O obowiązkach, zaletach i obyczajach nauczycieli i profesorów 52
Betoryka środkiem wychowania obywatelskiego....... 57
OŚWIECENIE
EMIL JANA JAKÓBA ROUSSEAU................ 73
Natura a społeczeństwo. Sprzeczne oddziaływanie głównych
czynników wychowania ................. 73
Wiek dziecięcy........................ 80
Wychowanie naturalne i negatywne............. 83
Przymus i swoboda w wychowaniu............. 89
Kształcenie umysłu...................... 94
Utylitaryzm.......................... 103
Szkodliwość słów i książek.................. 107
Tężyzna i samodzielność umysłowa ............. 108
Budzenie uczuć........................ 110
Str.
KOMISJA EDUKACJI NARODOWEJ
KATECHIZM MORALNY DLA UCZNIÓW KORPUSU KADETÓW . 115
UNIWERSAŁ KOMISJI EDUKACJI NARODOWEJ........#. 119
FR. BIELIŃSKI O NADZORZE PAŃSTWA NAD WYCHOWANIEM
PRYWATNEM...........•............ 122
O edukacji domowej..................... 123
ANTONIEGO POPŁAWSKIEGO PROJEKT ORGANIZACJI SZKOLNICTWA ........................... 128
Na* czym zależy edukacja rozumu albo instrukcja...... 128
O naukach i umiejętnościach................. 131
O porządku nauk w szkołach parafjalnych.......... 134
O sposobie uczenia tychże nauk............... 136
O rodzicach......................... 139
PRZEPIS DO SZKÓŁ PARAFJALNYCH............. 141
UWAGI O NOWYM INSTRUKCJI PUBLICZNEJ UKŁADZIE'. . . 147
PIRAMOWICZA MOWA W TOWARZYSTWIE DO KSIĄG ELEMENTARNYCH 1782 R..................... 158
USTAWY KOMISJI EDUKACJI NARODOWEJ.......... 168
Przedmowa.......................... 168
Rozdział XIV: Nauczyciele.................. 170
Rozdział XXII: Szkoły parafjalne............... 174
Rozdział XXV: Edukacja fizyczna............... 175
ADAM CZARTORYSKI O EDUKACJI CÓREK .......... 179
STANISŁAW STASZIC O EDUKACJI............... 192
UNIWERSAŁ ZACHĘCAJĄCY MŁODZIEŻ EDUKUJĄCĄ SIĘ W SZKOŁACH DO BŁAGANIA BOGA O ODWRÓCENIE NIESZCZĘŚĆ I KLĘSK OD OJCZYZNY NASZEJ......... 195
ROZKWIT TEORJI PEDAGOGICZNEJ W W. XIX
JAN HENRYK PESTALOZZI: JAK GERTRUDA UCZY SWOJE
DZIECI............................. 209
JÓZEFA JEZIOROWSKIEGO SPRAWOZDANIE Z ODWIEDZIN
SZKOŁY PESTALOZZEGO.................. 235
WSPOMNIENIA UCZNIA PESTALOZZEGO............ 244
(Z pamięlnika Rarasiiucrn)
FROEBEL O ZNACZENIU ZABAWY............... 256
HERBART O WIELOSTRONNEM ZAINTERESOWANIU..... 269
Cci nauczania ........................ 269
Warunki wielostronności................... 270
Warunki zainter&sowania................... 272
Główne rodzaje zainteresowania............... 279
Str.
WYSIŁKI PEDAGOGICZNE NA ZIEMIACH POLSKICH
WYCHOWANIE TRADYCYJNE.................. 285
(Ze wspomnień kasztelanica, Biesiekierskiego)
PROJEKT LICEUM W KRZEMIEŃCU.............. 294
O seminarjum guwernantek ................. 299
JĘDRZEJA ŚNIADECKIEGO UWAGI O FIZYCZNEM WYCHOWANIU DZIECI....................... 302
(Co to jest wychowanie fizyczne).............. 303
Obchodzenie się z dziećmi po skończeniu roku siódmego . . 305
K. WOLSKIEGO PRZEPISY DLA NAUCZYCIELÓW....... 309
FILOMACI..........................¦. . 314
(Zeznania Józefa Jeżowskicgo w śledztwie o Towarzystwie
Filomatów)........................ 314
KLEMENTYNY TAŃSKIEJ POGLĄDY NA WYCHOWANIE KORIET 318
Z Pamiątki po dobrej matce.................. 318
O przeznaczeniu kobiet.................... 322
TRENTOWSKIEGO CHOWANNA................. 323
Wychowanie jaźni (z Nepiodyki)............... 323
Ogólne prawa nauczania (z Dydaktyki)........, . . . 331
Zakłady szkolne i nauczyciele (z Epiki)........... 340
AUTOBIOGRAFJA EWARYSTA ESTKOWSKIEGO........ 346
WYCH0W7ANIE NOWOCZESNE
W. JAMES: PSYCHOLOGJA I SZTUKA NAUCZANIA ...... 357
STANISŁAW SZCZEPANOWSKI: SZKOŁA LUDOWA I JEJ ZWIĄZEK Z WYCHOWANIEM NARODOWEM...........364
JAN DEWEY: SZKOŁA I ROZWÓJ SPOŁECZNY ........ 369
FR. W. FOERSTER O KSZTAŁCENIU CHARAKTERU...... 381
EMIL DURKHEIM: WYCHOWANIE, JEGO NATURA I ROLA . . 388
» (KULTURA PEDAGOGICZNA) ,....... 400
J. WŁ. DAWID: O DUSZY NAUCZYCIELSTWA......... 404
SKOROWIDZ RZECZOWY.....,...,/......... 418
WIELKOŚĆ 24X16CM,MIĘKKA OKŁADKA,LICZY 423 STRONY,
BRAK DODATKU Z ILUSTRACJAMI.
Normal 0 21 false false false MicrosoftInternetExplorer4
STAN :OKŁADKA DST+/DB- /GRRZBIET WZMOCNIONY PRZEŹROCZYSTĄ TAŚMĄ,BRAK TYLNEJ OKŁADKI/,KILKA BLOKÓW STRON JEST LUŹNYCH,BLOK KSIĄŻKI NIE JEST PRZYCIĘTY DO RÓWNA, EGZEMPLARZ KSIĄŻKI JEST NIEROZCIĘTY,STRONY SĄ POŻÓŁKŁE,POZA TYM STAN W ŚRODKU DB.
WYSYŁKA GRATIS NA TERENIE POLSKI / PRZESYŁKA POLECONA PRIORYTETOWA + KOPERTA BĄBELKOWA ,W PRZYPADKU PRZESYŁKI ZAGRANICZNEJ PROSZĘ O KONTAKT W CELU USTALENIA JEJ KOSZTÓW / . WYDAWNICTWO GEBETHNER I WOLF WARSZAWA 1930.
INFORMACJE DOTYCZĄCE REALIZACJI AUKCJI,NR KONTA BANKOWEGO ITP.ZNAJDUJĄ SIĘ NA STRONIE "O MNIE" ORAZ DOŁĄCZONE SĄ DO POWIADOMIENIA O WYGRANIU AUKCJI.
PRZED ZŁOŻENIEM OFERTY KUPNA PROSZĘ ZAPOZNAĆ SIĘ Z WARUNKAMI SPRZEDAŻY PRZEDSTAWIONYMI NA STRONIE "O MNIE"
NIE ODWOŁUJĘ OFERT KUPNA!!!
ZOBACZ INNE MOJE AUKCJE
ZOBACZ STRONĘ O MNIE
