|
|
Renarda Ocieczek
WŚRÓD SŁAWETNYCH , NOBILITOWANYCH
I SZLACHETNIE URODZONYCH
Studia i rozprawy o pisarzach wieku XVII
wyd. Katowice 2003 , stron 200 , nota bibliograficzna, indeks nazwisk,
oprawa karton foliowany format ok. 24 cm x 17 cm
Nakład 250 + 50 egzemplarzy !!!
Książka gromadzi rozprawy o dziełach kilku polskich pisarzy epoki baroku, twórców o różnym pochodzeniu i przynależności stanowej.
Zwraca uwagę na problem swoistej otwartości i demokratyzacji kultury dawnej Polski. Jej zawartość podzielono na pięć części.
Pierwsza część zawiera rozprawy dotyczące Samuela Twardowskiego, który jako autor kilku poematów propagował za pomocą własnej
praktyki twórczej i deklaracji metatekstowych ideę tzw. ojczystego heroicum. Wśród współczesnych sobie cieszył się sławą "polskiego Marona",
zręcznie ugruntowaną przez kaliskich jezuitów, u których poeta pobierał w młodości nauki.
Rozprawy drugiej części tomu, choć poświęcone czterem różnym pisarzom (Augustynowi Kordeckiemu, Stefanowi Damalewiczowi i dwu
o nieznanych nazwiskach), służą głębszemu rozumieniu treści anonimowego poematu Obleżenie Jasnej Góry oraz stanowią próbę ustalenia
jego autorstwa. Wśród "podejrzanych" o napisanie tego dzieła Autorka tomu wskazuje Stefana Damalewicza, teologa, historyka i kaznodzieję wieku XVII.
W trzeciej części pomieszczone są artykuły o Wacławie Potockim. Traktują one o związku poety z ziemią rodzinną (Podgórze) i bliskimi mu ludźmi.
Akcentują wprowadzenie przez Potockiego do literatury polskiej tematu zbójnictwa, którą to kwestię tradycyjnie łączono z epokami późniejszymi.
Rozprawy w części czwartej dotyczą szczególnych przekazów piśmienniczych wieku XVII. Pierwsza z nich ("Zabytek drogi prawych zwyczajów"...)
mówi o książce kucharskiej Stanisława Czernickiego Compendium ferculorum... (1682), która w sposób znaczący wpłynęła na ostateczny kształt
końcowych ksiąg Pana Tadeusza Adama Mickiewicza. Druga rozprawa traktuje o aprobatach cenzorskich drukowanych w dawnych epokach w książkach.
Ostatnia, piąta część książki gromadzi wspomnienia o trzech badaczach dawnej literatury polskiej - Leonie Formanowiczu, Romanie Pollaku,
Zbigniewie Jerzym Nowaku - ich zasługach naukowych i dydaktycznych oraz związkach (pośrednich lub bezpośrednich) ze Śląskiem.
Od autora
„ Tytuł tomu Wśród sławetnych, nobilitowanych i szlachetnie urodzonych sygnalizuje spojrzenie na życie literackie XVII wieku z perspektywy socjalnej,
odnotowanie uczestnictwa w nim mieszczan (Kordecki, Damalewicz) i szlachty, tej z urodzenia (Twardowski. Potocki) i nobilitowanej za zasługi (Czerniecki).
Nie potrafimy wskazać społecznego rodowodu nie znanego nam w gruncie rzeczy autora Obleżenia Jasnej Góry Częstochowskiej. Był zapewne duchownym
i raczej nie szlachcicem. Przypisanie tego poematu przez Jana Czubka, edytora dzieła wydanego z rękopisu w 1930 roku, Walentemu Odymalskiemu
zostało zakwestionowane przez recenzentów i badaczy dzieła, w ciągu lat postawiono wiele hipotez dotyczących tej kwestii, ale żadna z nich nie przyniosła
-jak dotychczas - argumentów rozstrzygających. Autorstwo utworu jest więc ciągle sprawą otwartą. Wskazanie na Stefana Damalewicza
(zob Obleżenie Jasnej Góry Częstochowskiej. Dzieło i autor. Kraków 1993) jako "podejrzanego" o autorstwo poematu jest mi nadal bliskie;
wspierają tę tezę: silna tonacja moralistyczna, uwrażliwienie na problematykę społeczną oraz żarliwość religijna „rzymskiego katolika",
ujawniające się zarówno w poemacie, jak i w pismach proboszcza z Kalisza.
Autor poematu o oblężeniu i obronie Jasnej Góry mówi językiem siedemnastowiecznej teologii moralnej (w tekście poematu - obrazowym,
a w notach marginesowych dzieła - przemiennie: „uczonym" i potocznym), która -jak pisze Andrzej Derdziuk (Grzech w XVIII wieku. Nurty w polskiej teologii moralnej.
Lublin 1996, s. 47) -była w XVII stuleciu „liczącą się dziedziną wiedzy", a jej najwybitniejsi przedstawiciele znani byli również poza granicami kraju.
Myślę, że w teologii moralnej ma także miejsce, jeszcze nie nazbyt wyraziście naukowo określone, ks. Damalewicz, który czeka na swego monografistę.
Pochodzenie autora, jego związek ze środowiskiem to w moich rozważaniach sprawy pomocnicze, czasem będące punktem wyjścia,
a niekiedy akcentowane we wnioskach końcowych rozprawy. Najważniejszą dla mnie kwestią jest dzieło literackie i wpisane w nie przesłanie natury ideowej
lub estetycznej. Zmierzam do odczytania manifestowanych przez autorów lub zakorzenionych w ich utworach przekonań dotyczących pracy twórczej,
kształtu dzieła, jego miejsca w tradycji oraz określenia roli społecznej pisarza i jego prestiżu.
Rozwinięta świadomość teoretyczno literacka dawnych twórców, podbudowana wiedzą wyniesioną ze szkół oraz stałą obecnością w życiu literackim epoki
traktatów retorycznych i poetyk, a także różnego rodzaju antologii przykładów, wspomagających warsztatowo pisarzy, każą z pokorą podchodzić do dzieł,
nawet tych, które czasem odbiegają od naszych upodobań estetycznych.
Tom składam z nadzieją, że zgromadzone w nim prace związane z sześcioma autorami XVII wieku (Twardowski, Kordecki, Damnalewicz, Anonim. Potocki, Czerniecki)
oraz imiennie określonymi cenzorami tego czasu jako „stróżującymi" uczestnikami dialogu literackiego, wniosą nowe treści do wiedzy i wyobrażeń
o literaturze i piśmiennictwie XVII wieku.
W rozdziale piątym tomu zamieszczani trzy wspomnienia pośmiertne: o ks. Leonie Formanowiczu - wybitnym uczonym, bibliotekarzu,
o Romanie Pollaku - znakomitym badaczu literatury staropolskiej, związanym wieloma poczynaniami ze Śląskiem, i o Zbigniewie Jerzym Nowaku
- mickiewiczologu. edytorze i nauczycielu akademickim. Tych trzech badaczy łączy m.in. naukowe zainteresowanie dziełem Walentego Roździeńskiego,
pisarza XVII wieku, życiem i pracą, także twórczą, związanego z naszym regionem.
SPIS TREŚCI :
Od autora
Część I
„Ojczyste heroica" Samuela Twardowskiego. Kilka uwag o znaczeniu terminu
Samuel Twardowski i jezuici
Część II
Nowa Gigantomachia - książka początków legendy literackiej potopu . . .
Fascynacje Nową Gigantomachią ks. Kordeckiego w wiekach XIX i XX
„Piec babiloński" i „gałązka oliwna" - dwa ulubione znaki literackie ks. Stefana Damalewicza. Przyczynek do obrazowania barokowego
Nowa Gigamomachia ks. Augustyna Kordeckiego w strukturze literackiej Obleżenia Jasnej Góry Częstochowskiej
„Kordecki [...] jak drugi hetman"
„Grzech społeczny" jako kategoria moralno-religijna w poglądach autora Obleżenia Jasnej Góry Częstochowskiej
Pieśń o obleżeniu Jasnej Góry Częstochowskiej wobec dzieła Tassa - Kochanowskiego
Część III
Wiersze o zbójnikach górskich w Ogrodzie fraszek Wacława Potockiego
Wacława Potockiego poetyckie przywołania synowej i wnuków
Część IV
„Zabytek drogi prawych zwyczajów". O książce kucharskiej Stanisława Czernieckiego, którą czytywał Mickiewicz
O cenzorach staropolskich uwag kilka
Część V
Ks. Leon Formanowicz - odkrywca unikatu Officina ferraria Walentego Roździeńskiego
Romana Pollaka przyjaźnie śląskie
O Zbigniewie Jerzym Nowaku, nauczycielu akademickim - wspomnienie
Nota bibliograficzna
Indeks nazwisk
Streszczenia w jęz. ang. i ros.
Stan idealny !
Nie wysyłam za pobraniem ! |
|
|
