książka pisana w końcu lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku stanowi dość wierne odzwierciedlenie ówczesnego stanu badań nie tylko polskiej nauki historycznej nad średniowiecznymi procesami osadniczymi. [...] Dzisiaj kiedy mogę jeździć bez przeszkód po świecie i odwiedzać wszystkie znakomite biblioteki, książkę tę napisałbym oczywiście zupełnie inaczej, aczkolwiek nie wydaje mi się, abym potrzebował zmieniać gruntowniej jej najobszerniejszą część o kolonizacji Pomorza jako elemencie tzw. Kolonizacji wschodniej. [...] Stanowi ona bowiem gruntowne omówienie problematyki, bazujące na w miarę pełnej znajomości źródeł literatury. [...] Myślę, że dzięki [dodanemu] indeksowi, w tym rzeczowemu, moja rozprawa zbliży się do czytelnika, odsłaniając mu te pola, które dotychczas pozostawały słabo widoczne