PRZY ZAKUPIE KOLEJNYCH KSIĄŻEK, KOSZT PRZESYŁKI NIE WZRASTA:)

2004
232 s., 24 cm
stan bdb

f

SPIS TREŚCI

Wstęp.................................               ₅

średniowieczna kolonizacja niemiecka jako czynnik legitymizujący dążenia narodowe i polityczne w Europie Srodkowo-Wschodniej 5; termin „kolonizacja" u badaczy z ziem czeskich 6; zmiany ter­minologii w związku z redefinicją procesów zachodzących w państwie czeskim X1I-XUI w. 7; dotychcza­sowe omówienia badań nad kolonizacją (W. Wostry, V. Novotny, F. Graus, J. Żemlićka) 7; tematem pracy przedstawienie poglądów badaczy czeskich i niemieckich z ziem czeskich na problematyką kolonizacyjną 8; zakres znaczeniowy przymiotników bohmischltschechisch 9; określenia: Deulsch-bohmen, Deutschmahren i Sudetendeutsche 10; zasięg nazwy Sudeteniand 12; podziękowania 12

I.    Średniowieczna kolonizacja w historii narodowej (od początków czeskiego odrodzenia

narodowego w końcu XVIII w. po lata dziewięćdziesiąte XIX w.).......             13

1.   Niemcy na ziemiach czeskich w pracach historiograficznych do schyłku XVIII w.            13

niechęć do Niemców w dziejopisarstwie i literaturze pięknej XII-XIV w. 13; kwestia pochodzenia Niemców w państwie czeskim w pracach uczonych humanistów 14; Germanie na ziemiach czeskich w pracach uczonych baroku i oświecenia 15; wzmianki w dziełach średniowiecznych i renesanso­wych, które przypuszczalnie można odnieść do średniowiecznej kolonizacji 16; powiązanie rozprze­strzeniania się prawa magdeburskiego w Czechach z działalnością kolonistów według P. Stranskiego 16; „wątek kolonizacyjny" w dziele G. Dobnera 17.

2.     Kolonizacja w dziełach historyków schyłku oświecenia..........             18

język niemiecki czynnikiem unifikacyjnym w monarchii austriackiej 18; przesłanki czeskiego odro­dzenia narodowego 18; przekształcenie nauki w duchu oświecenia i pierwsze towarzystwa naukowe

w Czechach 19; założenia oświeceniowej historiografii 19; popularne dzieje ziem Korony czeskiej F. M. Pelcla 20; kwestia przybycia Niemców na ziemie czeskie i ich roli w pracach Pelcla 20; przy­wilej Sobiesława dla Niemców praskich 22; rola Przemysła Ottokara II w osadzaniu Niemców w Czechach 22; zasługi Niemców dla rozwoju ziem czeskich, wynikające z wyższości kultury nie­mieckiej nad słowiańską, według Pelcla 22.

3.     Frantiśek Palacky i jego pogląd na kolonizację..............             23

wpływ romantyzmu na ocenę przeszłości - kategoria narodu 23; nowa generacja budzicieli 24; młodość F. Palackiego 25; początki jego aktywności naukowej i społecznej 25; poglądy i działalność polityczna Paiackiego od Wiosny Ludów 26; kategoria narodu w syntezie dziejów czeskich F. Palac­kiego 28; podstawy historiozofii Palackiego 29; sens czeskiej historii jako „kontakt i walka żywiołu czeskiego i niemieckiego" 30; ustrój słowiański w Czechach do XII w. 31; zmiany ustroju państwa

od XIII w. 31; obcy osadnicy w średniowiecznych Czechach 31; rola przybyszów przy zakładaniu miast 32; nowe stosunki prawne (emfiteuza) 32; pozytywne i negatywne skutki kolonizacji 33; rola czeskiego historyka według Palackiego 33; dziedzictwo Palackiego 34.

4.     Średniowieczna kolonizacja w morawskiej historiografii drugiej połowy XIX w.            34 pierwszy elap rozwoju morawskiej historiografii naukowej (A. Bocek) 34; patriotyzm krajowy podstawą koncepcji prowincjonalnej historiografii morawskiej 35; B. Dudik historiografem morawskim 36; założenia

Dijin Momvy B. Dudika 36; stosunki czesko-niemieckie do 1200 r. 37; trzynastowieczna kolonizacja nie­miecka 37- zasługi władców dla kolonizacji 38; emfiteuza, czyli pravo purkrechtni 38; urbanizacja Moraw 39; Igoty oraz wsie na prawie niemieckim 39; bilans XIII w. na Morawach według Dudika 39.

40

5.     Kontynuatorzy myśli Palackiego w Czechach............;■

ideowa wspólnota uczniów F. Palackiego 40; kariera naukowa i polityczna V. V. Tomka 41; miejsce średniowiecznej kolonizacji w dziele Tomka 42; stosunek Tomka do kwestu narodowych «, itzy

228_______________________^pi^treści^_________________________

r«me skutki kolonizacji niemieckiej w państwie czeskim: powstanie ustroju municypalnego (43), ⁸ ™i woCów niemieckich w kontekście zmian prawnych (43), rozwój rzemiosła (44); kolonizacja * miLka w Tomkowych syntezach dziejów czeskich o charakterze dydaktycznym 45; historia prawa "łowiańskieso H Jirecka 46; rola osadników słowiańskich a niemieckich dla Jirećka 46; powstanie - i rola niemieckich kolonistów według Jirećka 47; inne stanowisko na temat powstania miast -'    lieckiego u J. Hanela 48; upolitycznienie kw

nomiczny kolonizacji niemieckiej domi-

poglądy J. Zoubka 47; kwestia recepcji prawa niem.eck.eg. kolonizacyjnych przez J. Kalouska 49; aspekt prawny i ek. nujący w badaniach uczniów Palackiego 50.

6    Poglądy niemieckich liberalnych historyków z ziem czeskich na zagadnienie

średniowiecznego osadnictwa.....................

warunki powstania niemieckiego dziejopisarstwa narodowego na ziemiach czeskich 50; C. von Hófler i założenie Towarzystwa Historii Niemców w Czechach 51; liberalni uczniowie von Hófiera 52; pogląd A SchmaifuBa na współżycie Czechów i Niemców 53; cel średniowiecznej kolonizacji w oczach SchmaifuBa 54; położenie chłopów przed i po niemieckiej kolonizacji, a powstawanie miast, według SchmaifuBa 54; rodowód kolonistów 55; inspiracja Schmalfufla badaniami historyków czeskich i nie­mieckich i oddźwięk jego dzieł 55; polityczna i naukowa działalność L. Schlesingera 56; popularna synteza dziejów Czech odpowiedzią na dzieło Palackiego 56; kolonizacja niemiecka w średniowiecz­nym państwie czeskim 57; stosunki czesko-niemieckie a kwestia germanizacji Czech w artykułach Schlesingera 58; stopniowa przewaga narodowego punktu widzenia w publikacjach Schlesingera 58; jego ocena znaczenia kolonizacji niemieckiej dla rozwoju Czech 59; początki działalności J. Lipperta 60; różnica poziomu cywilizacyjnego Niemców i Słowian u Lipperta 60; chrystianizacja i kolonizacja -dwa procesy decydujące o rozwoju ludów 60; działalność cywilizacyjna Niemców w Czechach według Lipperta 61; skutki kolonizacji dla Słowian 62; działalność polityczna J. Lipperta w latach dziewięćdziesiątych XIX w. 62; nowatorstwo Socialgeschichte Bóhmens Lipperta 63; instytucja samorządu i autonomiczne sądownictwo wyznacznikiem kolonizacji niemieckiej 63; urbanizacja kra­ju w świetle książki Lipperta 63; kolonizacja wiejska 64; wysoka ocena książki przez historyków z tzw. szkoły Golla 65; poglądy polityczne A. Bachmanna 65; kolonizacja „wielkim czynem" narodu niemieckiego według Bachmanna 66; jego charakterystyka kolonistów 66; rola miast według Bach­manna 67; oddźwięk syntezy Bachmanna 68; rola miast według E. Werunskiego 68; niemieccy histo­rycy prawa a kolonizacja 69; prekursorskie badania E. F. RóBlera 69; badania nad niemieckim pra­wem miejskim miast górniczych i niemieckim prawem górniczym A. J. Tomaschka 69; niemieccy założyciele miast pośrednikami w niesieniu cywilizacji w opinii M. Pangerla 70; zagadnienie koloni­zacji niemieckiej jednym z głównych tematów badawczych historyków liberalnych - rzeczników dziewiętnastowiecznej burżuazji 71; podkreślenie przez liberalnych historyków społeczno-politycz-nych i prawnych aspektów kolonizacji 72.

II.   Kolonizacja na prawie niemieckim w średniowiecznych Czechach i na Morawach w badaniach od schyłku XIX w. po 1945 r.................

1.   Kształtowanie się. poglądów sudetoniemieckiej historiografii na średniowieczne osadnictwo...........................

a.    Warunki rozwoju sudetoniemieckiej historiografii na przełomie XIX w.

i w odrodzonej Czechosłowacji..................

nieudana próba narodowego kompromisu u schyłku XIX w. 73; czescy i morawscy Niemcy mniej­szością w niepodległej Czechosłowacji 73; wzrost nastrojów nacjonalistycznych po dojściu Hitlera do władzy 74; rola Niemieckiego Uniwersytetu w Pradze 75; towarzystwa naukowe Niemców sudeckich 75; niemieckie czasopisma naukowe w Czechosłowacji 76; wpływ tzw. Ostforschung na badania koło-

b.    Epigoni liberalnej grupy historyków niemieckich z ziem czeskich    .... moda na badania kolonizacyjne na przełomie XIX/XX w. 77; udział handlu dalekosiężnego w przenika­niu prawa niemieckiego do Czech według J. Grunzela 77; wiejski charakter miast kolonizacyjnych Hh^OIT u ^JV*** ⁷⁸'^rola klasztorów w kolonizacji niemieckiej na ziemiach czeskich według J. Lose-nna/5 charakterystyka biskupa Brunona z Schauenburga jako germanizatora Moraw według M. Eisle-ra /y, nistoryczno-geograficzno-statyslyczny opis Czech przed niemiecką kolonizacją W. Friedricha 79.

c.    Pragermańska teoria Bertolda Bretholza i jej echa w historiografii ziem czeskich działalność Bretholza 80; teoria pragermańska na ziemiach czeskich przed wystąpieniem B. Bretholza 80 JPrcyP- 56); syntezy dziejów ziem czeskich Bretholza nową odpowiedzią na dzieło Palackiego 81

ona przetrwania resztek Germanów na ziemiach czeskich 81; przełomowe znaczenie XIII w.

• Czechach w wyniku zdobycia przewagi przez żywioł niemiecki 82; charakter miast i prawa nie­mieckiego w opinii Brctholza 82; upolitycznienie znaczenia kontynuacji osadnictwa niemieckiego na ziemiach czeskich po 1918 r. przez Bretholza 83; pozytywne przyjęcie pragermańskiej teorii Brctholza 83; czescy oponenci teorii antykolonizacyjnej 84; przeciwnicy teorii Bretholza spośród badaczy sudeto-memieckich 84; polemika Bretholza z adwersarzami niemieckimi i czeskimi 85.

d.    Niemiecka szkoła historyków prawa w Pradze............

historycy prawa na Niemieckim Uniwersytecie praskim 86; kolonizacja niemiecka w Czechach eta­pem kolonizacji wschodniej według A. Zychy 87; pokojowy charakter kolonizacji w opinii Zychy 87' ocena kolonizacji według O. Peterki 88; działalność W. Weizsackera 88; związek między prawem a etnosem, według Weizsackera 89; analogie rozwoju prawa w średniowiecznej Polsce i Czechach w opinii Weizsackera 90; Weizsacker badaczem volkistowskim 90; charakterystyka niemieckiego prawa górniczego w Czechach według Zychy i Weizsackera 90; początki Starego Miasta Praskiego według Zychy, Weizsackera i Schranila 91; teoria powslania miast w Czechach A. Zychy 92; definicja miasta Weizsackera 93; znaczenie przestrzennego ukształtowania miast według historyków prawa 93; prawo miejskie w Czechach 93; graficzny sposób przedstawienia dróg szerzenia prawa niemieckiego W. Weizsackera 94; rola miast w kolonizacji 96; niemieckie prawo wiejskie pochodnym niemieckie­go prawa miejskiego 96; frankoński i bawarsko-austriacki typ kolonizacji wiejskiej według history­ków prawa 97; duma historyków prawa z doskonałości prawa niemieckiego 98.

e.    Początki badań językoznawczych..................

początki badań językoznawczych na ziemiach czeskich 98; zadania dla językoznawców, zdaniem A. Bemta i E. Schwarza 99; rodzaje nazw terenowych wyszczególnione przez Schwarza 99; zagroże­nia dla toponomastyki w służbie historii, zdaniem Bemta i Schwarza 100; instytucjonalna organizacja badań językoznawczych 100; kwestia przetrwania resztek Germanów w pracach E. Gieracha SOI; to samo zagadnienie u Schwarza 101; drogi i czas napływu osadników w świetle toponomastyki według Schwarza 102; kwestia ukształtowania się i trwałości granicy językowej 103; postawa polityczna Schwarza 103; badania osadnicze F. J. Beranka i H. Weinelta 104; zwolennicy pragermańskiej teorii Bretholza wśród językoznawców 105; językoznawstwo a kwestie kolonizacyjne 105.

f.    Uniwersytecka historiografia prowincjonalna (Landesgeschichte).....

postulaty   T.   Mayera   w   stosunku   do   badań   osadniczych   na   ziemiach   czeskich   i   wpływ R. Kótzschkego 106; W. Wostry twórcą historii prowincjonalnej w Pradze 107; polemika Wostrego z Brelliolzem 108; gospodarcze i kulturalne przyczyny przybywania osadników niemieckich na zie­mie czeskie 108; kolonizacja a germanizacja według Wostrego 108; problem legitymizacji obecności sudeckich Niemców w Czechosłowacji w opinii Wostrego 109; kariera naukowa i polityczna J. Pfitz-nera 109; kolonizacja średniowieczna przejawem niemieckiej przedsiębiorczości według Pfitznera 109; konieczność napisania oddzielnej historii Niemców sudeckich i rola historiografii według Pfitz­nera 110; radykalizacja poglądów politycznych Pfitznera i jej oddźwięk w ocenie roli Niemców w Czechach 111; badania nad kolonizacją częścią walki narodowej w opinii Zatschka 112; koncepcja K. Bittnera współżycia Niemców i Czechów 112.

g.    Historiografia lokalna......................

lokalny nurt sudetoniemieckiej historiografii 113; przyczynki o osadnictwie poszczególnych rejonów Czech i Moraw 113; opracowania K. Bergera 114; inspirujące prace o kolonizacji okolic Jihlavy pió­ra A. Altrichtera 114; popularne próby ujęcia całości historii Niemców sudeckich 115; przedstawienie w nich historycznej roli Niemców sudeckich 116.

2.   Średniowieczne osadnictwo w pracach historyków czeskich przełomu XIX i XX w. oraz I Republiki......................

a.    Warunki rozwoju czeskiej historiografii u schyłku XIX w. i w niepodległej Czechosłowacji.........................

przełomowa rola seminarium J. Goiła 117; rozwój instytucji naukowych w niepodległej Czecho­słowacji 119; nowe czasopisma naukowe 119; dominująca tematyka prac historycznych 119; badania w okresie Protektoratu 119.

b.    Średniowieczna kolonizacja niemiecka i na prawie niemieckim w pracach

historyków ze szkoły Goiła i ich adwersarzy.............

a)   kolonizacja w pracach syntetycznych pierwszej generacji uczniów Golla

adaptacja dziedzictwa Palackiego przez tzw. szkołę Golla 120; dwa obrazy kolonizacji niemieckiej -J- Śusty i V. Novotnego 120; kariera J. Susty 120; przejście do gospodarki towarowo-pieniąznej -

™ w XIII w według Susty 121; stopień urbanizacji kraju miernikiem tempa koloni-dominującą zmianą w Xlii w ws ' _czeskiego w końcu XIU w. 122; ocena społecznych acji 121; PJ^^^Si^K&LJr 12^g2; podział na koloniza_Cją wewnętrzną .zew-⁴ S^^dłut^^m^o^S b-d-nif koLzacyjne J. DobiaSa 123; Igoty - mstytucją SskTwedług Novotnego 123; wcześniejsze poglądy na Igote 123 fejzyp. 383); typy rozplanc-■ T«d wedhie Novotjiego 124; jego ocena kolonizacji niemieckiej 124; monografia o kolomza-gWV Simaka - historyczo-topograficznym opisem Czech 125; etapy „wielkiej kolonizacji" według

P)   historia agrarna a kolonizacja..................          126

słowiańska zadruga i ustrój wsi słowiańskiej w opinii J. Peiskera 126; kariera naukowa J. Pekafa i je-eo udział w dyskusji o zadrudze 126; koncepcja A. N. Jasinskiego samoistnego rozwoju ziem cze­skich i pomniejszanie roli kolonizacji niemieckiej 126; polemika Pekafa z Jasinskim - ocena przej­mowania wzorców 127; ocena przejęcia niemieckiego prawa przez Jasinskiego 128; pozytywne aspekty kolonizacji na wsi w opinii V. Chaloupeckiego 128; waga niemieckiej kolonizacji dla rozwo­ju stanu chłopskiego według Krofty 129; pozytywne strony kolonizacji według V. Vacka 129; fiska­lizm na wsi negatywnym skutkiem kolonizacji, zdaniem R. Urbanka 130.

■y)   badania nad miastami.....................         130

proces urbanizacji w opinii J. Ćelakovskiego 130; początki Pragi według Ćelakovskiego 131; recepcja niemieckiego prawa w pracach J. Kaprasa i J. Kadleca 131 (przyp. 432); definicje miasta B. Mendla i V. Yojtiśka 131; brak czeskich kompleksowych badań osadniczych w okresie międzywojennym 132.

5)   prace popularyzujące a sens czeskiej historii............         132

rola dzieł popularyzatorskich 132; protest F. Tadry przeciw tezie o wyłącznym wpływie cywilizacji niemieckiej na rozwój Czech 132; niebezpieczeństwo wynarodowienia Czech w następstwie koloni­zacji niemieckiej w pracach Pekafa 133; stosunek Pekafa do czeskich Niemców pochodną jego poglądów na temat sensu czeskiej historii 134; niejednoznaczna ocena kolonizacji niemieckiej w po­pularnych syntezach K.. Krofty 134; rola dziejowa narodu czeskiego w opinii T. G. Masaryka 136; odrzucenie idei stałego konfliktu czesko-niemieckiego na ziemiach czeskich przez Masaryka 136; czesko-niemieckie stosunki na ziemiach czeskich w przeszłości i teraźniejszości według E. Radia 136; swoisty dialog między uczonymi czeskimi a niemieckimi z ziem czeskich na temat kolonizacji nie­mieckiej 137.

III. Średniowieczna kolonizacja niemiecka i na prawie niemieckim na ziemiach czeskich

w badaniach powojennych - od 1945 r. do „aksamitnej rewolucji".......         139

1.    Średniowieczna kolonizacja Czech i Moraw w pracach epigonów sudetoniemieckiej historiografii............................          139

organizacje Niemców sudeckich w powojennych Niemczech 139; brak krytycznego rozrachunku z przeszłością 140; poglądy na tzw. kolonizacje, wschodnią wśród kontynuatorów sudetoniemieckiej historiografii 140; zbiór artykułów Die Deuischen in Bóhmen undMahren pod redakcją H. Preidela 141; znaczenie tzw. kolonizacji wschodniej w opinii W. Weizsackera, R. Schreibera i E. Schwarza 141; zagadnienie pierwszeństwa osadnictwa na ziemiach czeskich 142; udział W. Weizsackera i E. Schwarza w przygotowaniu atlasu Niemców sudeckich 142; kontynuacja badań Schwarza nad toponomastyką Czech i Moraw 143; kolonizacja niemiecka a „nieupolityczniony" nurt niemieckiej bohemistyki historycznej, według J. Kfena 144; próby odpotitycznienia badań kolonizacyjnych - spotkanie w Marburgu 144; dzieje ziem czeskich K. Bosla z 1967 r. 145- prace F Seibta kolejnym etapem w spojrzeniu na zmiany XIII w. 145.

2.    Średniowieczna kolonizacja w pracach historyków czeskich........           146

a.    Obraz kolonizacji w historiografii powojennej............           146

zmiany polityczne w Czechosłowacji w lalach 1945-[zasłonięte] 19486, odnowienie życia naukowego 147; nastroje Lewicowe i antyniemieckie wśród historyków - II Zjazd Historyków Czechosłowackich 147; spojrzenie na niemiecka, kolonizacją w popularnych i podręcznikowych ujęciach historii kraju 148; średniowieczna kolonizacja w programowej pracy Epochy ćeskych dejin V. Husy 149.

b.    Obraz średniowiecznej kolonizacji zgodnie z wytycznymi spotkania

historyków czechosłowackich w Liblicach w 1954 r              .......           149

centralizacja nauki po 1948 _r. 149; jedyną obowiązującą ideologią w nauce - marksizm w jego stali­nowskim wydaniu 150; założenia nowej syntezy historii Czechosłowacj, dotyczące kolonii śred-mowieczKj 150: Di-.t.   -c-.ko^kiho tuiu * Ćechóch F Grausa 151   definicja średmemnecznej koło-

acji u Grausa 151; jego ocena starszej historiografii z ziem czeskich 151 (przyp. 91); rola rozwoju zimych instytucji na ziemiach czeskich a kolonizacja 152; ocena znaczenia prawa niemieckiego i niemieckiej kolonizacji w książce Grausa 152; badania L. Hosaka nad osadnictwem Moraw 153-dążenie do pomniejszania roli Niemców podczas średniowiecznej kolonizacji - L. Hrabova 154; uproszczona wizja średniowiecza w podręcznikach (V. Husa) 154.

c.    Kolonizacja niemiecka i na prawie niemieckim a interdyscyplinarne badania

osadnicze w Czechosłowacji w latach sześćdziesiątych - osiemdziesiątych XX w.         155

a)   początki zmian w połowie lat sześćdziesiątych........                       155

odchodzenie od dogmalyzmu w badaniach historycznych 155; problematyka miejska w kontekście kolonizacji niemieckiej u F. Kavki 155; definicja miasta u Z. Fialy 156; kolonizacja a germanizacja w monografii Premyshvske Cechy Z. Fialy 156; „dobrzy" i „źli" koloniści według Fialy 157; niewyodreb-nienie prawa niemieckiego jako osobnego zjawiska w historii państwa i prawa przez V. Vanećka 157. J3)   kształtowanie się nowej dyscypliny - historii osadnictwa i miejsce

w niej kwestii kolonizacji niemieckiej i na prawie niemieckim ....           158

badania historyczne w okresie tzw. normalizacji 158; ośrodki badań nad historią osadnictwa 159; zadania i metody historii osadnictwa - archeolodzy a językoznawcy 159; prace lingwistyczne V. Smilauera 160; badania Z. Bohaća nad wsiami o nazwie Lhota 161; badania osadnicze w ramach geografii historycznej 161; patrocinia a średniowieczna kolonizacja w pracach Bohaća 162; badania archeologów i historycznych geografów nad układem pól i kształtem średniowiecznych osad 163; analiza opuszczonych osad (V. Nekuda) 164; rola możnych w kolonizacji 165; porównawcze badania dotyczące struktury wiejskiej J. Klapśtego 165; badania nad kolonizacją w dobrach klasztornych 165; dwa nurty badań nad zagadnieniem początku miast 166; definicja i geneza miasta według archeolo­gów i historyków osadnictwa 166; kompleksowe stanowisko na temat genezy miast J. Żemlićki 167; drugi nurt badań nad miastami - prace historyków prawa 168; problematyka etniczna związana z ko­lonizacja niemiecką- J. Janaćek 168; średniowieczna kolonizacja miejska i wiejska na prawie nie­mieckim u F. Śmahcla 169; próba ideologizacji badań osadniczych na początku lat osiemdziesiątych XX w. 170; pierwsze podsumowanie badań nad historią osadnictwa w 1978 r. 171; zmiany oceny znaczenia wieku XIII w dziejach państwa czeskiego 171.

y) pod prąd badań czechosłowackich - nowsze prace Frantiska Grausa . . 172 odchodzenie Grausa od marksizmu jako jedynej metody badawczej 172; poglądy tzw. wojennej gene­racji historyków anglojęzycznych na stosunki słowiańsko-germańskie (F. Dvomik, S. Harrison Thom­son) 173; odrzucenie schematycznego podziału Europy według etnicznego (narodowego) kryterium przez F. Grausa 173; narodowy punkt widzenia dotychczasowej mediewistyki 173; konieczność spoj­rzenia na niemiecką kolonizacje, jako na długotrwały fenomen europejskiego średniowiecza 174; dwa stanowiska historiografii na temat znaczenia kolonizacji niemieckiej dla Słowian, według Grausa 174; cechy tzw. kolonizacji wschodniej, zdaniem Grausa 175; kształtowanie się świadomości etnicznej Słowian Zachodnich w kontekście kolonizacji 176; przeciwstawienie poglądów Grausa na średnio­wieczną kolonizację powojennym czechosłowackim badaniom osadniczym 176.

Zakończenie...............................         '?8

dialog dwóch nurtów historiografii z ziem czeskich 178; wartości liberalne i demokracja - podstawą dialogu 178; przełom wieku XIII „wspólnym mianownikiem" dyskusji historiograficznej 179; narodowy aspekt kolonizacji czyli legitymizacja aspiracji narodowych 179; rota łacińskiego chrześcijaństwa i kolonizacji niemieckiej w rozwoju ziem czeskich 180.

Skróty.................................           ¹⁸²

Bibliografia...............................         ¹⁸³

Indeks.................................         ²¹²

Die deutsche und deutschrechtliche Kolonisation in mittelalterlichen Bóhmen und

Mahren im Lichte der Geschichtsforschung. Inhaltsverzeichnis.........