KOLBERG LUD SERYA I SANDOMIERSKIE KRAKÓW (1865)

21-06-2012, 20:16
Aukcja w czasie sprawdzania była zakończona.

Aktualna cena: 49.99 zł

Użytkownik inkastelacja

numer aukcji: 2402756906

Miejscowość Kraków

Koniec: 16-06-2012 18:14:45

KLIKNIJ ABY PRZEJŚĆ DO SPISU TREŚCI

KLIKNIJ ABY PRZEJŚĆ DO OPISU KSIĄŻKI

KLIKNIJ ABY ZOBACZYĆ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY ZNAJDUJĄCE SIĘ W TEJ SAMEJ KATEGORII

KLIKNIJ ABY ZOBACZYĆ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG CZASU ZAKOŃCZENIA

KLIKNIJ ABY ZOBACZYĆ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG ILOŚCI OFERT

PONIŻEJ ZNAJDZIESZ MINIATURY ZDJĘĆ SPRZEDAWANEGO PRZEDMIOTU, WYSTARCZY KLIKNĄĆ NA JEDNĄ Z NICH A ZOSTANIESZ PRZENIESIONY DO ODPOWIEDNIEGO ZDJĘCIA W WIĘKSZYM FORMACIE ZNAJDUJĄCEGO SIĘ NA DOLE STRONY (CZASAMI TRZEBA CHWILĘ POCZEKAĆ NA DOGRANIE ZDJĘCIA).

PEŁNY TYTUŁ KSIĄŻKI - OSKAR KOLBERG
DZIEŁA WSZYSTKIE
TOM 2

SANDOMIERSKIE

AUTOR -
OSKAR KOLBERG

WYDAWNICTWO, WYDANIE, NAKŁAD -
WYDAWNICTWO - ORYGINALNIE W DRUKARNI JANA JAWORSKIEGO, WARSZAWA 1865

JAKO REPRINT POLSKIE WYDAWNICTWO MUZYCZNE PWM, KRAKÓW 1976
WYDANIE - 1
NAKŁAD - 3200 EGZ.

STAN KSIĄŻKI -
BARDZO DOBRY MINUS JAK NA WIEK (ZGODNY Z ZAŁĄCZONYM MATERIAŁEM ZDJĘCIOWYM, USZKODZENIA OBWOLUTY) (wszystkie zdjęcia na aukcji przedstawiają sprzedawany przedmiot).

RODZAJ OPRAWY -
ORYGINALNA, TWARDA, PŁÓCIENNA + OBWOLUTA

ILOŚĆ STRON, WYMIARY, WAGA -
ILOŚĆ STRON - VIII, 312
WYMIARY - 21 x 15 x 2 CM (WYSOKOŚĆ x SZEROKOŚĆ x GRUBOŚĆ W CENTYMETRACH)
WAGA - 0,480 KG (WAGA BEZ OPAKOWANIA)

ILUSTRACJE, MAPY ITP. -
ZAWIERA ILUSTRACJE I ZAPISY NUTOWE.

KOSZT WYSYŁKI 8 ZŁ - Koszt uniwersalny, niezależny od ilośći i wagi, dotyczy wysyłki priorytetowej na terenie Polski. Zgadzam się na wysyłkę za granicę (koszt ustalany na podstawie cennika poczty polskiej).

KLIKNIJ ABY PRZEJŚĆ DO WYBORU MINIATUR ZDJĘĆ

SPIS TREŚCI LUB/I OPIS (Przypominam o kombinacji klawiszy Ctrl+F – przytrzymaj Ctrl i jednocześnie naciśnij klawisz F, w okienku które się pojawi wpisz dowolne szukane przez ciebie słowo, być może znajduje się ono w opisie mojej aukcji)

OSKAR KOLBERG
DZIEŁA WSZYSTKIE
TOM 2
POLSKIE TOWARZYSTWO LUDOZNAWCZE
WROCŁAW-POZNAN
OSKAR KOLBERG
SANDOMIERSKIE
1976
POLSKIE WYDAWNICTWO MUZYCZNE
WYDANO POD OPIEKĄ NAUKOWA POLSKIEJ AKADEMII NAUK
III wydanie
KOMITET REDAKCYJNY
Julian Krzyżanowski - przewodniczący, Józef Burszla - redaktor naczelny, członkowie: Kazimiera Zaiuistouńcz-Adamska, Mieczysław Grad, Czesław Hernas, Helena Kapełuś, Władysław Kuraszkiewicz, Anna Kutrzeba-Pojnarowa, Maria Znamierowska-Priifferowa, Roman Reinfuss, Kazimierz Rusinek, Jadwiga Sobieska, Maria Turczyno-wiczowa, Stanisław Wilczek, Bogdan Zakrzeirski.
MATERYJAŁY
DO
ETTOEATCI SŁOWIAtSKlilJ.
LUD.
Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania,
przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni,
muzyka i tańce.
PRZEDSTAWIŁ
OSKAR KOLBERG. Serya 1.
% RYCIMAMI I DRZEWORYTAMI WEDLE RTSBHKU W. GER8OKA.
Sandomierskie.
WARSZAWA.
W DRUKARNI JANA JAWOR8KIEGO, Krakowskie-Preedmieicie Nr. 415.
1865.

W roku 1857, wydałem książkę pod tytułem: Pieśni ludu polskiego Seryja I., (inne Seryje nie wyszły), której treści i rozkładu nie podaję, w przypuszczeniu, że dostatecznie czytelnikom jest znaną. Dzieło niniejsze ma dalszym jej być ciągiem.
Zauważyłem przecież, że przyjęty w wydanej już książce układ pieśni, rozpoczęty na zbyt rozległą skalę, bo wiążący w jedne całość mnóstwo waryjantów zebranych z najodleglejszych (sprzecznych nawet formą z sobą) okolic kraju, lubo uzasadniony chęcią przedstawienia (wedle treści słów) ogólnego całej Polski muzykalnej zarysu, jaki dać zamierzałem, okazał w praktyce pewne niedogodności, bo nie dozwolił w massie nagromadzonych różnorodnych materyjałów, do-patrzeć i wyróżnić szczegółów prowincyjonalnyeh, które jedne po drugich systematycznie opisane, nie roniąc nic w mo-nografijach swych z właściwości i odcieni miejscowych, "wzięte razem, składałyby się na niemniej rzetelny i pochlebiam sobie, tóm ciekawszy jeszcze obraz całego kraju. Ob-szerność bowiem przyjętego dawniej planu, według którego
każda Seryja obejmować miała jednego tylko rodzaju pieśni np. same miłosne, weselne i t. p., nie dozwoliłaby mi może doczekać, w ciągu długiego nawet życia, szczęśliwego końca w ten sposób przedsięwziętej publikacyi. By tego nadal uniknąć, a dzieła nie przerywać, dając mu w każdej Seryi pewne zaokrąglenie czyli maleńką niejako całość, przypominając zarazem wy daną już w r. 1857książkę, jako gotowy do obrobienia materyjał, na który nieraz samemu powołać mi się przyjdzie (pieśni bowiem tam zamieszczone powtórzonemi nie będą), postanowiłem w dalszym ciągu coraz obficiej mnożących się materyjałów, wydawać jeprowincyjarni, tojestoddzielne-mi cząstkami w sobie zamkniętemi, bo zawierającemi wszystkie w tych prowincyjach zebrane pieśni, obrzędy i muzykę bez względu na rodzaj, treść i barwę. Sądzę że ścieśnienie do ram pod względem obszaru kraju, dozwoli znowu wdać się w szczegóły miejscowe i szerzej o danej rozpisać się okolicy, skupi zebrane wiadomości i uwagi w jedno ognisko, okolicę uwydatni, a ztąd utoruje łatwiejszą drogę poszukiwaniu, porównaniu, stosowaniu, badaniu, dając obok tego możność sprawiedliwszego na nią (a przez nią w przyszłości i na całość) poglądu i ocenku. Łatwo bowiem pojąć, że tak przedstawiony obraz okolicy, wykrywa od razu wszystkie jej cechy charakterystyczne, do których i język należy; a obraz obrobiony i wykończony niemal w szczegółach. Ułatwi się nadto nabycie go oddzielne osobom, które do znajomości zwyczajów pewnej okolicy większe, niż do innej przywiązują upodobanie. Oczywiście, określona w ten sposób prowincyjo-nalność nie może ściśle być ujętą w karby narzucone jej przez polityczne podziały i rozgraniczenia; wkracza ona nierzadko w ościenne powiaty i o dalsze zawadza, to znów ścieśnia się w gruppy gmin, zbite w gromady blisko siebie leżące. Wiadomo, że naturalnemi przegrodami rodów i narodów są częstokroć bory, nieużytki, wielkie puszcze, wody i góry, a rozdział ten utrudniając związki, jest powodem wyra-
biania się miejscowych obyczajów. Przy oznaczaniu granic państwowych a nawet i powiatowych, miano też niekiedy i gdzieniegdzie względy na podobne okoliczności. Nie miano ich bynajmniej tam, gdzie np. po obu stronach suchej i ludnej granicy Król. Polskiego i Galicji wraz z Ks. Krakowskiem natura żadnych nie stawiła przeszkód, a ludniczem się prawie od siebie nie różni; toż lud w Kujawach i na całem pograniczu polskiem i pruskiem zamieszkały. Mówię: prawie, bo jak nie ma dwóch ludzi na świecie zupełnie do siebie podobnych, tak tem mniej są niemi całe wsie, osady i t. p. w ciągłej a stopniowej przedstawiające nam się odmianie, która że drobnemi odcieniami rozwija się w obrębie mil kilku a często kilkunastu, nie może zwykle jeszcze rościć prawa do stanowczego miana: różnicy, a tem mniej odrębności.
Do wydania następnych Seryj prac moich w przywiedziony tu sposób, skłania mnie nadto wzgląd na systematyczne i porządne, o ile być może, przedstawienie wszelkich odmian, odcieni, ruchów, właściwości, zwichnień nawet, więc całego nastroju i piętna muzyki naszej ludowej, której pochód i rozwój historyczno-obyczajowy nie przestaje być głównem usiłowań i śledzeń moich zadaniem. Więc też, wybitnie mając cel ów na oku, gdy przy opisywaniu kolejnem obrzędów, zwyczajów i t. p. napotkałem na gotowe już opracowania i wiarogodne moich poprzedników, jak: Gołębiowskiego, Wacł. z Oleska (Zaleskiego), Żegoty Paulego, Wojcickie-go, Konopki, Zejsznera, Gregorowicza, Lipińskiego, Gize-wiusza, Zienkiewicza, Łoziriskiego i innych, posługiwałem się niemi chętnie i cytuję je (jak i nadal cytować będę) wszędzie, gdzie tego okaże się sposobność i potrzeba, dorzucając do nich wraz z muzyką własne spostrzeżenia, uwagi, niekiedy może sprostowania, słowem wszystko co rzecz w jak najprawdziwszem przedstawić zdoła świetle. By obraz uczynić kompletnym, należałoby dołączyć doń wszelkie przypowiastki, klechdy, baśni, gadki, zagadki,przysłowia, sentencyje,
gusła, zabobony, gry i t. p. wychodzące już za obręb muzykalności. Czuję, ileby obraz mógł zyskać na zestawieniu takiej massy szczegółów, ale zarazem i nieudolność wykonania tyle rozległego i rozgałęzionego planu, który przechodziłby o wiele siły pojedynczej osoby. Wszakże już w samym opisie okolic Sandomierza i jego powiatu, dostrzegłem cały ogrom nasuwających się materyjałów; rozwinąłem tu kilka jedynie miejscowości, w których dłuższy nieco czas przebywałem, jak: Biłcza, Góry-wysokie nad rz. Łukawą, Rytwia-ny nad rz. Czarną, dotykając innych pobieżnie tylko, bo w przejeździe lub z podania. Ileż to tysięcy pieśni, wieleżby opisów przybyło, gdyby czas z równą ścisłością dozwolił zbadać wszystkie rzeczonego powiatu zakątki! Mimo tego, nie wyrzekam się zamieszczać niekiedy w przypisach tu i ówdzie zasłyszanych klechd i powiastek krótkich rozmiarów, przysłów, guseł, gier, zagadek i t. p., nie biorąc ich bynajmniej za karm główną dzieła.
Na zasadzie posiadanych i przejrzanych już materyjałów poczyniłem uwagi, mogące się av przyszłości zmodyfikować, a może i innego nabrać kierunku w miarę nowo przybywających zapasów. Uwagi te dotyczą składu, budowy i piętna czyli charakteru melodyi, nie mniej jej miary i rytmu; rzucają obok tego myśli co do jej pochodzenia, starości i rozrostu. Najwięcej podobnych myśli nastręczają nam pieśni obrzędowe, mianowicie weselne.
Wesela polskie, jak w ogóle wszystkich Słowian, mają znane już powszechnie i opisane z gruba obrzędy; a nadto u-stanowione do pełnienia szczegółowych przy nich obowiązków osoby: swatów, starostów, drużbów, druchcn i t. d. Jednakże miejscowość każda, wkładając na osoby powyższe różną, to większą to mniejszą liczbę szczegółów, które coraz to inne a nieraz nagłe i nader ciekawe rzucają światło, czy to na sam Obrzęd i jego dawność, czy na wpływy postronne i dalsze jakim ulegały, mimo pstrocizny i ruchli-
wości jaką się zwykle cechują, a może dla niej właśnie, wyrzekają stanowczo o jego różnicy i podobieństwie z innople-miennemi i mogą z pojedynczych rysów, złożyć niejako typ (wybitek) ich zbiorowy. Opisane tu kilka obchodów weselnych z bliskich sobie położeniem okolic Sandomierza, potrafią właśnie przez swą bliskość objaśnić w jaki sposób kształtowały się pieśń i muzyka w waryjanty czyli wersyje, krocząc od sioła do sioła, lub je przeskakując, gdy znalazły gotowe już wyrażenia.
W całej bowiem owej muzyce, podobnie jak i w słowach, daje się dostrzegać parę dawnych typów, które mimo wyginania się melodyi wedle coraz to nowszych tekstów i dodatków (obok dawnych), niby mchem starości porosłe rdzenie a raczej korzenie (radices), od niepamiętnych czasów zachowały się i rozgałęziły na rozległym ziemi obszarze. Typy takie dają niejako zasadę, tonalność, podobnie jak dźwięki organu mowy dają ją dla języka. Z wątku takiego w danej prowincyi w ten a nie inny sposób wysnuwa się, przeciąga i ucina nić melodyi, raz dłużej to znów krócej, to szybko i żywo, to powoli i ospale, to gładko to chropawo, to w jedne, to w drugą przeciwną tamtej stronę (kłsobie lub na odsib1, jak mówi chłop), a zawsze wiernie swojej zasadzie. Z takiego źródła wybiwszy się melodyja, płynie kreto lub prosto nakształt rzeki, a dotykając w biegu prowincyi pewnej, wciska nurty w łożysko szczupłe a głębokie, jakie sobie urobiła, to znów rozlewa się szeroko a płytko na postronne błonia i mielizny; przecież massa jej wód te same prawie zawsze okazuje cząstki składowe, nasycane zwolna tylko nowo przybywającemi naleciałościami. Mamy tu na myśli śpiew druchen i grę skrzypka, który głównie do powyższych pobudza uwag, bo gra zwykle to samo co się śpiewa, nie bez urozmaicenia ciągłego melodyi w duchu i kierunku raz przyjętym, a to wszelkiemi środkami, jakich mu dostarcza talent i instrument, pochłaniający niejako duszę jego w siebie, która
w tóm zaklęciu jęczy, płacze, wzdycha, drży (tremoluje), skacze i zżyma się, posłuszna wszechwładnym poruszeniom ramienia i ręki, gracko wiodącej smyk po strun grzbiecie. W grajka takiego muzyce, obok pewnej jednostajności czy jednolitości wyrosłej już z ogólnej (jak powiedziałem) zasady i jej zastosowania, dają się zarazem słyszeć urozmaicenia płynące z indywidualności i miejscowości; ztąd też to powstać mogło znane owo wyrażenie: co wieś to pieśń. Urozmaicenia te choć w cząstce starałem się pochwycić i oddać, bo wszystkiego niepodobna. Ani wspominam tu o owych mało uzdolnionych, najętych z dalszej okolicy lub z miast żydach i grajkach, w towarzystwie wrzaskliwego klarynetu i bębenka występujących, ani o nieznośnych pozytywach, organkach, katarynkach i tym podobnych automatycznych pudłach, na nieszczęście zbyt już gęsto w kraju naszym zagnieżdżonych.
Zaczepiwszy o melodyje typowe, słuszna będzie może, zwrócić na nie bliższą uwagę i wziąść pod krótki rozbiór kilka z owych odwiecznych śpiewów np. zaraz Nr. 1 (str. 23), którego odmianami są także Nr. 5, 44, 506, 52, 71, 75, 77, 81, 86 i 116. Melodyja ta (w takcie na 3) składa się z dwóch części; pierwsza obejmuje ustęp 4-ro taktowy, druga 6-cio taktowa rozpada się na dwa ustępy ;po 3 takty. W tym kształcie miarowo-rytmicznym ukazuje się ona wszędzie prawie, gdzie jej nie zwichnęło zepsucie. Pozornie nieregularny ów podział powstał ze stopniowego nacisku na pewne ważniejsze zgłoski; w starożytności bowiem nie mierzono i dzielono śpiewu na- takty, ale słuch i czucie tworząc rytm, czyli symetryczny podział z powtarzania lub nacisku to prędszego to wolniejszego (deklamacyi) na pewne zgłoski wynikły, nakazywał mu przybrać kształt, który nam pomiar dzisiejszy na takty odsłonił. I tak, w tymże Nr. 1, pierwszy frazes zapowiada uroczyście, że: Bóg zaczyna i Bóg kończy; by mu większą jeszcze nadać wagę, powtarza go śpiewak w drugiej części, ale już w 3 taktach tylko; snąć niecierpli-
wy i pilno mu do wypowiedzenia reszty: kochające serca łączy, które dla symetryi z tśm co poprzedziło, należy mu znowu w 3 taktach pomieścić. To też odmiana owa, przez naturę podszepniętego rytmu, obdarzyła śpiew niezwykłym życiem i ruchem. Inna na podobny sposób zbudowana melodyja (lecz w takcie 2/4) jest Nr. 176 gdzie użycie w drugiej części 6 taktów w miejsce 4, wybornie odpowiada bujaniu się czy kołysaniu słów: pływaj, pływaj, lub jak to piórko pójdzie do dna. Jeszcze inne, tak zbudowane są Nr. 155 i 156. W me-lodyi Nr. 1, (a mianowicie w Nr 44) przeważają wyraźnie tony a, c, d. Ton a stanowi nawet zakończenie jej, czy zawieszenie; możnaby go w takim razie uważać za dominantę minorową tonacyi D minor. Jest on głównym u dołu, bo tony g i/ chwilowo zamieniające tonacyję w F major, wracają zarazwSim takcie do D minor i kończącej rzecz dominanty a. Skład wszakże tonów całej pieśni dobitnie przypomina nam tonacyję starogrecką dorycką (d, e,f, g, a, 6, c,); że jednak nie sięga niskiego d i e, ale owszem do tonów /, gy a, 6, c, d, dodaje w górze tony e i jis, więc porusza się w trzeciej tonacyi kościelnej lydyjskiej (f,g, a, h, c, dt e,), zamienionej przez b na plagalnąod tonacyi B (b, c, d, e,ft gy a,), czyli na transponowaną kościelną jońską (f,g, ay b, c, d, e,). Użycie wysokiego jis czyli wielkiej tercyi od d, gdy w dole było/, jest inną właściwością zdarzającą się w polskiej muzyce, w wielu melodyjach tanecznych nawet napotykaną, jak tego dowodzą np. w niniejszym zbiorze Nr, 285, w Pieśniach ludu pols. (z r. 1857) melodyje Nr. 276 (na str. 392) i Nr. 322 (na str. 406). Wyraźna tu dążność do zejścia na ton cały, w dole oó. g do/, w górze od e do jis, równie jak i w Nr. 155 (niniejszego zbioru) w takcie 5 i 7 tonu /, na g w górze. Użycie półtonów (od g do jis, i od e do /, toż od jis do g, i t. d.) znacznie już późniejszych sięga czasów. Nie-mniejszy w muzyce tej daje się widzieć pociąg i do użycia wielkiej septymy (w późniejszych dopiero czasach na małą
zamienianej), jak w Pieśniach ludu (1857) Nr. 20, (str. 217), gdzie także użycie cis (jak i w Nr. 20 b.) w drugim takcie pokazuje, źe śpiew idzie z tonu a major, podobnie jak w Nr. 3 p. (str. 20) frygijsko się zaczynającym, że idzie z tonu c major; jak co do sepfcymy wielkiej w Nr. 237 (mniejszego zbioru) , Nr. 241, 253, 284, 289 i 322, a szczególniej w Nr. 280, gdzie w ostatnich czterech taktach często się powtarzające gis (jako septyma tonacyi jońskiej A: a, h, cis, d, e,fis, gis, lub kwarta tonacyi lydyjskiej D: d, e,fis, gis7 a, h, cis), jęczące dziko-namiętnie, przez przemianę go na małą septymę g, zmiękłoby, spospoliciało i postradało zaraz cały swój urok, jak tego dowodzi taż sama prawie melodyja pod Nr. 288, lubo tu przy zmianie rytmu i dodaniu odpowiedniej drugiej części, wyszła ona jej na korzyść. Za dowód ile subtelności jest w modulacyjach melodyj ludowych, służyć mogą Nr. 287 i 299.
Wracając do budowy rytmicznej pieśni, dodamy, że niektóre melodyje bywają siedmiotaktowe, jak np: Nr. 3 (str. 24), Nr. 10, 14, 15, 21, 43, 55, 70, 124 i 197. Niektóre z nich powstały widocznie z 6-io taktowych (rozczłonkowanych na 3 części równe po 2, 2 i 2 lub na dwie po 3 i 3), ale śpiewak rozdzieliwszy pierwsze dwie części na 2 i 2, lubując się niejako przedostatnim tonem i przeciągając go, robi z trzeciej dwu-taktowej części 3 takty, lub z drugiej trzy taktowej części 4 takty i dopełnia tym sposobem miary 7 taktów, nie bez zaspokojenia zmysłu muzycznego. Ta sama uwaga tyczy się i niektórych pięcio-taktowych melodyj, dzielących się na 2 i 3, jak np: Nr. 29, lubo tu w szybkiem tempie muzyki, powiększenie następnego frazesu 3-takto-wego, spowodowało jedynie wtrącenie wyrazów: z po za stołu. Inne jednak, jak Nr. 195, mają jakoby do czterech dodany piąty takt, choć tu powiązanie słów i akcentów na zgłoski dziwnie jest z muzyką splątane; zaś Nr. 117 złożony jest #3 i 2 części. Budowę podobnąśpiewów, częstokroć także u Sło-
waków i u innych spotykamy Słowian. Nie mniej budowa ta (jak i przywiedziona na str. 10 budowa 3 i 4 taktowa) widzieć się daje i w wielu pieśniach nabożnych i chorałach (ob. Śpiewnik Kościel. Ks. Mioduszewskiego). O melodyjach 4-ro i 8-mio taktowych, jako zupełnie regularnych i z podziału na 2 powstałych (jeśli 4-ty lub 8-my takt nie jest powtórzeniem 3-go i 7-go, lub jeśli nacisk nie pada na przemian na słabe i mocne części taktów), a których jak wszędzie jest u nas największe mnóstwo, mianowicie tanecznych, nie sądzę tu potrzebnym rozpisywać się. Melodyje 9-cio taktowe również za regularne się poczytują, jako z symetrycznego podziału troistości (3, 3 i 3) powstałe; panują one szczególniej w wielu pieśniach weselnych ruskich, lubo i w polskich nie ma ich braku. Sześcio-taktowemi po 3 i 3, choć druga część wprowadza nam znów niekiedy po 4 takty, są Nr. 7, 12, 13, 20, 24; sześcio-taktowemi po 2, 2 i 2 są Nr. 25, 66 i t. d. Druga część Nr. 131 dzieli się znów na 4 takty (po 2) i na 6 taktów (po 3); Nr. 174 i 175 również mają mieszane podziały na 3 i na 2 takty.
Co do tonacyj i tonalności. W pieśni Nr. 7 (napisanej z tonu D major), panują znów tony g, a, cis, d, chwilowo tylko w drugiej części przybierające tony b i c; że śpiew ten poczyna i kończy ton a, więc główne tony jego ay cis, d, g, należą do tonacyi czwartej kościelnej autentycznej mbcoly-dyjskiej, która brzmi: G, a, h, c, D, e,f, g, a przez transpo-zycyję ty b (lub h), cis (lub c), d, (e,jis,) g. Ton ów wyżej wymieniony niski G odzywa się staroświecko i poważnie w Nr. 10,12,13,14, 20, 21, 46, 55, 57, 59, 80, 90, podobnie jak odpowiedni mu ton/ (jeśli śpiew szedł w tonacyi mixo-tydyjskiej G), lub w tonacyi doryckiej, jak Nr. 4, 17, 76, 200, 204. Tu także należą piękne eolskie dumy w Pieśniach ludu polskiego (1857) zamieszczone: 7 x, (str. 108). 7aa, 7bb, 8e, 8f, 8u, 15a, 15b, 15f, i taneczne melodyje jak Nr. 167, (str. 360), Nr. 169,197, 265, 266, 270, 271, 289 i tp.
2
Nader charakteryetycznem jest teź zakończenie na H minor śpiewek niniejszego zbioru Nr. 56, 174. Tonacyja frygij-ska, druga kościelna autentyczna, acz zmącona lub zesmu-cona, w wielu się także napotyka melodyjach. Nader też częstą (a nawet jedną z głównych) jest i pokrewna jej tonacyja jońska; to też w Pieśniach Ludu pols. (z r. 1857) wielka liczba melodyj poczynających się frygijsko albo hypo-frygijsko, przechodzi w tonacyję jońską i na niej się kończy, lub na dominancie jej zawiesza. Widać, że wcześnie już uznano jasność i stanowczość tej tonacyi, która dobiła się z czasem pierwszeństwa i stanowi pierwowzór naszego systemu muzycznego.
Wielka zatem ilość pieśni słowiańskich opiera się na tonalności kościelnej różnych epok, to jest: że zasadą ich nuty, są prawa jakim ulegały śpiewy w czasie wszechwładz-twa tych tonacyj tworzone. Staro-kościelne tonacyję #) powstały na gruzach tonacyj starogreckioh, lubo w zupełnie
#) Tonacyję kościelne urządzić najprzód miał św. Ambroży wedle pewnych używanych wówczas w kościele typów. Przyjął on cztery takich tonacyj, które miały za zasadę następujące gammy i te przezwano autentycznemi
Pierwsza: D. e,~/, g, A, h^c, d, - dorycka kościelna. Druga: Ą^f, g, a, B^c, d, e, - frygijska Trzecia: F, g, a, h,^C, d, e,^f, - lydyjska „
Czwarta: G, a, h,^c, V, ef^f, g, - misolydyjska „ Liczbę ich pomnożył następnie św. Grzegorz, dodając cztery tonacyję o kwartę od tamtych niższe, które przezwano plagalnemi: Pierwsza: A, h,^c, D, e.^f, g, a, — eolska kościelna. Druga: H^c, d, Ą^f, g, a, h, - hypofrygijska „ Trzecia: C, d, e,^F, g, a, h^c, - jonska Czwarta: D, e^f, G,a, h~c, d, - dorycka Były to więc tonacyję w porządku dyjatonicznym oktawy, z tą od dzisiejszych różnicą, że dwa półtony nie, padały jak dzisiaj między 3—4 i 7—8 tonem, co tylko tonacyi jońskiej jest udziałem, ale na różnych stopniach skali muzycznej, jak to wskazuje
odmienny od nich ukształtowały się sposób (ob. w Encyklo-pedyi Powszechnej artykuły: Grecka muzyka i Kościelne tonacyję), bo Grecy wcześnie wyrobiwszy u siebie cywiliza-cyję, nie bez przymieszek egipskich, semickich i dalszych azyjatyckich będącą, najwcześniej zarazem i tonalność pierwotną plemienia Kaukazkiego, okrzesaną już wedle ówczesnych pojęć przejęli i w system oddawna z ksiąg nam znany ułożyli, dosyć wprawdzie jeszcze zawiły, w porównaniu do jasnej ich mytologii i nauk, ale mimo to niemniej (obok tamtych) wpływowy na rozwój oświaty ościennych i dalszych północnych i zachodnich narodów. Tonalnośó ich brała źródło na dalekim Wschodzie, może w Indyjach, i zdaje się, źe jeśli nie panowała wyłącznie, to znaną była wszystkim ludom plemienia kaukazkiego czyli indo-europejskiego. Jeśli więc i Słowianie w wielorakich z niemi zostający stosunkach^ przejąć sporą część mogli ich oświaty, to nie idzie jeszcze za tśm, aby jako naród odrębny flubo tego samego plemienia), nie mieli już własnego systemu i poglądu na rzeczyj owszem, niezawodnie sami teź ościennym narodom udzielali własnych swych pojęć i wrażeń, bo godzi się wnioskować, że nie byli pozbawieni rodowej kultury, do czego oczywiście i tonalność należała, gdy wśród ich melodyj znachodzą się i takie, które ni do tonalności i rytmiczności starogreckiej, ni do kościelnej, ni do nowożytnej odnieść się nie dadzą. Kultura ich w owych pierwotnych czasach choć własna, zbliżać się owszem musiała do skandynawskiej, germańskiej i celtyckiej; zdaje się że także ludy fińskie i mongolskie w zetknięciu z niemi zostające, nie były bez wpływu na nią, lubo bez wątpienia same więcej jeszcze, zwłaszcza w późniejszyoh czasach, od Słowian przejmowały.
W następnych Seryjach, o ile wydanie ich przyjdzie do skutku, nieomieszkam udzielić czytelnikom dalszych uwag i spostrzeżeń, jakie im się we względzie rozjaśnienia napom-kniętych tu przedmiotów nasuną. W przekonaniu, że do
zdobycia prawdy, poprowadzić jedynie może wszechstronne na rzecz zapatrywanie się, cieszyć się będę, jeśli światła krytyka, opierająca się na faktach i dokumentach, pogląd mój wesprzeć lub obalić zechce, przypominając tylko, że pogląd ten, (o ile i w jakiej części za słuszny lub fałszywy uznanym będzie), wnioski i wywody swe czerpie z najdzielniej do nas przemawiającego faktu i dokumentu, jakim jest samaż Pieśń ludu, żyjąca wśród nas i dostępna dla każdego.
Do krótkich spostrzeżeń muzycznych powyżej skreślonych, dołączyć jeszcze należy Uwagę na str. 96 niniejszego dzieła zamieszczoną, rozbierającą układ wielu pieśni weselnych pod względem muzycznym. Nie mniej, uwagi na str. 173, tyczące się wpływu pieśni ludowej na szlachecką i miejską, jak to okazują N. 166, 167, 170, 171.
Nadmieniam tu nadto, że w Pieśniach ludu połsk. wydanych w r. 1857 następujące zamieściłem melodyje z pow. Sandomierskiego:
Str.
Nr. 3 w. od Sandomierza (Góry wysokie) Stała się nam nowina. 24 „ 3 x. od Dzikowa................... ditto 25
Nr. 5 o. od Klimontowa (Zakrzów), Jasio konie poił......... 40
„ 5 t. od Staszowa i Szydłowa, Wyjechał JasieńJco........ 45
„ 5 u. u. od Sandomierza (Góry wysokie) Jaś koniki poił... 66 „ 8 m, od Klimontowa (Zakrzów) Na Podolu biały kamień.. 123 „ 8 e. e. od Sandomierza (Góry wysokie) ditto 132
„ 9 d. od Klimontowa (Zakrzów, Gożlice), Pływało dwa listki. 135 „ 12 c. c. od Sandom. (Góry wysokie), Oj a w Bidzinach na błoniu 168 „ 14 r. od Klimontowa (Zakrzów, Gożlice) Służył Jasio u pana. 184 „ 38 g. od Zawichosta Nasza Szynkarka................... 286
„ 41 c. od Rakowa, Hanusiu moja )rr, . , nnn
,i j j o j - /Tj-i .r 7 - Klechda------299
„ 41 d. od Sandomierza (Biicza), Na końcu nos )

NAZWY miast, wsi i osad w powiecie Sandomierskim

Adamezewiee (Goźlice, Klimontów).
Andrószkowiee n. W. (Sandomierz).
Antoniów (Szumsko, Raków).
Babin n. W. (Janików).
Hardo (Raków).
Bartek v. Wielopole (Iwaniska).
Bazów (SntWawico, Koprzywnioa).
Berodz, (Mydłów, Klituont:).
Beszyce dolne i górne (Koprzywnicfl).
Bidzeny v. Bidzyny v. Bidziny (Ożarów).
Biedrzychow n. W. (Lasorin).
Bieńkowice v. Bińkowiee (Przyb. Jani.).
Bilcza (Obrazów, Sandom:).
Błonic ("Koprzywniua).
Boduszów i Kopiec, (Myilłów.Iwaniska).
Bogorya.
Bogorya n, W. (Skotniki, Koprzyw:).
Borek (Klimontów),
Borkowa (Mydłow, Iwaniska).
Borowina (Gliniany).
Boży-dar n. W. (GiSry wysokie Sandom:).
Brzezowa (Pofaniecj.
Brzezowa v. Brzozowa (Gliniany).
Buczek (Góiy-wysokie, Zawichost).
Bugaj (Sobutka, Zawichost).
Bukowa (Więzownica, Osiek),
Byszów (Chobrzany, Klimontów).
Ceber (Kiełczyna, Bogorya)
Cegielnia (Koprzywnica).
Chałupy, Bogorya).
Chałupki (Szumsko, Baków).
Chodków v. Chotków n. W. (ŁonicJw.
Koprzywnica).
Ckoh-zany (Koprzyw: Klimon;). Chrapanów (Przybysławice, Janików).
Chwnlki i Wymysłów (Sandomierz). Ciszyca pórnii, dolna i j)rzpvozmva n. W.
Tarłów).
Ciszyoti n. W. (Koprzywnica). Czajkdw (Więzownicn, Sluszów). Czerniin (Góry-wysokie. Zawichost). Czwartek (Sandomierz). Czt/itiw (Zawicliost). Czyżów (Bardo, Łagów). DATOmin (Jankowice. Sandom:). Dąbie v. Donibie, Dobie (C/yżów Zawi:). Dąbrowa (Tarłóv). Dąbrówka (Lafioein). Debiany v. IJemhiany (Obrazów, Rantl;). Dębno nadbrzeżne n. W. (Lasocin). Dębno v. Dębno n. O. (Raków). Długołęka n. "W. (Oeiok). Dmosice v. Dmoszycc (Snlisławire Klim:). Dobra (Staszów).
Dobrocice n. Ł, (Jankowice, Sandom:). Domaradzice (Szczeglice, Bojjorya). Doradź v. Doraz n. W. (Sandomierz). Dorotka n. W. (Tarłów). Drogowle n. C. (Raków). Drygalce (Ożarów). Dnranów (Gliniany). -Dwickozy v. Dzwikozy n. Ł. (G(Vy-wyso-
kic, Sandomierz). Dziewiątle (Iwaniska). Dziewków v. Dziwków (GożlieeKlimon:). Dziurów v. Dziórów (Trójca, Zaw:). Faliszowice (Chobrzany, Klim;). Gaj (Osiek).
Gfijowe PuRtkowie (Kleezanów). Gałkowice (Gory-wysokie, Sandom:).
Garbów (Góry-wysokie. Zawich). Gągolin u. W. (Łoniów. Osiek). Gąskowice (Łoniów. Osiek). Gieraszowiw i Gieraszowska wota (Suli-
słtiwicc. Klimontów). Gierczyce n. Ł. (Opatów). Gierlacliów bliższy i dalszy (Sandomierz). Gliniany.
Głazów (Obrazów, Sandom:). Gnieszowiee (Koprzywnica). Gojciiw (Strzyże-wice, Opatów). Gołęmbicc (Sandomierz)-Górki (Olbier/owice). tióry-wysokif i niskie n. Ł. (Sandomierz). Goryczany v. florzyozany (Chobrany. Ko-
przym:).
Gorsków (KicłcKynn. Bognrya). Gozduwa (Malioe, Opatów). (Jni lice (Klimontów). Grabina u. W. (Łomów, Osiek). Grabowice (Mydlów. KHm). Groehocicc (Bidzony. Janików). Grucholice dolne (Srrayżuwiee. Opatów). Gryzikamień (Iwaniska). Grzybów (Szczegliee. Bogorya). Haliszka (Iwaniska). Jabrzęilna (Góry-wysokie. Sandom:). Ja clii mo wice (Chohrzany, Koprz:). Jagnili v. Jiiglin (Strzyżowioe. Opatów). Jakubowioc (Sobutka. .laników). Jmniio (Szunisko. Haków1). J uników.
Jankowiee n. L. (Sandomierz). Jankowlce wąwożne (Przybysławiee). Jankowtcr (Zawichost). Jankowski bugąj (Jankowiee. Zawich:). Janowice bagniste (Bidzeny. Zaników), .łanowiec górne (Chobrainy, Klim:). Jaroszówka (Góry-wysokie. Sand:). -Tasieniea v. Josiniec (Łoniów. Koprzy.- Jasicc (Bidzeny, Ożarów). .Tjtstrzębska wola (Twnniska). Jnjroszów (Goźiii-e, Kliino:). Jurkowiee (Olbierzowiw. Klim: Bogor:). Iwaniska, nad strugą Śt iegańską i Ko-
pnty wianka.
Kaczyce (Mydlów, Klim:). Kajctaniiw (Szumsko. Rakriw). Kaliszaity (Wojiriechowice, Opatów). Knmirń n. W. (Sandomier/). Knminfi mściowski n. W. (Bandomiera). Kamieniec wisiorki n. W. Skotniki. Ko-
przywnica).
Kamionipc v. Kamienice n.C. (Połaniec). Kamieniec i Krnemienne (Mydłów, Klim:
Iwaniska).
Karwów (Włosiów, O| Kąty v. Koiity (Osiek).
Kępa górecka v. Mainik n. W. (Połaniec).
Kępa v. Kępa v. Kempa zaduska n. W. (Niekrasów. Osiek).
Kępa v. Kępa v. Kempa nagajnwska v. nagnajowska n. W. (Koprzy:).
Kępa dzikowskan. W. (Koprzywnicn).
Kępa chwałowska v. Izabellów n. W. (Góry-wysokie, Sando:).
Kępie v. Kempie (Klimontów;.
Kichary n. Ł. ((iórj--wysokie, Samlom:).
Kwłr.zyna i Kiełczyńska wola (Bogorya).
Kierdony (Bardo, Łagów).
Kkfzanów (Sandomierz).
Klimontów v. Klimuntów.
Klin (Lasocin).
Kłoda n. C. (Śtaszów. Połaniec).
Kobierniki v. Kobirniki (Siindomierz).
KobyJnny i Kobylsnkl (Strzyżowice, Iwaniska).
Kochów i Kochuwek (Strzyiowice. Opatów. Iwaniska).
Koćmierzówn. W. (Sandom: i wGalicyi).
Komorna v. Kumorna (Obrazów, Rand:).
Konary i Konnrska wola (Olbierzowiee. Klimontów).
Kopanina (Lasocia),
Koprzywilica v. Pokraywnica v. Koprz ewn i ca.
Koszyce (Wojciecliowice, Ożarów).
Kozinek (Mydłów, Klimontów).
Kraśnik (Połaniec).
Krępa v. Kreiupa stara (Iwaniska).
Krępa nowa v. zabłocka (Iwaniska).
Krobielice (Mydłdw, Iwanisk).
Krobieliee i Kroblice (Goźlioe, KHinon:).
Królewiec v. Królowiec (Sulislawice. Klimontów)
Królewice (Olbierzowiee, Klim:).
Krowia góra (Łomów, Koprzyw:).
Krzcin (Koprzywnica).
Kujawki (Iwaniska).
Knnice (Wojciechowice, Ożarów).
Kuźnica (KieJczyna, Bogorya)i
Łasocin.
Lenaifzyce,—cice (Obrazów, Sandoni:),
Leśne chałupy n. W. (Tarłów).
Leszezków (Malioe, Opatów).
Linów stary i nowy n. W. (Trójca- Zawi-chost).
Liinierze (Gliniany).
Lipiny (Raków).
Lipnik i Lipniczek (Gozlicp. Malice. Opatów).
Lipnik n. W. (Osiek).
Lipowa wulka (Oiarów).
Lipowiec (Sulisławice, (Osiek).
Lisów (Malioe, Opatów).
Leśnictwo Kruków (Juników).
LeśnictwoŁukawa (Mnlice, Opatów).
Leśnictwo Przybysłuwice (Ożarów).
Luszycu (Połaniec).
Łazek n. W. (Osiek).
Łaziska (Bogorya).
Lęg n. W. (Lusociin.
Lęgowica (Iwaniska).
Łęk osiecki n. W. (Osiek).
Łęk połaniecki n. W. (Połaniec).
Łojowicc (Obrazów, Sandom:).
bmiów (Koprzywnica).
Łoptitna i Łopaciunka (Iwauiska).
Łownicai Łowniczka (Gozlice. Klim:).
Łitbowa (Praybyslawiee. Janików)-
F.ukawa n. Ł- (Sandomierz).
Lukawka (Gierczycc Opatów).
hukawica v. re (Bogorya).
Łnkawiec n. W. Kopreywniea).
Łupichii (Obrazów, 8andom:)
Malczów (Połaniec).
Malice (Opatów).
Malice wójtostwo (Obrazów, Sandom:).
Malkowice i Malkowska wola (Kiełczy-na, Bogorya).
Maławieś (Bogorj-a).
Malżyn (Htrzyżowice. Klimon:).
Matyjas?.ów u. W. (Niekrasów, Osiek).
Mamszów n. W. (Trójca, Lasocin).
Mąki (Połaniec).
Męczeniec v. Mene/.eniec (Malice, Opatów).
Mędrriw v. Mcndrów n. C-(Iiaków).
Międzygóra n. Ł. (Malice.Opat: Klim:).
Mierzanowice (Wojciecbowico. Ożarów).
Miknłowice (Wojciecliowice, Ożarów),
Milczany v. Milcany (Sandomierz).
Miłoszowice (Kiełczyim, Bogorya).
Młyny goście (Wiczownica).
Mokoszyn (Sandomierz).
Montuwka i Montowne (Bidzeny).
Mostki leśne (Staszów).
Mściów n. W. (Sandomierz).
Mydłów (Iwaniskn).
Mydłowicc (Mydłów).
Nakol n. W. (Niekrasow, Połaniec).
Nastawice (Gwzlice, Klimont:).
Hawotlzice (Olbierzowiee, Klim:).
Hieciecka n. W. (Osiek).
Niedrzwioe (Koprzywnica).
Hiedjiialkan. C. (Połaniec).
Niedżwiesz (Szumsko, Raków).
Nickrasów (Osiek).
Niekurza n. W. (Niekrusów, Połaniec).
Nietuja (Kulisławice, Koprzyw:).
Nowa wieś (Olbierzowiee, Klim:).
Nowedębno n. W. (Lasocin),
Nowy-młyn (Olbierzowiee, Klim:).
Obrazifw, (Sandomierz,!.
Ocin miejski i pnnieński v. klasztorny n
Ł. tGóry-wysokie. Saud;). Okalna (Opatów). Okrągła (Połaniec). Oihireotoire (Klimontów). Olszyny (Więzownica Staszów;. Olszyny (Klimontów). Opalinka (Klimontów). Osala (Niekrasow. Osiek i. Osieczko (Osiek). Osiek blisko Wisły. Osiny v. OtiiM (Gozlice. Klimontów). Ossolin (Gozlice. Klimon:), Ostrołęka n. W. (Skotniki. Saiid:). Otokan. W. (Osiek).
Ożarów.
Pawłów (Czyżów. Zawichnsi).
Pągowice (liaków).
Pełoiyce górne i dolne (Olbfcrz. Klim:).
Pechów v. Pcnchów, Pechów i Pęchowiee (Gozlice. Klimontów).
Pęclawice wielkie (Szczeglice. Bogorya).
Pęczyny v, Pecyny n. L. (Jankowiee Sandomierz).
Piekary (Obrazów. Sandom:).
Pilawów v. Piclas/ów n. Ł. (Malice, Opałów).
Piory (Połaniec).
Pietrnwice v. 1'iotrowice n. W. (Trójca. ZawichoSt).
Pietrzychów n. W. (Lasocin).
Pipołft (Iwaniska).
Pisury (Sobutka, Zawi:).
Planu v. TeiKa (Iwaniska),
Pliska-wohi (Osiek).
Płaczkowice (Mydłów. KlimO-
1'obroszyn v. Proboszyn (Opatów).
Podgajc (WJostów, Opatów).
Podgajcze (Woje i ech owi cc, Ożarów).
Podgrodzie. (Szumsko, Kaków).
Podlasie v. Podlesie(Szczeglice,BogurJ8).
Podskale n- W. (Połaniec).
Podzamcze (Szumsko, Raków).
Pokrzywinka v. Pokrzywianka (Olbierzowiee).
Połaniec bl. Wisły.
Poręby v. Poręby (Szczeglice, Bogor:).
Postronna (Koprz: Klim:).
Potoczek (Tarłów).
Potok (Gliniany).
Potrzyń (C^yżów, Janików).
Prnsy" górne i dolne (Przybysławk-e, Ja-
ników).
Przepierów v. Pizcpiórow (MydJ: Klim:). Pi-zewłoka n. W. (Koprzywnica). Przewoźnik n. W. (Łoniów, Kop: Osiek). Przezwody n. Ł. (Jankowiee. Sand:).
Przyborowice (Kiełczyna, Bogorya). Frzybysławlce (Janików, Ożarów). Praybysłsiwke (Klimontów). Przychody n. W, (Połaniec). Radoszki 11. Ł. (Jankowica, Sand:). Radoszków (Saamsko, Raków). Radowąż n. W. (Koprzywnica). Radwan (Iwaniska).
Raków n. c.
Rekiawice (Włostów).
Rombów (Szumsko, Raków;.
Romanów (Strzyżowice, Iwani:).
Rozdzielna (Gozlice Klim:).
Rożki (Obrazów, Sandom:).
Ruda n. C. (Raków).
Ruda leśna n. C. (Połaniec).
Rudniki it. C. (Połaniec).
Riiszcza dolna (Połaniec).
Ruszraa płaszczyzna i lluszczu nietuja
(Sulisławiee, Koprzyw:). Rybitwy n. W. (Połaniec). Rybnicu górna i dolna (Olbierz. Kliin.). Rycpterówka (Połaniec). Ryłowice (Chobrzany. KHnio:). Rylwiany n. C. (Staszów), Rzeczycii mokra i Rocha (Sandomierz). Sabów v. Sobów (Ożarów). Sadłowire (Malice, Opatów). Sadów (Ożarów). Samborzet- (Sandomierz). Samicrów v. Samuelów (Połaniec). Sandomierz, dawniej; (Sędomirz pod
Riidomiein: Sądomirz, Sondomirz.) Sierjjgi (Staszów). Skoczylasy (Kiełczyna, Bo^orya). Skolankowska- wola (Iwnniska). Skotniki (Koprzywnica). Skrzypaczowicc; (Łoniów. Koprzywnica). Skwirzowa v. Swierzowa (Sulisł. Kop:), Skrobno (Łoniów, Koprz:). Słaboszewice n. Ł. (Malice, Opatów), Słoptów (Gożlice. Klimo:). Słupca v. Słupcza n. W, (Góry-wysokie,
Zawieli:).
Słupia nadbrzeżna n. W. (Tarłów). Smerdyna v. Smerdzyna v. Smierdzina i
Smerdyńskic budy (Wiczowniea, Sta-
sziiw).
Smiechowiee (Samboizec, Sandom:). Smielów (Janików). Smugi (Olbierzowice. Klirn:). Snikozy v. Sniekozy (Gozlicc, Klimont:). Sobiekurów (Iwaniska). Sobótka v. Sobutka (Zawich. Janików). Sobów (Ożarów). Sośniczany (Koprzywnica). Speranda (Koprzywnica). Staszów n. C.
Staszówek n. C. (Slaszów).
Stawigka (Klimontów).
Sternalce v. Sternalice v. Strnalice (Go-
zlice, Klimontów). Stodoły (Wojciechowice, Ożarów). Stradówek (Olbierzowice, Klim:). Strączków v. Stronczkdw (Chobrzany,
Koprzyw:).
Strochcice (Sandomierz). Stroszki v. Stmszki (Niekrasów. Osiek). Strażą (Ożarów). Słrzegocln dawniej Strzegom v. Straego-
inie (Osiek, Staszów). Strzyiowice (Opatów. Iwaniska). Sucha-w o la (Osiek). Sucharzów (Sandomierz). Suchodółka (Janików). Sulejów v. Sulajów n. W. (Tarłów). SaUsiawice (Koprzywnica). Suliszów (Łoniów, Koprzyw:). Świątnikiv. owiętniki (Obrazów, Sand:). Święcica (Obrazów, Sand:). Świerzowa, ob. Skwierzowa. Swiężyca n. W. (Skotniki, Koprzyw:). Swinia-krzywda (Iwaniska Bogorya). Świniary (Łoniów, Osiok). Śwojków v. Swejków (Włostów. Klim:). Sworów tl W. (Osiek). Szczęt/lice (Bogorya). Szczuka n. C- (Połaniec). Suczytniki n. W. (Góry-wysokie). Snewce v. Scwcze (Skotniki, Koprzyw:). Ssumsko (Raków). Szyrnanowicc (Olhierzowice, Klim:). Szyma-nówka (Przybysławice, Janików).
Tarłów.
Telesfor (Kiełczyna, Bogorya).
Tęcza, obacz Planta.
Tęczynopol v. Tęczjnopole (Gozlice,
Klimontów). Tominy (Janików). Toporów (Iwaniska). Trójca n. W. (Zawichost). Tzcianka (Niekrasów, Osiek). Trzebiesławice (Łoniów, Koprityw:). Trzykozy (Koprzywnica). Tudorów i Tudorowiec (Strżyżowicej
Opatów).
Tułkowice n. Ł. (Jankowiee, Sand:). Tursko wielkie (Niekrasów, Osiek). Tursko małe n. W. (Połaniec). Ublinek (Strsyźowiee, Opatów). Ujazd (Iwaniska). Ujazdek (Kiełczyna, Iwaniska). Ułanowce (Olbierzowice, Klimo:). Ułów (Tarłów).
Usarzów v. Uzarzów (Malice, Klimon:). Wesołówka (Malice. Opat:).
Wesołdwka v. Wesołuwka n. W. (Słw-pia-nadbrzeżna, Tarłów).
Węgrzce szlacheckie (Gożlice, Klim:).
Węgrzce panieńskie v. klasztorne (Obrazów, Sand:).
Wielka-ł%ka V. Bardel (Koprzywnica).
Wielogóra (Samborzec, Sand:).
Wieprzki (Obrazów, Sand:).
Wierzbka v. Wirzbka (Kiełczyna, Bogorya). Więzouinica (Staezów, Osiek).
Wieżyce n. Ł. (Jankowiee Sand:).
Wilkowice (Goźlice, Klimon:).
Winiary i Winiarki n. W. (Trójca, Zu-wichost).
Winnica n. W. (Połaniec),
Wiśniowa i Wnika wiśniowa (Staszów).
Witowice (Olbierzowice, Bogorya).
Włoniec (Bidzeny, Janików).
Wfostów (Opatów).
Wnorów v. Wnarów (Łoniów, Koprz. Osiek).
Wojckchowice (Ożarów).
Wojcieszyce (Sulisławice, Osiek).
Wola malkowska, obacz MaJkowice.
Wolica (Szczeglice, Bogorya).
Wólka tarłowbka (Tarłów).
Wólka v. Wulka chrapanowska (Janików).
Wólka v. Wulka wąkopna (Bardo, Raków).
Wólka v. Wulka łaziska (Szczeglice, Bogorya).
Wygiełzów (Kiełczyna, Iwaniska).
Wygoda (Sobutka, Zawich:).
Wymysłów leśny (Strzyżowiee, Iwanis:).
Wymysłów (Łoniów, Koprzyw:).
Wysiadłów n. Ł. (Łukawa, Sand:).
Wysoczki wielkie, średnie i małe (Szczeglice, Bogorya).
Wyszmontów (Ożarów).
Xawerów (Klimont: Koprayw:).
Zabłocie (iwaniska).
Zagaję (Klimontów).
Zagórzyce (Szczeglice, Bogorya).
Zagrody wielkie n. Ł.(Jankowiee, Sand).
Zagrody małe (Kiełczyna, Iwaniska).
Zajeziorze r. Zajezierze (Samborzec, Sandomierz).
Zakrzów (Goziice, Klimontów).
Zalesię (Szumsko, Raków),
Zapniów (Połaniec).
Zapusta (Tarłów).
Zarzecze błotniste (Koprzywnica).
Zawada (Ożarów, Janików).
Zawichost i Prosperów n. W.
Zawidza (Osiek).
Zawierzbie v. Zawirzbie n. W. (Samborzec, Sand:).
Zbigniewice v. Zbiegniewice (Koprzywnica, Klimont;).
Zdanów (Kleczanów, Klim:).
Zdzieca v. Zdzieci (Połaniec).
Zemborzyn n. K. (Tarlow).
Zgórsko v. Zgursko (Sulisławice Osiek).
Zimna woda v. Ztmnowoda (Bogorya).
Złota (Samborzec, Sand:).
Zrębin v. Zrembin n. C. (Połaniec).
Żaldów (Iwaniska).
Żuków (Samborzec, Sand:).
Żuków (Goźlice, Klim:).
Żurawica (Obrazów, Sand:).
Żurawica v. Żurawina (Łoniów, Koprz:).
Żurawniki (Malice, Opatów).
Życz v. Żyć (Samborzec, Sand:),
Żyznów (Olbierzowice, Klimontów).

NAZWY JEZIOR I RZEK.

Rzeki w król: Polskiem p. L. Wolskiego. Bibl. Warsz. maj, czerw. 1849 str. 470, styczeń 1851 str. 55.
Wszystkie jeziora powiatu Sandomierskiego leżą nad samą rzeką Wisłą lub w niewielkiej od niej odległości:
We wtsi Matyaszów (gmina Tursko) jeziora Matyaszowskte, we wsi Szwagrów (gm. Tursko) jezioro Traezewski dół, we wsi Tursko wielkie jez. Skrzynka. we wsi Tursko wielkie jez. Pisntk trzciną zarosłe, we wsi Osieczko (gmina Osiek),

jez. Białe i Skopanice, we wsi Łęk (gm. Osiek) jez. Brztżnica, w Osieku jez. Bania, we wsi Długołęka (gin. Osiek) jez. Gaj, w dobrach Świniary jez. Zadnie, Ka-mieA, Żurawskie, Ohma, we wsi Chodków jez- Łacha, w dobrach Przewloką jez. Słoniawa i Przemlockie zarosłe trzciną, w dóbr. Ciszyca szlachecka jez. Dolne, we wsi Ciszyca duchowna jez. przez które płynie rzeka Koprzywianka, we wsi Swięży-ca (gmina Ciszyca duchów:) jez. Głaska przez które płynie rz. Koprzywiankii, w dobrach Koprzywnica jez, Krzcińskie, Kozłowy dół, Słony dół, Łacha stara, we wsi Skutniki jez. Skotnkkie, we wsi Ostrołęka jest. Tarnówka, we wsi Ząjezicrze kilka jezior przez które płynie struga Samborka, we wsi Koćmierzów jez. Bełk koemie-rzowski, we wsi Dębno jez. Przeryja, we wsi Maruszów jez. Czarne. Największe z tych Jezior są: Kozłowy dół (70 morgów), Krzcinskie (50 mórg), Słoniawa i Praewłockie (po 30 morgów).
Rzeki: Wisła dzieląca powiat Sandomierski od Galicyi. Wpadają do niej z lewego brzegu:
a) Czarna odgraniczająca powiat ten od Stopnickiego, powstaj e z kilka strumieni w blizkości wsi Cisów w pow. Opatowskim, płynie pod miastami Rakowem, Staszowem, a za Połańcem (pod Łęgiem) wpada do Wisły; do Czarny wchodzą strumienie: pod Rakowem Łagówka albo Łagawka (z lew. brz.) biorąca źródła w lasach łagowskich, i pod Połańcem Schodnia (z pr. brz.) wypływająca ze stawów Grzymal-skiego i Żarnockiego na drodze od Szydłowa do Stopnicy.
b)P6krzywianka v. Koprzywianka inaczej Wrona, biorąca początek w dobrach Mostki na północ Stnszowa i za wsią Bogorja, poniżej tn. Koprzywnicy, pod wsią Kamień wisłocki (Kamieniec) wpada dwiema odnogami do Wisły, przyjąwezy w siebie pod wsią Bazów strumień KUmontówka czyli Kania, wypływający z pod m. Iwanisk.
c)Łukawa albo Opatówka. biorąca źródło powyżej m. Opatowa, ściśnięta w większej części górami, wpada do Wisły po za wsią Słupczapud Winiarką, niemal naprzeciwko ujścia Sanu.
d) Kamienna biorąca początek pod Odroważem (między Końskiemi a Szy-dłowcem), wpada do Wisły pod wsią Wola Fawłonska.
NAZWY
niektóre rodowe chłopskie z okolic Sandomierza i Klimontowa.
Bajor, Baran v. Baron, Bilak, Bombała, Borowy, Bugaj, Cemerjs, Chmura, Chodyra, Cichoń, Czajka, Czyż v. Cyz, Dąbro(w)ski, Długosz, Dobek. Dobroch, Dołek, Domagała, Dombała, Duda, Dudek v. Konfederak, Dyba, Gajda, Gajdziak, Gaspera, v. Gasperak (od Kaspra), Gawron, Goźdiiak, Gniwosz, Grembala, Gru-zda, Grzclok (od Graegona), Grzesiak, Guitra, Janiak v. Jasiak (od Jana), Irek, Kabata,Kapusta,Kempiak, Kwstera, Kraje(w)ski, Kroc&ak, KubaJa (od Jakóba), Kupi,
Lach, Legwant, Łaza, Łysoń, Małek, Modras, Niezgoda v. Buchaj, Opala, Paty-jak, Pawlik v. Sierant, Pękała v. Pękała, Pietrzak v. Pietrzyk (od Piotra), Pokosz, Hadosz (żona: Radoaka) crfrka: Radosanka. syn: Radosak; Sajur, Semrnj v. Szemraj, Sieńkoski, Sierpień, Siwosz y. Siwos, Skrzyński, Ślidź, Smardz, Socha. Sokółka, Sowa. Suski, Suśniak v. Suszniak, Tomala (od Tomaszn), Walak (od Walentego), Wawrzak (od Wawreeńca), Widela. Wrono. Wj-płoz, Znjąc. Zekf Ziemniak, Zięba, Zyga v. Zygda. Żyra.
Najpowszecliniejszemi są tti imiona chrzestne: Jan (Janek. Jasiek, Jasień. Jasio, żona: Janowa, Jaśkowa), Walenty (Wałek, łona: Wałkowa), Tomasz (Tomek, żona: Tomasowa Tomkowa), Piotr v. Pictr (Pietrek), Antoni (Jantek. Jantoś). Kacper v. Gasper, Grzegorz (Grześ. Grzela), Andrzej (Jędrzej, Jędrek), Wojciech (Wojtek), Jakób (Knba. Knbnś), Bartłomiej (Bartek). U kobiet: Maryja v. Mary-janna (Marysia, Maryś, Marj-śka), Małgorzata (Małgosia, Małgoś. Margoś), Magdalena (Magda). Agnieszka (Jagos, Jagna, Jagusia), Zofija (Zosia, Zośka). Zuzanna (Zuzia, Zuśka), Barbara (Basia Baśka). Katarzyna (Kasia. Kaśka), Ewa (Jewka. Jewusia), Anna (Hanka, Hanuś).

SPIS RZECZY.

Przedmowa.................. 5
Etnografja.
Wiadomości topograficzno-etnograficzne........17
Ziemia, Chaty, Ubiór..........17 18 [zasłonięte] 244
Obrzędy, Wesela.
I. od Sandomierza..............23 249
II. od Sandomierza i Zawidhosta..........48
III. od Sandomierza i Klimontowa..........71
IV. od Klimontowa..............84
V. od Staszowa................86
Uwagi...................97
Sobótka.
I. od Sandomierza...............108
II. od Sandomierza i Zawichosta..........118
Dumy i Pieśni.
I. Miłość i Wesele P. w związku z weselnemi.....127
II. Miłość. Życzliwość i Stałość..........133
III. „ Niepokoje, Żale, Tęschnota......136 255
IV. „ Chęć ożenku lub pogarda dlań......139
V. „ Skarga, Strata wianka.........144
VI. „ Żarty, Figle, Swawola .........147
VII. „ Fraszki i Igraszki...........148
Małżeństwo. Stary lub Stara, Zrzęda, Świekra.....151
Pijaństwo..................152
Owce, Pasterstwo............
Flis..................221 228
Kołyska.................155 222
Wojna.................156 256
Pogrzeb i Stypa................158
Okrężne.
I. od Sandomierza.............. 1(53
Et. od Sandomierza i Zawichosta......... 167
III. od Klimontowa.............. 168
IV. od Klimontowa.............. 234
Gry.................... 170
Dwory.
P. szlacheckie, dworskie, mieszczańskie........ 173
Tańce.
I. Krakowiaki, Polki i t. d. (takt na dwa)...... 187
II. Obertasy, Mazury i t. d. (takt na trzy)...... 198
Przypisy.
Ziemia i grunta..............238 241
Miasta................
Ubiór................... 243
Chaty................... 244
Przysłowia................245 246
Jarmark.................. 246
Wiara i Uszanowanie.............. 246
Pożywienie................. 247
Wesele................... 249
Okrężne.................. 251
Przesądy, Gusła, Zabobony............ 252
Legendy...............
Język................... 260
Właściwości mowy............... 267
Próbki mowy................. 270
Klechda, Gadka..............274 276
Nazwy miast wsi i osad........... 277 281
Nazwy rzek i jezior.............281 282
Nazwy rodowe chłopskie............. 282

WRÓĆ DO WYBORU MINIATUR ZDJĘĆ

WRÓĆ DO WYBORU MINIATUR ZDJĘĆ

Możesz dodać mnie do swojej listy ulubionych sprzedawców. Możesz to zrobić klikając na ikonkę umieszczoną poniżej. Nie zapomnij włączyć opcji subskrypcji, a na bieżąco będziesz informowany o wystawianych przeze mnie nowych przedmiotach.