Red. Maria Koczerska – Karolińscy pokutnicy i polskie średniowieczne czarownice. Konfrontacja doktryny chrześcijańskiej z życiem społeczeństwa średniowiecznego

Wydawnictwo: DiG
Seria: nd

Rok wydania : 2007

Wydanie : bd

Nakład : bd

ISBN :[zasłonięte]978-8381-469-0

Stron : 264

Format : 172x242 mm

Oprawa : twarda

Opis:

Niniejszy tom zawiera dwie prace o religijności społeczeństwa średniowiecznej Europy. Pierwsza opiera się na penitencjałach, czyli podręcznikach dla spowiedników, które powstały na terenie karolińskiej Francji i Italii w VIII–IX wieku. Autor stara się zrekonstruować na ich podstawie rzeczywistość społeczną świata epoki karolińskiej, którą poznajemy dzięki czytelnemu katalogowi popełnianych grzechów i odpowiadających im taryf pokutnych. Druga praca dotyczy czasów przedreformacyjnych na terenie Polski. Autorka wskazuje na swoistość traktowania czarów i magii przez polskich sędziów duchownych — raczej w kategoriach zabobonów i przeżytków, przedstawia szczegółowo przebieg procesu o czary i stosowane środki dowodowe, wyróżnia kilka rodzajów magii, a także rysuje portret średniowiecznej polskiej czarownicy, zwanej wieszczą babą.



Spis treści:

Przedmowa

PAWEŁ MATWIEJCZUK

Pokuta kościelna w świetle penitencjałów z terenów Francji i Italii z VIII i IX wieku. Próba rekonstrukcji rzeczywistości historycznej

Wstęp

Charakterystyka źródeł i ich irlandzkiej genezy

Rodzaj źródeł

Pochodzenie, geneza, środowisko

„Sakrament” pokuty

Czy akt pokuty mia³ charakter sakramentalny?

Poenitentia taxata— pokuta taryfowa. Cechy charakterystyczne zjawiska

Ordo qualiter suscipi debeant poenitentes

Pokuta taryfowa w Kościele karolińskim

Obraz i charakter pokuty taryfowej. Rekonstrukcja rzeczywistości historycznej

Clerici i laici, czyli „klerykalny” punkt widzenia

Katalog win i kar za grzechy

Zabójstwo

Stosunek do dzieci i dzieciobójstwo

Samookaleczenie

Kradzież

Okradanie grobów

Ucisk, bezprawie i najazdy

Lichwa

Podpalenie

Krzywoprzysięstwo, falsitas

Porzucenie kapłaństwa i stanu zakonnego

Fałszerstwo

Uprowadzenie i sprzedaż w niewolę

Seks, płciowość i erotyka

Aborcja i antykoncepcja

Czarownicy, zabobon i magia

Pogaństwo i błazenada

Małżeństwo i rodzina

Pijaństwo

Pogrzeb i żałoba

Kler, kult i eucharystia

Taryfy pokutne i zwierzęta

Menu i dieta

Higiena niedzielna

Zakończenie

Wykaz skrótów

Bibliografia

Źródła

Opracowania

JOANNA ADAMCZYK

Czary i magia w praktyce sądów kościelnych na ziemiach polskich w późnym średniowieczu (XV–połowa XVI wieku)

Wstęp

Zakres pojęć: „czary” i „magia”

Rodzaje źródeł oraz zakres terytorialny i chronologiczny pracy

Krytyka źródeł

Stan opracowań

Założenia pracy

Wprowadzenie

Stosunek Kościoła łacińskiego do czarów w średniowieczu

U źródeł chrześcijaństwa—magia w Piśmie Świętym

Superstitio w chrześcijańskim piśmiennictwie późnej starożytności i wczesnego średniowiecza—zakres pojęcia i krytyka

Kara za grzechy—czary w prawie kanonicznym do końca XII wieku

Zmiany w traktowaniu czarów od końca XII wieku

Prawo kościelne obowiązujące w późniejszym średniowieczu w kwestii czarów

Pojęcie „czarownictwa”—wizja czarów w Malleus maleficarum

Organizacja, kompetencje i podstawy prawne działalności sądów kościelnych w Polsce do połowy XVI wieku

Sądy kościelne w XV wieku—organizacja

Kompetencje—rodzaje spraw podlegających jurysdykcji kościelnej. Czary jako causae spirituales

Przepisy prawne stanowiące podstawę prowadzenia procesów o czary

Przebieg procesu o czary

Wezwanie do sądu

Pozew w procesie prywatnym

Pozew w procesie z urzędu

Pozew w procesie inkwizycyjnym

Postawienie zarzutów, czyli określenie rodzaju sprawy

Czary jako zarzut główny

Sprawy małżeńskie

Proces o infamię

Czary jako zarzut dodatkowy pojawiający się w trakcie procesu

Wzmianka o praktykach magicznych osób nie będących stroną procesową

Nazewnictwo dotyczące czarów występujące w aktach sądowych

Odpowiedź na zarzuty

Osoba wykonująca czary, czyli portret czarownicy

Wzorcowy portret nowożytnej czarownicy

Portret średniowiecznej czarownicy w świetle źródeł kościelnych

Płeć

Wiek

Stan cywilny

Stan i pozycja społeczna oraz wykonywane zajęcia

Postępowanie dowodowe w sprawach o czary

Pochwycenie winnego na „gorącym uczynku”

Postępowanie oczyszczające (purgatio canonica)

Świadkowie w sprawie

Dokument—dowód na piśmie

Próby (ordalia) jako środek dowodowy

Przyznanie się do winy, przysięga akuzacyjna

Wyrok

Uniewinnienie

Przysięga odwołująca

Pokuta

Kara śmierci

Ekshumacja zwłok

Kary dla duchownych

Czary i magia opisane w aktach

Magia naukowa

Alchemia

Nekromancja

Astrologia

Wróżbiarstwo

Przepowiadanie przyszłości

Poszukiwanie rzeczy skradzionych, zaginionych i sprawców kradzieży

Poszukiwanie skarbów

Magia szkodliwa

Szkody na życiu bądż zdrowiu

Szkody na majątku

Magia lecznicza

Magia produkcyjna

Magia miłosna

Impotecja

Płodność

Wywołanie uczucia

Ochłodzenie uczucia

Inne

Magia schrystianizowana

„Czarownictwo”—kult diabła i ludowa magia demoniczna

Zakończenie

Wykaz skrótów

Bibliografia

Źródła

Opracowania

Stan książki bardzo dobry, nowa, okładka zgodna ze zdjęciem.