Katowice 1998
222 str., wys. 24 cm
stan dobry


SPIS TREŚCI

Wstęp..................... 7

1. Klasyfikacja katastrof według Richarda Davida Smitha........ 9
1.1. Dane ogólne................. 9
1.2. Klasyfikacja katastrof i awarii w bibliotekach......... 10

2. Pożary w bibliotekach................ 11
2.1. Dane ogólne................. 11
2.2. Charakterystyka zagrożenia pożarowego w budynkach....... 12
2.3. Pożary bibliotek świata antycznego............ 15
2.4. Pożary w bibliotkach zagranicznych w latach 1[zasłonięte]814-19...... 17
2.4.1. Dane ogólne................ 17
2.4.2. Pożar Biblioteki Prawniczej Charles'a KJeina w Filadelfii w USA ... 21
2.4.3. Pożar Biblioteki Akademii Nauk ZSRR w Petersburgu w 1988 r. . . . 27
2.5. Podpalenia bibliotek amerykańskich........... 30
2.5.1. Dane ogólne................ 30
2.5.2. Dwa podpalenia w ciągu jednego roku w Bibliotece Publicznej w Los Angeles w 1986 r............... 32

3. Powodzie zagrażające bibliotekom............. 34
3.1. Dane ogólne................. 34
3.2. Zniszczenie bibliotek we Florencji w wyniku powodzi w 1966 r...... 35
3.3. Zniszczenie biblioteki w Corning przez powódź w 1972 r....... 37
3.4. Zniszczenie części księgozbioru biblioteki uniwersyteckiej w Katowicach przez powódź w 1995 r................. 39
3.5. Zagrożenie powodziowe w Polsce............ 40

4. Awarie wodne w bibliotekach polskich i zagranicznych......... 43
4.1. Dane ogólne................. 43
4.2. Awaria wodna w Wydziale Bibliotek w Oklahoma City w USA w 1992 r. . . 44
4.3. Awaria centralnego ogrzewania w Oddziale Zabytkowym Miejskiej Biblioteki Publicznej w Cieszynie w 1987 r.............45
4.4. Awaria centralnego ogrzewania w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie w 1978 r. . 47
5. Katastrofy biologiczne w bibliotekach.............50'
5.1. Dane ogólne................. 50
5.2. Katastrofy mikrobiologiczne w bibliotekach......... 52
5.2 1 Warunki rozwoju grzybów w książce i w jej otoczeniu ....................... 52
5.2.2. Katastrofa mikrobiologiczna w Bibliotece Polonistycznej w Katowicach
w 1993 r............. 56
5.2.3 Katastrofa mikrobiologiczna w budynku Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Katowicach w latach 1980—1986............. 60
5.2.4 Katastrofa mikrobiologiczna i entomologiczna w Bibliotheque de 1'Arsenal
w Paryżu w latach 1949 1959 i 1988 1990.....63
5.2.5 Nie opisane katastrofy mikrobiologiczne w bibliotekach polskich............. 66
5.3. Katastrofy entomologiczne w bibliotekach.........67
5 3 1. Warunki rozwoju owadów w książce i jej otoczeniu......67
5 3 2. Katastrofa entomologiczna w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie ..................... .................. 71
5.3.3. Katastrofa entomologiczna w bibliotece uniwersyteckiej w Hong Kongu
w 1983 r. ......................... 72
5.3.4. Katastrofa entomologiczna w Yale University's Beinecke Rare Book and Manuscript Library w latach 1971 1977......... 73
5.3.5. Katastrofa entomologiczna w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie
w 1993 r................. 74
5.3.6. Nie opisane katastrofy entomologiczne w bibliotekach polskich ................ 75

6. Kwaśny papier jako sprawca cichej katastrofy chemicznej w bibliotekach.................. 76
6.1. Dane ogólne................. 76
6.2. Charakterystyka papierów czerpanych........... 77
6.3. Zmiany w technologii produkcji papieru czerpanego w okresie 1650 1900 . . 78
6.4. Ocena trwałości polskich papierów drukowych z okresu 1800—1994 . ... 81
6.4.1. Dane ogólne................ 81
6.4.2. Trwałość polskich papierów drukowych z XIX w..................... 82
6.4.3. Trwałość polskich papierów drukowych z okresu 1900 - 1994................. 86
6.4.4. Prognoza oceny trwałości polskich księgozbiorów do r. 2020 i do
2045 r. ................. 89

7. Przygotowanie działań na wypadek katastrofy w zbiorach bibliotecznych i archiwalnych ............... .................... 94
7.1. Dane ogólne....... ......... 94
7.1.1. Doświadczenia zagraniczne............ 94
7.1.2. Polskie publikacje o katastrofach w bibliotekach....... 97
7.2. Podstawy organizacyjne przygotowania działań na wypadek katastrofy ... 98

8. Metody suszenia mokrych książek i materiałów archiwalnych....... 100
8.1. Zachowanie się papieru w powietrzu o wilgotności względnej od 0 do 100%................... 100
8.2. Pochłanianie wody przez książki w niej zanurzone........ 104
8.3. Zamrażanie książek i materiałów archiwalnych......... 106
8.3.1. Dane ogólne................ 106
8.3.2. Chłodnie przemysłowe............. 106
8.3.3. Korzyści wynikające z zamrażania książek według Petera Watersa . . 110
8.3.4. Przygotowanie materiałów bibliotecznych i archiwalnych do zamrożenia 111
8.3.5. Pakowanie materiałów przeznaczonych do zamrożenia..... 113
8.4. Suszenie mokrych książek i materiałów archiwalnych w procesie liofilizacji 113
8.4.1. Dane ogólne................113
8.4.2 Podstawy liofilizacji produktów organicznych........ 114
8.4.3. Liofilizacja mokrych książek w bibliotece uniwersyteckiej w Wiirzburgu
w RFN................. 115
8.5. Procedury po zamrożeniu książek oraz ich wysuszeniu metodą liofilizacji ............ 116
8.6. Konwencjonalne suszenie mokrych książek powietrzem atmosferycznym . 117
8.6.1. Dane ogólne............... 117
8.6.2. Przygotowanie mokrych materiałów do suszenia...... 117
8.6.3. Czyszczenie mokrych materiałów bibliotecznych i archiwalnych . . . 118
8.6.4. Czynności związane z suszeniem woluminów....... 1 19

9. Dezynfekcja i dezynsekcja zbiorów bibliotecznych i archiwalnych...... 122
9.1. Dane ogólne................. 122
9.2. Chemiczne metody zwalczania grzybów i owadów........ 123
9.2.1. Dane ogólne...............123
9.2.2. Preparaty grzybobójcze............. 127
9.2.3. Preparaty owadobójcze............. 131
9.2.4. Komora próżniowa produkcji krajowej do dezynfekcji i dezynsekcji książek i materiałów archiwalnych tlenkiem etylenu...... 132
9.2.5. Komora próżniowo-ciśnieniowa produkcji niemieckiej do dezynfekcji książek i materiałów archiwalnych tlenkiem etylenu...... 134
9.3. Fizyczne metody zwalczania grzybów i owadów........ 139
9.4. Przekładki papierowe nasycane preparatami przeciw grzybowymi . . . . 139

10. Masowe odkwaszanie papieru w książkach........... 141
10.1. Dane ogólne................. 141
10.2. Przegląd metod masowego odkwaszania papieru drukowego..... 142
10.3. Metoda odkwaszania i wzmacniania papieru alkoholanami magnezu i tytanu, zwana metodą Battelle...................... 145
10.4. Metoda odkwaszania papieru tlenkiem magnezu, zwana metodą Libertec . . 148

11. Materiały oraz instrukcje do opracowania programu na wypadek katastrofy ..................153
11.1. Dane ogólne........................... 153
11.2. Działania profilaktyczne w zakresie ochrony przeciwpożarowej..... 154
11.3. Działania profilaktyczne w zakresie zabezpieczenia biblioteki przed powodzią i przed awariami wodnymi........................ 157
11.4. Działania profilaktyczne w zakresie składowania księgozbiorów ..................... 160
11.5. Inspekcja budynku jako czynnik zabezpieczenia przed katastrofą.............. 164
11.6. Ochrona zbiorów w czasie remontu budynku...................... 167
11.7. Działania ochronne w zakresie przygotowania biblioteki i archiwum na wypadek katastrofy.................................... 168
11.8. Przygotowanie się do katastrofy w bibliotece lub archiwum..... 170
11.8.1. Dane ogólne...............170
11.8.2. Działanie na wypadek krytycznych sytuacji po godzinach urzędowa­nia ..................171
11.8.3. Tworzenie i szkolenie zespołów na wypadek katastrofy ........................ 173
11.8.4. Sprzęt i materiały potrzebne do zwalczania katastrofy..... 175
11.8.5. Ustalenie listy urządzeń oraz firm i specjalistów potrzebnych w sytuacjach awaryjnych................................. 176
11.8.6. Świadomość personelu, uaktualnianie danych na wypadek katastrofy
i wczesne ostrzeganie.............. 177
11.8.7. Ustalenie priorytetów w ratowaniu zbiorów........ 179
11.8.8. Współpraca i pomoc w skali regionu.......... 180
11.8.9. Ubezpieczenie biblioteki i archiwum na wypadek katastrofy .... 180 11.9. Działania w chwili katastrofy............. 180
11.10. Ratowanie i odzyskiwanie książek i materiałów archiwalnych po katastrofie . . 186

Bibliografia.................... 191
Indeks instytucji i firm................. 197
Indeks nazwisk................... 201
Indeks rzeczowy.................... 203

Słowa kluczowe: