(…) Potędze techniki towarzyszy coraz wyraźniej ubóstwo ducha. Nowe wydarzenie na miarę nowego czasu osiowego być może nastąpi w przyszłości, takiej szansy nie możemy całkowicie przekreślić, ale sprawa pozostaje otwarta. Fałszywe byłoby jednak mniemanie, że w sytuacji zagubienia ducha jest możliwy istotny przełom. Mamy dziś poczucie planetarnej jedności, lecz dalszy kierunek jest nieznany. Elity muszą się teraz liczyć z masami, kompromisy są nieuchronne, jednak co zwycięży? Czy dążenia mas dadzą się pogodzić z jakąś akceptowalną dla elit aksjologią? Czy będą przeżarte nihilizmem?
W każdym razie wolność jednostki, nie licząca się z masami, nie rozwiąże problemu planetarnego. A brak żywej wiary pogrąża nas w pustce negacji. W takiej sytuacji na czoło wysuwa się myślenie, co może być skutecznym narzędziem w służbie władzy. Stąd samowola i przemoc zaczynają przesłaniać imponderabilia człowieczeństwa. Przyszłość nadchodzi kosztem przerażających ofiar. Dehumanizacja staje się dziełem samego człowieka. Odejście od niej mieści się w granicach naszej wolności. Musimy wszakże uświadomić sobie stan zamętu, w którym hasła wolnościowe prowadzą do zniewolenia.
Chcieć naprawdę wolności to znajdować się w stanie napięcia i ciągłego wyzwania, od którego dziś wielu ludzi pragnie, w swym zagubieniu, uciec. Wolność to trudna sztuka rezygnowania z samowoli w imię konieczności prawdy, która jednak, o czym musimy pamiętać, nie jest nigdy prawdą o całości.

Z Posłowia

SPIS TREŚCI

9……Słowo wstępne

CZĘŚĆ PIERWSZA:
HISTORIA POWSZECHNA

13……Wprowadzenie: Pytanie o strukturę historii powszechnej

17……1. CZAS OSIOWY
18……A. Charakterystyka czasu osiowego
21……B. Struktura historii powszechnej począwszy od czasu osiowego
23……C. Zbadanie tezy o czasie osiowym
23……1. Czy dany jest nam stan faktyczny?
26……2. Jakiego rodzaju jest dowodzony tu paralelizm?
27……3. Co było przyczyną tego stanu faktycznego?
32……4. Pytanie a sens czasu osiowego

35……2. SCHEMAT HISTORII POWSZECHNEJ

39……3. PREHISTORIA
39……A. Historia i prehistoria
41……B. Postawa wobec prehistorii
43……C. Czasowy schemat prehistorii
45……D. Co wydarzyło się w prehistorii?
46……1. Biologiczne właściwości człowieka
49……2. Nabytki historyczne
50……E. Całościowy aspekt prehistorii
51……F. Pytanie o wzajemną łączność wszystkich ludzi

53……4. DAWNE HISTORYCZNE WYŻSZE KULTURY
53……A. Przegląd
54……B. Jakie wydarzenia zapoczątkowały historię?
56……C. Cechy wspólne i różnice między dawnymi wyższymi kulturami

59……5. CZAS OSIOWY I JEGO NASTĘPSTWA
59……A. Ustrukturowanie historii powszechnej przez czas osiowy
62……B. Historia powszechna po przełomie
64……C. Znaczenie ludów indogermańskich
65……D. Historia Zachodu
65……1. Aspekt całościowy
66……2. Znaczenie osi chrześcijańskiej
67……3. Kulturowa ciągłość Zachodu

69……6. SPECYFICZNOŚĆ ZACHODU
Kraje i ludy - wolność polityczna - konsekwentna racjonalność – świadoma wewnętrzna tożsamość bycia sobą - niezbędność świata – niedogmatyczność i wyjątki – wyłącznościowe roszczenie do prawdy - stanowczość - osobowości

74……7. ORIENT I OKCYDENT (ŚWIAT WSCHODU I ŚWL4T ZACHODU

78……8. RAZ JESZCZE: SCHEMAT HISTORII POWSZECHNEJ


CZEŚĆ DRUGA:
TERAŹNIEJSZOŚĆ I PRZYSZŁOŚĆ

87……1. BEZWARUNKOWE NOVUM: NAUKA I TECHNIKA
87……Wprowadzenie
I. NOWOŻYTNA NAUKA
89……A. Charakterystyka nowożytnej nauki
1. Uniwersalna 2. Zasadniczo niewykończona 3. Zwrócona ku najdrobniejszym detalom 4. Nie kosmos bytu, lecz kosmos nauk 5. Radykalna 6. Brak dominujących kategorii, lecz uniwersalność w wypracowywaniu kategorii 7. Postawa naukowa
93……B. Pytanie o pochodzenie nowożytnej nauki
Uwarunkowania socjologiczne - wola mocy - religia biblijna
98……C. Wypaczenia i zadania nowożytnej nauki

100……II. NOWOŻYTNA TECHNIKA
103……A. Istota techniki
103……1. Definicja techniki
2. Wielka historyczna cezura w obrębie techniki
105……B. Istota pracy
109……1. Definicja pracy
111……2. Praca po cezurze wywołanej nowożytną techniką

114……C. Ocena pracy i techniki
114……Ocena pracy
116……Ocena nowożytnej techniki
117……1. Oddalenie od natury i nawa bliskość wobec natury
119……2. Brak należytej oceny granic techniki
122……3. Postrzeganie demoniczności techniki


128……2. OBECNA SYTUACJA ŚWIATA
128……Wprowadzenie
129……A. Charakterystyka obecnego stanu
129……1. Masy stają się decydującym czynnikiem historycznego dziania się
132……2. Rozpad tradycyjnych wartości [(utrata wiary) - myślenie w postaci ideologii - symplifikacja - życie z negacji]
136……B. Pytanie o genezę obecnej sytuacji
139……C. Podsumowanie
Uniwersalny proces - kryterium oceny

141……3. PYTANIE O PRZYSZŁOŚĆ
Wprowadzenie na temat prognoz - przegląd sensu prognostyki – dokumenty pesymistycznych prognoz XIX w. -idea postępu - prognozy biologiczne - zatroskanie wobec rozwierających się przepaści nowych realności – trwoga jako szansa - o procedurze prognostycznej
151……I. CEL: WOLNOŚĆ
152……A. Filozoficzne pojęcie wolności
156……B. Władza i wolność polityczna
168……II. PODSTAWOWE TENDENCJE
168……A. Socjalizm
168……1. Źródła i pojęcie socjalizmu
170……2. Władza
171……3. Planowanie i totalne planowanie
173……4. Obraz gospodarki: wolna konkurencja czy gospodarka planowa?
176……5. Środek planowania: biurokracja
178……6. Granice sensownego planowania
183……7. Socjalizm i totalne planowanie
187……8. Motyw totalnego planowania i jego przezwyciężenie
189……B. Jedność świata
190……Wprowadzenie: historyczna analogia do końca czasu osiowego
192……1. Światowe imperium czy ład światowy
196……2. Polityczne ośrodki władzy: państwa narodowe i mocarstwa - pierwotny podział świata - klasyczna wolność polityczna – odczucie globu i mocy
199……3. Niebezpieczeństwa na drodze do ładu światowego: niecierpliwość - raz ustanowiona dyktatura nie da się znieść od wewnątrz - groźba absolutnej destrukcji
205……4. Idee przeczące możliwości ładu światowego
206……5. Idea światowego ładu
208……C. Wiara
208……Wprowadzenie
209……1. Wiara i nihilizm
210……2. Aspekt obecnej sytuacji
213…… 3. Pytanie o podstawowe kategorie wiecznej wiary: wiara w Boga – wiara w człowieka - wiara w obecne w świecie możliwości
Konsekwencje wiary: siła płynąca z wiary - tolerancja – uduchowienie wszelkiej działalności
216……4. Wiara w przyszłości

CZĘŚĆ TRZECIA:
O SENSIE HISTORII

225……Wprowadzenie: pytanie o sens rozważań historycznych

229……1. GRANICE HISTORII
229……A. Natura i historia
230……B. Dziedziczenie i tradycja
231……C. Historia i kosmos

234……2. PODSTAWOWE STRUKTURY HISTORII
234……A. Ogólność i jednostka
236……B. Przejściowość historii

239……3. JEDNOŚĆ HISTORII
239……Wprowadzenie
240……A. Wskazujące na jedność fakty
240.....1. Jedność ludzkiego charakteru
243……2. Uniwersalność
243……3. Postęp
245……4. Jedność w przestrzeni i czasie
246……5. Odrębne kulturowe jednostki
247……B. Jedność poprzez sens i cel
249……C. Jedność dla całościowej koncepcji myślowej
253……Podsumowanie

256……4. NASZA WSPÓŁCZESNA ŚWIADOMOŚĆ HISTORYCZNA
256……A. Wszechstronność i precyzja metod badawczych
257……B. Przezwyciężenie myślenia totalnego
259……C. Przezwyciężenie kontemplacji tylko estetycznej
259……D. Jedność ludzkości
260……E. Historia i teraźniejszość stają się dla nas nierozdzielne

262……5. PRZEZWYCIĘŻENIE HISTORII


266……Stanisław Borzym - Posłowie. Obecność transcendencji i nieustające ryzyko
273……Indeks osobowy