Toruń 1999 stron204

Autor :Irena Sawicka ,Stefan Grzybowski

PRZEDMOWA

Ze względu na segmentalne cechy fonetyczne czynnikiem najbardziej różnicującym Słowiańszczyznę jest zakres palatalności w systemie spółgłoskowym. Dotyczy to zarówno systemu fonetycznego, jak i fonologicznego, choć charakterystyka fonetyczna i fonologiczna poszczególnych języków słowiańskich ze względu na tę cechę nie zawsze się pokrywa. Zjawiska związane z palatalizacją są zmienne w czasie. W zasadzie o wszystkich językach słowiańskich na północ od Karpat można powiedzieć, że znajdują się w pewnej fazie przejściowej. Ta sytuacja jest m.in. źródłem istniejących rozbieżności występujących w różnych interpretacjach fonologicznych palatalności. Rozbieżności takie ujawniły się także między autorami tej pracy. W przekonaniu, iż wzbogacają one naszą wiedzę o dynamice rozwoju omawianego zjawiska, postanowiliśmy zachować swoje stanowiska.
W Instytucie Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu zgromadzono bogaty materiał fonetyczny dokumentujący tę cechę w językach słowiańskich w postaci nagrań korpusu zdań dla kilku języków słowiańskich. Zdania są zarejestrowane na dyskach cyfrowych i taśmach magnetofonowych. Istnieje także bogaty zbiór sonogramów wyrazów zawierających miękkie spółgłoski. Są to nagrania języka polskiego, rosyjskiego, białoruskiego, czeskiego, chorwackiego, serbskiego i bułgarskiego. W zależności od stopnia rozwinięcia korelacji miękkości poszczególne języki reprezentowane są przez zestawy od kilkudziesięciu do kilkuset zdań. Nagrano od jednego do dziewięciu informatorów dla poszczególnych języków. Najwięcej materiału zgromadzono dla języka bułgarskiego. Nie był to wybór przypadkowy — bułgarski reprezentuje specyficzny typ miękkości spółgłosek, słabej pod względem fonetycznym i, mimo znacznych ograniczeń dystrybucyjnych, bogato reprezentowanej w systemie fonologicznym.
W proponowanej publikacji przedstawiamy kilka wybranych zagadnień, związanych z funkcjonowaniem cechy palatalności spółgłoskowej. W doborze zagadnień kierowaliśmy się obrazem typologicznym Słowiańszczyzny. Jest to więc zestaw najważniejszych problemów „palatalnościowych", które biorą udział w fonetycznej dyferencjacji języków słowiańskich....."


SPIS TREŚCI

Część I. PROBLEMY TYPOLOGII FONETYCZNEJ
SŁOWIAŃSZCZYZNY {Irena Sawicka) 9
1. Podstawowe zróżnicowania fonetyczne Słowiańszczyzny 11
1.1. Podział Słowiańszczyzny ze względu na ubogą/bogatą korelację
miękkości 11
1.2. Biegun południowozachodni 13
1.3. Biegun północnowschodni 14
1.4. Pozycja polszczyzny 15
2. Realizacja miękkich spółgłosek labialnych, różnice stopnia miękkości 18
2.1. Występowanie miękkich wargowych w językach słowiańskich 18
2.2. Problem stopnia miękkości 18
3. Palatalne odpowiedniki obstruentów welarnych w językach słowiańskich ..48
3.1. Zarys funkcjonowania palatalnych odpowiedników welarnych
obstruentów w językach słowiańskich 48
3.2. Akustyczne cechy polskich i bułgarskich palatalnych odpowiedników
welarnych obstruentów 58
3.3. Bałkańskie palatalne 61
3.4. Stosunki dystrybucyjno-funkcjonalne w zakresie welarnych
obstruentów i ich miękkich odpowiedników w języku polskim 74
3.5. Dodatek 81

3.5.1. Spis zdań wykorzystanych w testach 81
3.5.2. Wyniki testów 85
4. Uwagi na temat frekwencji spółgłosek palatalnych 98
Część II. STATUS FONEMATYCZNY PALATALNOSCI W JĘZYKACH
SŁOWIAŃSKICH {Stefan Grzybowski) 103
Uwagi wstępne 105
1. Języki o rozbudowanej korelacji miękkościowej 111
1.1. Język rosyjski 111
1.2. Język białoruski 119
1.8. Język bułgarski 164
2. Języki o szczątkowej korelacji miękkościowej 172
2.1. Język czeski 172
2.2. Język macedoński 177
2.3. Język chorwacki i serbski 181
2.4. Język słoweński 187
Wnioski 189
BIBLIOGRAFIA 194
WYKAZ ILUSTRACJI 202
Spis map 202
Spis tabel 202
Spis sonogramów