JĘZYK a KONWENCJAGrażyna Sawicka
2006 rok
stron 342OPISGRAŻYNA SAWICKA -
Zainteresowania badawcze: teoria języka, komunikacja językowa, etnolingwistyka, psycholingwistyka (język dziecka), najnowsze zjawiska w języku (skrótowce, zapożyczenia, hybrydy), językoznawstwo normatywne, język reklamy.
Prace zwarte: Nominacja rzeczownikowa. Na przykładzie mowy dzieci przedszkolnych, Szczecin 1994 i 1995; Dom w języku i kulturze (red.), Szczecin 1997.
Zajęcia dydaktyczne: językoznawstwo ogólne, psycholingwistyka, pragmalingwistyka, komunikacja językowa, akwizycja języka przez małe dziecko.
Prezentowana praca dotyczy wzajemnej relacji języka i konwencji, uznanych za wielkości nie opozycyjne, lecz komplementarne. Punktem wyjścia było uznanie, że język charakteryzuje się zarówno statycznością, jak i dynamicznością. W pracy dowodzi się, że czynnikiem stabilizującym język jest konwencja, natomiast dyna-mizująco wpływa na niego ewolucja. Autorka podejmuje próbę zdefiniowania konwencji dotyczącej języka w kontekście waainków społeczno-kulturowych, skupiając się na różnorodności jej form, relacji z innymi wielkościami (np. z dziedziną odniesienia) oraz stałości i zmienności. Język zaś charakteryzowany jest dwojako - jako system semiotyczny (komunikacyjny) oraz jako semantyczno--pragmatyczne kontinuum (ewoluująca staiktura). W zasadniczej części pracy Autorka prezentuje oddziaływanie konwencji na różne obszary językowego kontinuum, wskazując zarówno konwencje stabilizujące, jak i dynamizujące, w tym ich pragmatyczny wymiar.
SPIS TREŚCIWSTĘP ................................................................................... 9
Rozdział I. TEORETYCZNE PODSTAWY PRACY...................... 13
1. Wprowadzenie ............................................................................. 13
2. Pojęcie konwencji - stan badań...........................................................23
3. Aproksymacja systemu semiotycznego ................................................31
4. W poszukiwaniu (systemu) języka ......................................................44
Rozdział II. O KONWENCJI ......................................................63
1. „Świat" konwencji ................................................................63
2. Konwencja w „drugiej rzeczywistości" ................................................69
3. Konwencja wobec innych wielkości ....................................................19
4. Stałość i zmienność konwencji .................................88
Rozdział III. KONWENCJA WOBEC JĘZYKA ...............................96
1. Język jako system semiotyczny ..........................................96
2. Konwencjonalny charakter języka..................................... 117
3- Konwencja w relacji: język - kultura - społeczeństwo .................... 129
4. Charakter konwencji w języku ............................................... 135
Rozdział IV. JĘZYKOWE KONTINUUM A KONWENCJA ..................... 145
1. Obraz językowego kontinuum ............................................... 145
1.1. O kontinuum ........................................................................... 146
1.2. Continuum Henri Poincarego ................................................ 151
1.3. Język jako kontinuum ............................................................ 155
1.4. Język - semantyczno-pragmatyczne kontinuum .................. l6l
2. Konwencja w językowym kontinuum ..................................... 172
2.1. Pojęcie konwencji językowej ................................................. 172
2.2. Konwencje obszaru systemu .................................................. 176
2.3. Konwencje obszaru peryferium ............................................. 179
3. Konwencje dynamizujące semantyczno-pragmatyczne
kontinuum ....................................................................... 190
3.1. Łączenie ........................................................... 192
3.2. Redukcja ............................................................. 194
3.3. Kontaminowanie ..................................................................... 194
3.4. Amplifikacja ............................................................................. 195
3.5. Substytucja ...................................................................... 195
3.6. Absorpcja ............................................................ 196
3.7. Kolokacja ....................................................................... 197
3.8. Transpozycja.................................................................... 197
3.9. Transformacja ................................................................... 198
3.10. Ekwiwalencja................................................................. 198
3.11. Szeregowanie .............................................................. 199
3.12. Zacieranie się wyrazistości ..................................................... 199
4. Konwencja w gramatyce komunikacyjnej ................................... 200
4.1. Poziom ideacyjny .................................................................... 202
4.2. Poziom organizacji tekstu ....................................................... 204
4.3. Poziom interakcyjny .........................................,..................... 206
Rozdział V. PRAGMATYCZNY WYMIAR KONWENCJI
W JĘZYKOWYM KONTINUUM ........................................ 208
1. Kompetencja komunikacyjna a konwencja .......................................209
2. Sytuacja komunikacyjna i jej parametry.................................... 218
3. Dyskurs/tekst/akt mowy jako jednostki sytuacji
komunikacyjnej.......................................................................... 228
3.1. Dyskurs i jego konwencje ......................................................228
3.2. Tekst i jego konwencje ..........................................................234
3-3. Konwencjonalne aspekty aktu mowy ................................... 238
4. Obraz konwencji sytuacji komunikacyjnej ........................................247
VARIA ............................................................ 253
I. Czas a język ...........................................................253
1. Czym jest czas?.............................................................................253
2. Kształt czasu .................................................................. 256
3. Czas a asymetria reguł językowych ............................................260
4. Czas wobec semantyczno-pragmatycznego kontinuum ............262
II. O granicach w językowym kontinuum ...........................267
1. Morfologia i jej pogranicze .........................................................267
2. Morfologia w (polskiej) tradycji lingwistycznej .........................268
3. Problem granic języka w kognitywizmie ...................................272
4. Morfologia w semantyczno-pragmatycznym
kontinuum ....................................................................................278
III. Determinanty tekstów i dyskursów....................................285
1. Terminologiczna heterogeniczność ............................................285
2. Tekst - pojęcie i właściwości .....................................................288
3. Zewnętrzne determinanty tekstów i dyskursów .......................292
4. Sprawność komunikacyjna jako determinant tekstów
i dyskursów..................................................................................297
IV. Konwencja a tabu językowe ............................................300
1. O tabu kulturowym i językowym ..............................................300
2. O tabu (i o konwencji) .................................................:.............304
3. Tabu a (właściwe mu) dziedziny kultury ..................................306
4. Formy tabu językowego ..............................................................311
5. Konwencja wobec tabu językowego .........................................314
ZAKOŃCZENIE ..........................................................317
BIBLIOGRAFIA ...........................................................................319
ABSTRACT (SUMMARY) .............................................................337
INDEKS RZECZOWY..................................................................340
