 |
| |
Moje pierwsze samobójstwo
Jerzy Pilch
Świat Książki 2006
130 x 220
str. 300
stan ksiązki bdb-
oprawa twarda + obwoluta
.Najnowszy tom prozy Pilcha jest książką niezwykle spójną, bez mała monograficzną. Dziesięć opowiadań zgromadzonych w .Moim pierwszym samobójstwie" na dobrą sprawę traktuje o tym samym, poszczególne wątki nawzajem się oświetlają i dopełniają, kilkanaście postaci krąży między opowiadaniami, swobodnie cyrkulują pojedyncze motywy, a nawet krótsze i dłuższe frazy. Wydobywam tę sprawę (spójność) nie po to, żeby koniecznie zacząć od niewyszukanego komplementu, lecz po to, żeby powiadomić o moim sposobie czytania tej książki . jako quasi-powieściowej całości właśnie, bez zatrzymywania wzroku na pojedynczych opowiadaniach, a co za tym idzie . bez próby przeciwstawiania jednych drugim. Nie wiem, czy wszystkie utwory są tu jednako piękne i udane, wiem, że każdy z nich jest ważny jako składnik pewnej konstrukcji literackiej, jako element szerszej opowieści.(.) Punktem wyjścia najnowszej opowieści Pilcha można by uczynić jedno z finałowych wyznań .Miasta utrapienia". Brzmi ono tak: .Stygnę. Jestem zdruzgotany, jestem wypalony, wiele, bardzo wiele jest we mnie zniszczonego. Ratuję, co się jeszcze nie spaliło. Piszę i ćwiczę pamięć. Tych, co znam, zmuszam do wiecznego ruchu w mojej głowie". Tak jest! Z ćwiczenia pamięci i z ratowania jeszcze nie spalonego wzięła się najnowsza książka autora .Innych rozkoszy". Także z potrzeby rozrachunku, ale o tym za chwilę. Najpierw kwestia fundamentalna: jak działa Pilchowy wehikuł czasu? Otóż jedyną furtką do przeszłości jest śmierć. W opowiadaniu tytułowym jest to śmierć, która została wprawdzie tylko zaplanowana, ale przecież do zdarzeń z połowy lat 60. wraca się tam z uwagi na upiorną rocznicę (.W tym roku obchodzę czterdziestolecie pierwszej próby samobójczej"). We .Wszystkich historiach" jesteśmy przez dłuższą chwilę w roku 1971. W finale opowiadania dowiadujemy się, że opowieść ta jest poniekąd dedykowana pamięci zmarłego 8 lat później Wittenberga. Wcześniej, w tym samym utworze, mamy . by tak rzec . galerię trupów symbolicznych. To Gocha, licealna miłość narratora-bohatera, to przede wszystkim biesiadnicy zgromadzeni w starym domu w Wiśle. Mówi się o nich, iż .schlali się w trupa", lecz za chwilę przenośnia zostanie uchylona i wtedy rzeczywiście: .I pan Trąba trup! I młody Messerschmidt . trup! I doktor Granada, i Kohutek . trup! I majster Sztwiertnia, i ksiądz Kalinowski . trupy! I nawet Małgosia Snajperek . trupianka!". Jeszcze głębiej w przeszłość (końcówka lat 50.) zapuszcza się opowiadacz przemawiający w utworze .Duch cudownych znalezisk" . widmo zmarłego przyjaciela z dzieciństwa, Janka Nikandego, jest tutaj przewodnikiem. Śmierć wypełnia od początku do końca opowiadanie .Trup ze złożonymi skrzydłami", silnie daje o sobie znać w narracji zamykającej tom (.Śnieg przez dwie trzecie doby"). Z tego, co przed chwilą napisałem, mogłoby fałszywie wynikać, iż w .Moim pierwszym samobójstwie" Pilch snuje klasyczne narracje wspomnieniowo-nostalgiczne. Nic z tych rzeczy, ponieważ przeszłość to obszar niepewności zaludniony przez widma; przeszłość jest tu tyleż realna, co fantazmatyczna, przywoływana i jednocześnie konstruowana na oczach czytelnika. Przeszłość jest nade wszystko nieprzejrzysta; w pewnym sensie wcale jej nie ma. Przepadła. A same widma? Z jednej strony główny bohater pragnie ich obecności, a nawet złości się, kiedy nie przychodzą (.Trup ze złożonymi skrzydłami"), z drugiej . kiedy już się pojawią, przynoszą udrękę, gdyż odsyłają do tego, co bezpowrotnie utracone. Świat aktualny niewiele różni się od świata, który przepadł. Ten pierwszy także ma charakter widmowy. To, w jaki sposób pojawia się i znika bohaterka .Najpiękniejszej Kobiety Świata" (w początkowych fragmentach utworu), lub to, jak dziwnie istnieje Anka Chow Chow (.Rozdział o nieruchomo siedzącej postaci") . najlepszymi dowodami. A kim jest tajemniczy przybysz-gawędziarz, który pojawia się na kartach .Miłości ściętej głowy"? Kolejną zjawą zapewne. Żadnej pewności.
|
|
|
|
|
|
