 |
| |
Bożena Olszewska
„ I W STO KONI NIE DOGONI ..."
O ŻYCIU I SZTUCE PISARSKIEJ
JANINY PORAZIŃSKIEJ
rok wyd. 2007, stron 417, przypisy, indeks osób,
miękka oprawa foliowana, format ok. 23,5 cm x 16,5 cm
Z notatki wydawniczej :
„I w sto koni nie dogoni…” O życiu i sztuce pisarskiej Janiny Porazińskiej" jest pierwszą próbą
naukowego przedstawienia osobowości twórczej i całokształtu dokonań literackich jednej z największych
polskich pisarek dla dzieci, której twórczość przypada na trzy epoki literackie
(Młoda Polska, XX-lecie międzywojenne, współczesność). Oba te fakty sprawiają, że autorka monografii
porusza szeroki krąg zarówno zakresu z historii literatury, jak też także historii kultury i oświaty,
etnografii, folkloru etc. Nowe odczytania utworów Porazińskiej z perspektywy wielorakich implikacji
metodologicznych i kulturowych przybliżają kunszt pisarski i samą osobę tej klasycznej już dziś
autorki popularnych utworów dla dzieci.
Praca jest adresowana do badaczy literatury dziecięcej, nauczycieli i studentów.
Słowo wstępne [fragment] :
Leopolda Staffa historycy i krytycy literatury obdarzyli trafnym i czytelnym mianem „poeta trzech epok".
O takim przydomku zadecydowały lata twórczości przypadające na: Młodą Polskę, dwudziestolecie międzywojenne
i współczesność. Jego pokoleniowym odpowiednikiem w literaturze dziecięcej wydaje się być Janina Porazińska.
Podobieństwa dotyczą debiutu, tj. jego zbliżonego czasu (Staff — 1901; Porazińska — 1903), jak i tożsamości
drogi artystycznych poszukiwań, ujawniającej się w zależnościach i naśladownictwach obowiązującego wówczas
młodopolskiego wzorca stylistycznego, tematycznego i formalnego, oraz twórczej aktywności w kolejnych epokach.
Oboje łączy jeszcze jeden szczegół — brak monografii literackiej, wynikający zapewne z trudności, jakie przysparza
ona badaczom, niepopularności, ale i wielu sporów narosłych wokół tej formy pisarstwa naukowego
(po części też z braku wzorcowej realizacji gatunku), głównie jednak ze specyfiki twórczości danego pisarza.
W przypadku Staffa niewykluczone, że kłopot może sprawiać polifoniczność jego liryki, humanistyczna refleksja
i antropocentryczne podejście do życia; w przypadku autorki zbiorku W Wojtusiowej izbie — ze względu na zróżnicowanego
wiekiem niedorosłego adresata, gatunkową i tematyczną różnorodność — rzecz jest o wiele bardziej skomplikowana.
Porazińska jako „pisarka trzech epok" (1882—1971) wymyka się badaczowi spod kontroli zarówno w momencie
dokonywania uogólnienia, syntezy, jak i we wstępnej fazie prac przygotowawczych zmierzających do wprowadzenia
jednolitego kryterium opisu jej bogatej i niejednolitej formalnie i treściowo twórczości.
Trudności mają charakter obiektywny i subiektywny, wynikają bowiem z odmiennych ideałów wychowawczych
zależnych od uwarunkowań ekonomicznych i społecznych oraz politycznych danej epoki, od indywidualnego postrzegania,
hierarchizowania i wartościowania, wreszcie od pisarskiej kondycji oraz zróżnicowanego wiekowo adresata:
dzieci najmłodsze (przedszkolne), młodsze (wczesnoszkolne), młodzież.
To adresat decyduje o zakresie tematycznym utworów, o gatunku, sposobie kreowania świata przedstawionego,
o modelowaniu wypowiedzi poetyckiej i formy wiersza, o konstrukcji bohatera, języka.
Poważnym argumentem przemawiającym za napisaniem monografii twórczości pisarki może być nie tylko brak wyczerpującego
opracowania jej utworów (nie licząc udanych przedsięwzięć badawczych), ale przede wszystkim jej wyjątkowość
w obszarze literatury dziecięcej mierzona niesłabnącą popularnością w dwudziestoleciu międzywojennym i pierwszych powojennych
latach, a utrzymująca się po lata 60. ubiegłego wieku. Porazińska wypowiadała się za pośrednictwem liryki, dramatu, epiki,
a bogactwo uprawianych przez nią gatunków i form jest naprawdę imponujące.
Pisarka stworzyła też własne gatunki: „gadułka", „pleciuga", „wyśmieszka". Poza tym zastanawia wszechstronność jej zainteresowań,
doskonała znajomość zjawisk językowych, naukowa wręcz dociekliwość, wreszcie pedagogiczne wyczucie
i intuicja oraz znajomość psychiki dziecka. Wszystko to czyni z niej autorkę niezwykłą, ważną w obiegu literatury dziecięcej
i uzasadnia celowość podjętych prac badawczych. Jej wysokiej pozycji literackiej towarzyszy paradoks.
Porazińska, której słusznie należy się tytuł klasyka literatury dziecięcej, skazana zostaje na niepamięć, i to nie tyle z winy czytelników,
ile wydawców (a może i literaturoznawców), którzy ulegają obowiązującej literackiej modzie.
Porazińska jako reprezentantka nurtu ludowego, zapoczątkowanego przez Teofila Lenartowicza, a następnie skutecznie kontynuowanego
przez Marię Konopnicką i Zofię Rogoszównę, zdystansowana zostaje przez pisarzy ze szkoły Jana Brzechwy i Juliana Tuwima,
programowo dopuszczającej absurd, satyrę i groteskę...
SPIS TREŚCI :
Słowo wstępne
Rozdział I. „...dlaczego piszę tak?"
Rozdział II. Poezja folklorem podszyta
1. Magiczno-baśniowe wymiary dziecięcego świata w zbiorku W Wojtusiowej izbie
2. W dziecięcej arkadii, czyli jeszcze o przedwojennych wierszach poetki (Moja Wólka, Pastereczka)
3. Od ludowego pierwowzoru do oryginalnej twórczości (Smyku-smyku, Psotki i Śmieszki, Trzy gadułki, Pleciugowe nowinki, Moja książeczka)
Rozdział III. Poemat dziecięcy
1. Bajka w poemacie (Kacperek, Kopciuszek, Jaś i Kasia)
2. W obronie tożsamości narodowej (Była sobie gąska)
3. W stronę folkloru obrzędowego (Wesele Małgorzatki)
Rozdział IV. Gadki, bajdurki, baśnie
1. Ezop dla maluczkich
2. Za trzy dziewiątą rzeką...
3. Z życia wiejskiego dziecka (Maciuś Skowronek, Dziewięć płaczek-nieboraczek)
Rozdział V. W świecie baśni i fantastyki
1. Baśnie autorskie
1.1. Kichuś majstra Lepigliny jako polska wersja Pinokia Carla Collodiego
1.2. Baśnio-powieść na usługach wychowania i edukacji (Pan Twardowski w Czupidłowie)
1.3. Literackie wymiary nauki ojczystej prehistorii w Tajemniczych butkach
2. Realistyczny i fantastyczny świat dzieci (O Franusiu z Pogwizdowa, Klimcia Straszak, O dwunastu z Zapiecka)
Rozdział VI. Podania i legendy
1. Dzieje bajeczne (Starodzieje)
2. Złota legenda polskiego dziecka
2.1. Legendy
2.2. Boża ścieżka królowej Kingi
Rozdział VII. Od komedyjki do szopki
1. Komedyjka
2. Obrazek sceniczny
3. Fantazja i baśnie sceniczne
4. Szopka
Rozdział VIII. Poetka powieściopisarką
1. Proza biograficzno-wspomnieniowa
1.1. Pamiętnik Czarnego Noska jako przykład stylizacji gatunkowej
1.2. Kto mi dał skrzydła... — powieść o artyście
1.3. Przestrzeń dzieciństwa w autobiograficznej gawędzie I w sto koni nie dogoni
2. „Powieść dworkowa"
2.1. Był dwór. Będzie dwór... (W spalonym dworze)
2.2. Wokół mitów szlacheckiego dworku (Borówka)
Rozdział IX. Klasyk odchodzący w niepamięć
Utwory literackie Janiny Porazińskiej
Nota bibliograficzna
Indeks osób
KAŻDY OFEROWANY EGZEMPLARZ JEST SPRAWDZANY
W CELU WYKLUCZENIA EWENTUALNYCH
DEFEKTÓW DRUKARSKICH !
ZAPRASZAM DO PRZEJRZENIA PEŁNEJ OFERTY KSIĘGARNI E-KODEKS !!!
W przypadku dodatkowych pytań proszę przesłać wiadomość. |
|
|
|
|
|
