Jan Sowa

Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą

- Wydawnictwo: Universitas, 2011
- Format: A5 (135x205)
- Stan: NOWA
- Ilość stron: 584

Nasza cena: 31,00 PLN

OPIS

Książka jest propozycją przepisania historii Polski oraz opisania jej społeczno-kulturowej tożsamości przy pomocy narzędzi teoretycznych, które albo w ogóle albo w niewielkim tylko stopniu wykorzystano kiedykolwiek w tym celu – teologii politycznej, Lacanowskiej psychoanalizy, teorii systemów-światów, studiów postkolonialnych, ontologii wydarzenia Alaina Badiou czy teorii hegemonii. Tytułowa figura „fantomowego ciała króla” nawiązuje do koncepcji „dwóch ciał króla” przedstawionej niegdyś błyskotliwie przez Ernsta Kantorowicza w książce pod takim samym tytułem. Poprzez metaforę fantomowego ciała Sowa opisuje I Rzeczpospolitą, której kondycję determinował przede wszystkim szereg braków. Pokazuje, że począwszy od śmierci Zygmunta II Augusta, ostatniego dziedzicznego króla Polski i Litwy, Rzeczpospolita nie istniała jako państwo w ścisłym tego słowa znaczeniu, ale była raczej fantomem, urojeniem, wyobrażeniem, uroszczeniem. Owo nieistnienie położyło się cieniem na losach Polski od wczesnej nowoczesności wieków XVI i XVII, przez rozbiory aż po czasy współczesne. Fantomowe ciało króla nie jest jednak typową pracą historyczną. Jej przedmiot to przede wszystkim współczesna Polska i jej problemy z nowoczesnością. Na kartach książki w zaskakujący i – jak się okazuje – inspirujący sposób Wallerstein spotyka się z Gombrowiczem, Brzozowski z Lacanem, Lefort z Andersonem a Gramsci i Laclau ze staropolskimi sarmatami, aby wyjaśnić zagadkę, jaką była i jest Polska.

Jan Sowa (ur. 1976) – studiował filologię polską, psychologię i filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie oraz na Uniwersytecie Paryż VIII w Saint-Denis. Doktor socjologii, pracownik naukowy Katedry Kultury Współczesnej UJ. Jest autorem około stu tekstów opublikowanych w Polsce i zagranicą oraz dwóch książek: Sezon w teatrze lalek i inne eseje (2003) i Ciesz się, późny wnuku. Kolonializm, globalizacja i demokracja radykalna (2007).

SPIS TREŚCI

PODZIĘKOWANIA .................................................................6

WPROWADZENIE ...................................................................7

„Interpol” .................................................................................7

Zderzenie cywilizacji ............................................................ 10

Między Wschodem a Zachodem ...........................................12

(Samo)kolonizacja .................................................................20

„Pro domo sua” ......................................................................25

Projekt i metoda ....................................................................28

Zmagania z nowoczesną formą .............................................30

W stronę nowej konceptualizacji polskiego habitusu narodowego 34

Mini-przewodnik: Jak czytać „Fantomowe ciało króla”? ......44

WSPANIAŁY XVI WIEK ........................................................47

Prezentyzm vs. historyzm. Długie trwanie jako kategoria

eksplikacyjna ........................................................................ 47

Długie trwanie ........................................................................ 51

Pojedynczość Europy ............................................................54

Przewagi Europy ................................................................... 59

Żegluga ..................................................................................60

Pożytki z braku uprzywilejowania .........................................64

Kapitalizm, czyli nowy reżim produkcji pieniądza ............... 66

Balans sił ...............................................................................71

Mechanizmy feudalizmu ........................................................80

Dziedzictwo antyku.................................................................86

Kryzys późnego średniowiecza .............................................90

Kwestia genezy kapitalizmu. Dygresja metodologiczna .. 100

EKONOMIA POLITYCZNA PERYFERYJNEGO IMPERIUM AGRARNEGO 109

Tymczasem w Polsce... ...................................................... 109

Pojedynczość Polski ...........................................................111

Biopolityczna republika zbożowa ........................................126

Spichlerz Europy? ................................................................131

Jak to się mogło stać? ....................................................... 143

Dygresja teoretyczna: rozwój niedorozwoju, czyli zależność

jako kategoria eksplikacyjna ............................................. 154

Zależność a sprawa polska ................................................ 162

Pierwszy Trzeci Świat, czyli równowaga zacofania ........... 173

Pejzaż kolonialny .................................................................183

Warunki wymiany (terms of trade) ..................................... 186

Problemu wymiany ciąg dalszy: struktura i funkcja ......... 189

Szlachta jako elita kompradorska ......................................196

Peryferyjne zmagania z formą ............................................ 199

FANTOMOWE CIAŁO KRÓLA .......................................... 207

Ostatnia wycieczka do królestwa ekonomii, w czasie

której napotkamy jego nieprzekraczalne granice ............. 207

Kryzys XVII wieku ..............................................................209

Pułapka zacofania .............................................................. 212

Smutek peryferii ..................................................................218

„Idiotyzm życia wiejskiego” ................................................226

Pożytki z teologii politycznej ............................................. 231

Fantomowe ciało króla ........................................................236

Rozpad .................................................................................248

Przedwczesna odpowiedź Realnego .................................. 252

Sarmacki fantazmat ............................................................259

Od kryptokolonializmu do projektu kolonialnego ............. 273

POPULISTYCZNY ROZUM SZLACHTY ........................... 285

„Demokracji szlacheckiej nigdy nie było” ......................... 285

Rozum populistyczny po polsku ......................................... 291

Szlacheckie hegemonie .......................................................296

Okres egzekucyjny ..............................................................299

Hegemonia magnatów ..........................................................303

Pustka „złotej wolności” ..................................................... 307

Magnackie mafi e ................................................................ 313

Ekspansja! .......................................................................... 319

Polonizacja – kolonizacja ................................................... 323

Polska Kompania Kresowa – witajcie na stepach Realnego ....327

Nędza kresowego multikulturalizmu .................................. 334

Bunty heterogeniczności .....................................................340

Złamane imperium .............................................................. 345

PUSTKA, KTÓRĄ NAZWANO NARODEM ........................ 351

Zagadka I RP ...................................................................... 351

Rzeczpospolita Lacanowska? ............................................ 354

Upór znaczących .................................................................364

Brak jako Realne ................................................................. 371

Twarde jądro halucynacji ................................................... 378

Powroty Realnego – od Radnot do Westerplatte .............. 382

Rzecz(pospolita), czyli Antygona zawsze umiera dwa razy ... 387

Alienacja i separacja ......................................................... 396

Nieudana separacja ............................................................403

Polska ................................................................................. 410

Rozbiory – tryumf nowoczesnej formy ............................... 421

RZECZPOSPOLITA POSTKOLONIALNA ....................... 431

Pejzaż postkolonialny ........................................................ 431

Postkolonializm a sprawa polska ...................................... 435

„Zachodnio-centryczny” charakter teorii postkolonialnej

jako takiej ...........................................................................440

Schematy pojęciowe i wyjaśniające dominujące w polskiej

tradycji intelektualnej ........................................................442

Problemy z polskim wizerunkiem narodowym ...................443

Egzorcyzmowanie Marksa .................................................444

Kresy: od heterogeniczności do „subalterns” ..................448

Od imperium do peryferium ...............................................455

Wyścig po Europę Środkowo-Wschodnią .........................458

Mimikra mimo woli .............................................................468

W Polsce, czyli w Trzecim Świecie .................................. 476

Co by było, gdyby... ...........................................................485

ZAMIAST ZAKOŃCZENIA: NOSTALGIA, BOHATEROWIE I MIEJSCA

PAMIĘCI RZECZYWISTOŚCI POSTKOLONIALNEJ.... 495

Kresy – życie po życiu polskiego projektu kolonialnego .495

Dom, którego nigdy nie było ..............................................504

Bohaterowie czy buntownicy? ............................................514

Miejsca pamięci ................................................................. 520

Poza postkolonializm i peryferie ........................................524

BIBLIOGRAFIA .................................................................537

INDEKS NAZWISK ........................................................... 557