Są to w istocie dzieje dwóch wiosen. W roku 1925 byłem w Grecji, a w 1926 na Sycylii i na Capri.

Niegdyś prowadziła tędy droga do Ziemi Swię~ tej, i pielgrzymi zatrzymywali się wśród greckich pamiątek jak na koniecznych postojach. Wracali zaś — ci dawniejsi z muszelkami naszytymi na kapeluszach, a ci bliżsi z obrazkami utkanymi z ziół zerwanych w Betlejem lub nad jeziorem Genezaret. Czytelnik dowie sią z tej książki, że ja zbierałem kwiaty już na Akropolis i w miejscu, gdzie była Akademia. Stanąłem tedy w połowie drogi, z tym samym uczuciem pielgrzyma. Odbyłem wędrówkę do ziemi świętej naszej cywilizacji. Lecz płynąc po Morzu Egejskim, a później stojąc na eleuzyjskim wybrzeżu, widziałem przed sobą i ów dalszy szlak wodny, również przeorany greckim wiosłem, który kiedyś jeszcze przyjdzie mi podjąć.

Obie podróże miały dla mnie głębokie znaczenie i dały mi o wiele więcej ponad szereg obrazów. Czas oddzielający owe wiosny od tej jesieni, w której się książka pojawia, bynajmniej nie był wypełniony jej opracowaniem. Nie myślałem z początku o książce. Powstała raczej z pobudek postronnych

i swoją treścią zatrzymała się jakby na powierzchni tamtych zdarzeń, zbyt dla mnie doniosłych, abym sią ważył odsłonić cale ich wnętrze. Przyjdzie na nie kolej wtedy, gdy wiele dni dotąd jeszcze nie wyjaśnionych, gdy wiele rzeczy zaledwie przeczuwanych zdąży ukształtować sią w coś, co już wcale nie będzie podobne do surowych wrażeń i co, oczy-wiście, obierze sobie inną formą niż swobodne notatki z podróży.

Nie spisywałem swych wrażeń na miejscu. Układając książką musiałem zapanować nad zgiełkiem dachów stłoczonych, wież zebranych w snopy błyszczące, ulic splątanych w nierozwikłane kłębowisko, musiałem rozprostować doliny, podzielić góry, rzeki przepuścić ku ich właściwym biegom, przypomnieć, skąd słońce wschodzi i gdzie zapada. Była to wielka rozkosz patrzeć, jak wszystko na nowo odżywa. Ale wspomnienie nie jest wiernym dziejopisem. Odsuwając je zaś na pewną odległość, pozwoliłem umrzeć wszystkim sprawom przypadkowym, drobnym okolicznościom, które i tak nie miały prawa wyjść poza swój określony moment. Pozostały więc tylko chwile najbardziej radosne i dlatego zdania tak często lecą jak na skrzydłach westchnienia.

Znalazłem się bowiem wśród rzeczy, dokoła których od dawna krążyły moje myśli. Serdeczne przywiązanie do starej ziemi helleńskiej wzmogło się jeszcze, gdy ogarnęły mię jej szmery, echa, nawoływania. Każde jej dotknięcie było dla mnie pieszczotą. Nie odpędzałem tych wszystkich uczuć

i myśli, które mnie szukały na jej słonecznych drogach. Byty one jakby nawiązaniem przerwanej rozmowy z samym sobą, rozmowy cichej, stłumionej, wewnętrzne], prowadzonej kiedyś w czterech ścianach pokoju, a podjętej nagle na niezmierzonej swobodzie, pod ogromną kopułą nieba, między kolumnami świątyń, w gajach sadzonych rękami bogów, na górach uniesionych legendą. Może zatem niejedno będzie niezrozumiałe lub dalekie. Lecz każda książka, jak głos podany przez radio, dociera tylko do tych, którzy mają tę samą długość fali.

ARCYMORZE..... 1

W ATENACH ..... ^ 9

STOLICA NIEBIESKA ..... 27

DROGA MISTYCZNA ..... 43

ZŁOTE MYKENY .... 63

JASKINIA WĘŻA ..... 75

Z ATEN DO OLIMPU . ' . . ! 85

KALIMERA....." 95

AGNUS CASTUS .... m

WYSPA SŁOŃCA ...... 155

DOM NAD WINNICĄ ' ' 159