Okładka Za miedzą i dalej : felietony i szkice

    Za miedzą i dalej : felietony i szkice

autor:

    Jan Koprowski

wydawnictwo:

    "Elipsa"

data wydania:

    1998

Seria: Symbole polsko-niemieckiego dziedzictwa ISBN: 83-7151-251-1

Słowa kluczowe

historia kultura Literatura polska szkice Literatura Niemcy 17-20 w. przekłady Koprowski, Jan (1[zasłonięte]918-20)

Koprowski Jan

ur. 10 lutego 1918, Pokrzywnica (Kieleckie)

zm. 5 listopada 2004, Warszawa Słownik Biograficzny Ziemi Jeleniogórskiej

prozaik, poeta, krytyk, tłumacz

Pseudonimy: Baca; J. K.; Jacek Wierzbiński; jk; Kronikarz.

Jan Koprowski

Pochodził z wielodzietnej rodziny. Rodzice jego, Jan Feliks Koprowski i Hanna Gradówna, pracowali jako robotnicy folwarczni we wsi Pokrzywnica. W roku 1922 zamieszkali w Wierzbniku na osiedlu Majówka. Ich drugi syn, Jan, uczył się w Starachowicach.

Debiutował w 1934 roku wierszem "Wiosenna orka"ogłoszonym w piśmie Głos wsi (nr 16). W 1936 roku przeniósł się do Warszawy i pracował w Stowarzyszeniu Mechaników Polskich w Pruszkowie.

W czasie okupacji, mieszkając kolejno w Pruszkowie, Starachowicach i Stalowej Woli, pracował dorywczo jako robotnik. Został wywieziony na roboty przymusowe do Niemiec. Pracował w kopalni, w hucie, przy budowie torów kolejowych i przy wyrębie lasu. Najpierw przebywał w obozie w Cottbus, następnie obozie Familienlager w Gebhardshaugen pod Brunszwikiem. Tam w roku 1944 zawarł związek małżeński z Felicją Majewską, a 13 kwietnia 1945 roku urodził się syn Jacek Wiktor.

Po wyzwoleniu obozu przeniósł się do Haltern w Westfalii, do dzielnicy nazwanej Obozem Polskim. Redagował tam tygodnik Na obczyźnie oraz wystawiał sztuki: Życie jest piękne i Lucjana Rydla Betlejem polskie. Wczesną wiosną 1946 roku otrzymał propozycję pracy w Polskiej Misji Repatriacyjnej w Bad Oyenhausen w Nadrenii – Westfalii. Do jego obowiązków należało: odbieranie dwa razy w tygodniu prasy wydawanej w Polsce i jej kolportaż wśród Polonii, wizytowanie polskich obozów i ośrodków rozsianych na terenie Niemiec. Po paru miesiącach przeniesiono misję do Bad Salzuflen i zaczęto tam wydawać Wiadomości, codzienny dodatek do tygodnika Nasze Życie, wydawany za zezwoleniem dowództwa 6 Brytyjskiej Armii Renu. Koprowski zamieszczał w nim artykuły i wywiady.

W Berlinie pracował w konsulacie na Talstrasse w dzielnicy Panków i uczęszczał na wykłady z zakresu filozofii na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie. Wiosną 1947 Felicja razem z synami: Jackiem i niedawno urodzonym Markiem, przeniosła się do Piechowic, gdzie mieszkali rodzice Jana. Natomiast autor Do mojej ziemi dołączył do rodziny w połowie grudnia tego samego roku.

Pod koniec roku 1947 Jan Koprowski został przedstawicielem Agencji Prasowo – Informacyjnej na Dolny Śląsk. Zdążył dla niej napisać trzy artykuły, po czym zachorował na "tyfus brzuszny". Został umieszczony w lecznicy "Caritas"w Szklarskiej Porębie, a do domu wrócił na Wielkanoc 1948 roku. W tym samym roku został przeniesiony z Oddziału Warszawskiego ZLP do Oddziału Dolnośląskiego. Po niedługim czasie wybrano go na sekretarza zarządu. Był też aktywnym członkiem Zrzeszenia Pisarzy Sudeckich. Wspomina tamten okres w książce Przeszłość nie umiera: "Jeździliśmy z odczytami po wsiach i miasteczkach, spotykaliśmy się z przebywającymi na wczasach urlopowiczami z innych stron kraju, aby wprowadzić ich w nową problematykę Ziem Zachodnich. [...] Co do mnie – zacząłem drukować w katowickiej Odrze reportaże z ziemi dolnośląskiej, wiersze i przekłady (m.in. Z Heinego), współuczestniczyłem także w akcjach, inicjowanych przez oddział ZLP w Jeleniej Górze"[1]. Z ramienia związku uczestniczył w zjeździe pisarzy w Szczecinie (styczeń 1949 roku), na którym przełomowe referaty wygłosili Stefan Żółkiewski i Włodzimierz Sokorski.

Równolegle z prowadzoną działalnością literacką pracował przez trzy miesiące w Powiatowym Związku Gminnych Spółdzielni w Jeleniej Górze na stanowisku inspektora. Jego zajęcie polegało na kontrolowaniu sklepów PZGS-u. Jego żona, Felicja, zatrudniła się w Fabryce Silników Głębinowych na stanowisku sekretarki. Dzięki temu Koprowski mógł całkowicie poświęcić się dziennikarstwu: drukował artykuły na łamach tygodnika Świat i Polska, pisał recenzje spektakli teatru jeleniogórskiego do Gazety Robotniczej oraz recenzje wewnętrzne dla PIW-u. W tym czasie napisał książkę wspomnieniową o swoim ojcu na konkurs literacki ogłoszony przez Trybunę Wolności, za którą otrzymał trzecią nagrodę.

8 marca 1950 roku przyszedł na świat trzeci syn, Szymon Paweł, a w sierpniu tego samego roku Koprowski wraz z rodziną przeniósł się do Łodzi. Działalność literacką na ziemi jeleniogórskiej podsumował tak: "Ile było wtedy niekłamanej radości i nadziei związanych z tą częścią ziem odzyskanych, ile robiliśmy planów na przyszłość i jakie zakreśliliśmy perspektywy temu najdalej na zachód wysuniętemu cyplowi Dolnego Śląska! Kiedy dziś, po upływie 10 lat, myślę o tamtych chwilach, ogarnia mnie wzruszenie. Byliśmy naiwni i dziecięco rozradowani, patrzyliśmy w przyszłość z typowym dla poetów nieliczeniem się z rzeczywistością, utwierdzeni i zachwyceni pięknem krajobrazu, dróg i miasteczek. I tego właśnie najbardziej żal; tej wiary i marzenia, które stopniały jak śnieg w słońcu, z których znikoma tylko część została w naszych wierszach, artykułach i powieściach"[2].

Przejął mieszkanie po Arturze Sandauerze w Domu Literatów przy ulicy Bandurskiego 8 na trzecim piętrze. Współpracował z miejscowymi czasopismami: Dziennikiem Łódzkim, Łódź Literacka, Kronika oraz z czasopismami ogólnopolskimi: Poezja, Życie Literackie, jeśli wymienić niektóre. Od 1 lipca 1953 roku objął stanowisko kierownika literackiego w Teatrze Nowym, które piastował jedenaście lat. W latach 1962 – 1965 był przewodniczącym Oddziału Łódzkiego ZLP. W roku 1964 został członkiem PEN Clubu. W roku 1971 redaktor naczelny miesięcznika Literatura na Świecie zaproponował mu stanowisko kierownika działu literatury niemieckojęzycznej, na co chętnie się zgodził.

W listopadzie 1972 roku przeniósł się do Warszawy na Osiedle Szwoleżerów z powodu coraz liczniejszych obowiązków w Zarządzie Głównym ZLP. Objął też stanowisko zastępcy redaktora naczelnego tygodnika Literatura.

W roku 1977 rodzina Koprowskich przeżyła tragedię: u najstarszego syna, Jacka, wykryto nowotwór, który nie udało się wyleczyć. Pochowano go na cmentarzu Zarzewskim 12 lipca 1978 roku. Koprowski był czynny zawodowo do roku 1986, kiedy to przeszedł na emeryturę. Współpracował nadal z pismem Kultura, miał tam stały felieton "Moja trasa W-Z". Licznie podróżował: po Europie Środkowej i Zachodniej, Bliskim Wschodzie, Mongolii. Zmarł po długiej, ciężkiej chorobie 5 września 2004 roku w Warszawie.

Za pracę literacką otrzymał następujące odznaczenia: Krzyż Kawalerski (1969); Krzyż Oficerski (1977); Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1988), dyplom Związku Pisarzy Radzieckich za rozwijanie przyjaźni i współpracy z ZSRR (1976), odznaka "Za Kulturę Socjalistyczną"Ministerstwa Kultury Węgierskiej Republiki Ludowej (1979), dyplom Ministra Spraw Zagranicznych za zasługi w propagowaniu kultury polskiej za granicą (1983).

Bibliografia:

   1. J. Koprowski, Przeszłość nie umiera. Warszawa 1987.

   2. Tenże, Opowieść o moim ojcu. Warszawa 1979.

   3. Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa 2000.

   4. Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny pod red. J. Czachowskiej, A. Szałagan, t. 4. Warszawa 1996.