Książka jest kontynuacją dyskursu o polityce reform oświatowych oraz nauczycielskich praw do autonomii i twórczości. Autor stara się w niej także odpowiedzieć na dylematy dotyczące fazy przejścia od systemu totalitarnego do demokratycznego, sięgając tak do rodzimych, jak i   zagranicznych doświadczeń. Okazuje się bowiem, iż troska o lepszy wymiar kształcenia humanistycznego w szkołach nie jest specyfiką tylko tych krajów, które przechodzą głęboką zmianę ustrojową, ale także państw wysoko rozwiniętych. Odrabiając wieloletnie zapóźnienia w stosunku do nich na bieżąco wpisujemy się we współczesny dyskurs o szkole „na miarę wieku” (wieku dziecka, ale i kończącego się stulecia).

Mamy nadzieję, że niniejsza książka będzie jeszcze jednym krokiem w naszych oświatowych zmaganiach z wyzwalaniem się od minionej dominacji syndromu homo sovieticus w nas samych, a  więc pozbawianych i wciąż uciekających od wolności. Obyśmy nie musieli więcej uważać za swojego wroga każdego, kto jest w tym świecie wolny. Jeśli ta książka choć w części przyczyni się do osiągnięcia tego celu, to satysfakcji doświadczą jako pierwsi i przede wszystkich nasi wychowankowie czy uczniowie.

Wstęp

1. Reformowanie edukacji w warunkach wyzwań ponowoczesności

2. Pedagogika humanistyczna w szkole

3. Co to znaczy dobra szkoła?

4. Szkoły z własnym profilem

5. Berliński model szkół o poszerzonej odpowiedzialności

6. Szkoły Gestalt

7. Europejskie Forum o Wolność w Oświacie

8. Uspołecznienie edukacji szkolnej

9. Austriacka diagnoza i projekt współpracy szkoły z rodzicami

10. Jak Czesi zmieniają swoje szkoły?

11. Nowatorzy i faryzeusze w edukacji alternatywnej w Polsce

12. Nie chciane przez MEN eksperymenty pedagogiczne

13. Nauczycielskie manewry wobec uczniów

14. Co z etyką nauczycieli?

15. (Nie)samorządność nauczycieli

16. Prawna suwerenność dziecka

17. Potrzeby i bariery doskonalenia zawodowego nauczycieli w Polsce

18. Chora praktyka oświatowa

19. Co to znaczy być nauczycielem?

20. Korczakowskie obserwacje dziecięcego świata

Aneks