Konie są sprytniejsze niż ci się wydaje!

Najnowsze badania kognitywistyczne potwierdzają, że nie docenialiśmy dotąd inteligencji koni. Zwierzęta te potrafią równie sprawnie poruszać się po obszarze pojęć abstrakcyjnych, co po skomplikowanych relacjach stadnych. Niniejsza książka w obrazowy i przystępny sposób opisuje aktualne wyniki badań naukowych, mechanizmy uczenia się oraz ukryte zdolności poznawcze koni.

Behawiorystka Marlitt Wendt od lat specjalizuje się w poznawaniu zdolności poznawczych i etologii koni. Swoje książki i prace naukowe poświęca porozumieniu pomiędzy koniem i człowiekiem, przekazując praktyczną wiedzę z zakresu uczenia się, komunikacji i pozytywnego szkolenia koni. Jej seminaria cieszą się ogromną popularnością w całej Europie.

Wystarczy, że umieścisz w tytule książki fachowy termin, a krąg jej czytelników zmniejsza się o połowę - tak głosi jedna z popularnych maksym w branży wydawniczej. Ponieważ temat inteligencji koni jest ogromnie ważny, nie chciałam podejmować takiego ryzyka i używać w tytule pojęcia „procesy poznawcze". Niemniej od strony formalnej to właśnie temu zagadnieniu - procesom poznaw­czym koni - poświęcona jest niniejsza książka. Pytanie o „zdolności poznawcze" porusza bardzo szerokie spektrum zagadnień, gdyż pod tym względem każ­dy koń powinien być rozpatrywany indywidualnie, a nie wpisywany w jakieś odgórnie narzucone ramy. W niniejszej książce przedstawiam ogólny zarys dotychczasowych ustaleń naukowych na temat tego, w jaki sposób konie postrzegają i rozumieją otaczający je świat. Staram się również wyjaśnić, w jaki sposób my, ludzie, możemy dostosować się do ich sposobów myślenia i odczuwania.

Podczas moich wykładów niejednokrotnie słyszę pomruki niedowierzania ze strony słuchaczy, gdy opowiadam im, że w Stanach Zjednoczonych udało się wyszkolić miniaturowe kuce na przewodników osób niewidomych. Wielu jeźdźcom po prostu nie mieści się to w głowie. Można oczywiście spierać się, czy taki sposób użytkowania koni jest najlepszy z punktu widzenia ich natury; nie można jednak zaprzeczyć, że kuce te robią coś, co przez wiele lat uznawane było za nierealne: wykonują pracę zarezerwowaną dawniej wyłącznie dla psów, i to co najmniej tak samo skutecznie (patrz str. 45). Końscy przewodnicy potrafią nawet poruszać się po mieście, po ulicach, prowadzić niewidome osoby w górę i dół schodów oraz doprowadzać je do najbliższego przejścia dla pieszych. To właśnie te dzielne kuce uświadomiły naukowcom, że temat inteligencji koni jest znacznie bardziej skomplikowany, niż nam się dotąd wydawało.

Prowadzone obecnie badania naukowe obejmują swoim zakresem nie tylko imponujące zdolności uczenia się koni, ale także inne obszary poznawcze, takie jak pamięć czy złożone funkcje mózgu. Ponadto analizowane są najróżniejsze procesy mentalne, dzięki którym koń przyswaja bodźce płynące z otoczenia, rozwiązuje problemy i wykorzystuje wcześniejsze doświadczenia.

Choć wyniki tych badań są ogromnie odkrywcze, dalecy jesteśmy jeszcze od pełnego poznania natury koni. Wiele aspektów ich psychiki pozostaje przed nami nieodkrytych, ale odsłanianie kolejnych tajemnic jest ogromnie fascynujące. Dzięki temu jest dla nas coraz bardziej oczywiste, że konie myślą jak konie, a nie jak ludzie. Mają swoją specyficzną inteligencję, niekoniecznie lepszą od ludzkiej, ale na pewno nie gorszą. Pod niektórymi względami przewyższają człowieka, pod innymi nie dorównują nawet małym dzieciom. W toku ewolucji konie wykształciły zdolności poznawcze dostosowane tak, by umożli­wić im przetrwanie w naturze.

Spis treści

PRZEDMOWA: KOŃSKI EINSTEIN?

NIEDOCENIANA LOGIKA KONI -WPROWADZENIE DO PROCESÓW POZNAWCZYCH KONI

Konie jako zwierzęta domowe; Czemu służą badania naukowe?; Rodzaje eksperymentów behawioralnych; Konie a testy inteligencji; Co rozumieją konie?; Jak działa percepcja; Zmienność i kontekst

KONIE MYŚLĄ INACZEJ - JAK INTELIGENTNE SĄ KONIE?

Inteligencja koni w pigułce; Pozytywny wpływ; Myślę jak koń; Nauka to tylko termin; Jeszcze nauka - czy już zrozumienie?; Warunkowanie klasyczne, czyli bodziec i reakcja;

Warunkowanie sprawcze, czyli nauka poprzez sukcesy

1. Wzmocnienie pozytywne

2. Wzmocnienie negatywne

3. Kara negatywna

4. Kara pozytywna

Podsumowanie

Badania na temat koni: behawioryzm kontra kognitywizm

Cudowna pamięć

GDY KONIE ZACZYNAJĄ GŁÓWKOWAĆ - PROCESY POZNAWCZE KONI

Konie jako przewodnicy osób niewidomych; Konie a myślenie abstrakcyjne; Rozpoznawanie zapachów; Rozpoznawanie przedmiotów; Stałość przedmiotu; Konie lubią komplikacje; Rozwiązywanie problemów; Nowości w badaniach nad zachowaniem koni; Zachowanie jako nagroda

GŁOWA PEŁNA POMYSŁÓW - INTELIGENCJA KONI W ŻYCIU CODZIENNYM

Na pastwisku; Zasadność systemu kar; Skuteczna nagroda; Jeden plus jeden równa się dwa; Doskonali botanicy; Wewnętrzny zegar; Dwukierunkowość procesu warunkowania; Tajniki pamięci

SZYBKI KURS PERCEPCJI KONIA - JAK FUNKCJONUJE KOŃSKI MÓZG?

Mózg konia; Subiektywność odczuwania; Labirynt myśli; Jak konie kategoryzują świat Wyczucie piękna?; Mózg konia a otoczenie; Kto mądrzejszy?; Szerokie horyzonty; Ruch a inteligencja

ŻADEN KOŃ NIE JEST SAMOTNĄ WYSPĄ - INTELIGENCJA SPOŁECZNA

Życie w stadzie; Złożoność relacji stadnych; Sieć relacji; Transfer nastrojów; W łonie matki

ZROZUMIEĆ PSYCHIKĘ KONIA -KAŻDY KOŃ JEST INNY

Gdzie jest jabłko?; Sprzeczne myśli; Kreatywność zachowań; Zdolność koncentracji; Wizyta o świcie; Nieznane podłoże; Bałwan; Spacer z niespodzianką; Zwinność;

ZAKOŃCZENIE: CZŁOWIEK I KOŃ - POKREWIEŃSTWO DUSZ

Wszechświat końskich uczuć; Zobacz siebie w ich oczach