Opis książki:
Innowacje i działalność innowacyjna przedsiębiorstw są przedmiotem dużego zainteresowania nauki i praktyki gospodarczej. Innowacje należą do najistotniejszych czynników warunkujących rozwój gospodarek poszczególnych krajów, regionów oraz przedsiębiorstw. Decydują one o tempie i kierunkach rozwoju gospodarczego, a także wyznaczają formy i strukturę międzynarodowej współpracy przedsiębiorstw. Zakres i tempo wdrażania innowacji są również ważnymi czynnikami osiągania przewagi konkurencyjnej przez przedsiębiorstwa na rynku. Świadczą o tym przykłady wielu firm wywodzących się ze Stanów Zjednoczonych, Japonii oraz Europy Zachodniej. Wystarczy wymienić takie firmy jak IBM, Kodak, General Motors, Philips czy Siemens, które dzięki innowacyjności wyprzedzały oczekiwania rynku. Wyzwanie systematycznego wprowadzania innowacji dotyczy również polskich przedsiębiorstw, które aby wypracować i utrzymać odpowiednią pozycję konkurencyjną na rynkach międzynarodowych, muszą opierać podstawy swojej konkurencyjności na takich źródłach przewagi, jakimi są innowacje.
Poziom innowacyjności polskich przedsiębiorstw, jak i całej gospodarki jest stosunkowo niski. Wśród naukowców i praktyków gospodarczych trwają dyskusje nad przyczynami tego stanu rzeczy. Najczęściej wymieniane są bariery o charakterze finansowym, niedoinwestowanie sfery badawczo-rozwojowej, brak skutecznych mechanizmów transferu efektów badań do praktyki gospodarczej. Istotną rolę odgrywają też przeszkody wewnętrzne w organizacji, takie jak brak strategii innowacyjnej, niska świadomość kadry kierowniczej, brak systemów motywacyjnych, stymulujących kreatywność i innowacyjność pracowników. Bariery innowacyjności występujące w otoczeniu organizacji gospodarczych, jak i tkwiące wewnątrz nich wskazują na konieczność wdrożenia odpowiedniej polityki proinnowacyjnej, przyjaznej dla przedsiębiorstw poszukujących innowacji i wdrażających je. Problem ten znalazł odzwierciedlenie we współczesnej polskiej polityce innowacyjnej, uwzględniającej założenia zawarte w strategii lizbońskiej i jej odnowionej wersji z 2005 roku. W tym celu przyjęto m. in. takie dokumenty strategiczne, jak: Krajowy program reform 2[zasłonięte]008-20, Strategia rozwoju kraju 2[zasłonięte]007-20, Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2[zasłonięte]007-20. Aby wspierać działania innowacyjnych organizacji gospodarczych, uruchomiono Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (PO IG). Na realizację programu w latach 2[zasłonięte]007-20 przeznaczono 8,3 mld EUR, które mogą być wykorzystane zarówno przez przedsiębiorstwa, jak i przez instytucje otoczenia biznesu, ich sieci oraz jednostki naukowo-badawcze świadczące usługi na rzecz przedsiębiorstw i jednostek administracji centralnej. Przedsiębiorstwa mogą ubiegać się również o wsparcie dla projektów innowacyjnych z innych źródeł, wśród których na szczególną uwagę zasługuje 7 Program Ramowy. Polscy przedsiębiorcy mogą też składać wnioski o sfinansowanie przedsięwzięć innowacyjnych w ramach programów regionalnych. Zwiększona dostępność środków finansowych na innowacje w Polsce nie pozwala wysnuć jednoznacznych wniosków co do szybkiego wzrostu innowacyjności przedsiębiorstw i gospodarki. Efekty w tym zakresie mogą być widoczne dopiero po pewnym okresie. Z danych statystycznych wynika, iż pod względem innowacyjności gospodarkę polską można zakwalifikować do grupy umiarkowanych innowatorów. Świadczy o tym m. in. wskaźnik nakładów na badania i rozwój (B+R), który od lat utrzymuje się na niezmienionym poziomie, oscylując wokół 0,6%. Również scenariusze odnośnie do realizacji zaleceń zawartych w strategii Europa 2020, przedstawione przez jednego z autorów niniejszej monografii, nie są optymistyczne. Z prognozy przedstawionej w opracowaniu wynika bowiem, że założenia strategii Europa 2020 mogą być spełnione, jeśli ogólne nakłady na B+R w Polsce będą rosły średniorocznie o 16,2%. Struktura tych nakładów również jest niekorzystna. Udział nakładów na B+R sektora przedsiębiorstw w nakładach ogółem na B+R wynosi 28%, podczas gdy w krajach wysoko uprzemysłowionych udział ten oscyluje wokół 60%. W polskim systemie wspierania innowacyjności wciąż brakuje mechanizmów zachęcających przedsiębiorców do zwiększania nakładów na instrumenty B+R. Niezbędne są też działania związane z podnoszeniem kultury proinnowacyjnej społeczeństwa przedsiębiorców oraz uświadamiające znaczenie modeli biznesu opartych na innowacjach. W nurt ten wpisuje się niniejsza monografia, w której skoncentrowano się na dwóch zasadniczych grupach zagadnień, tj. polityce innowacyjnej oraz innowacyjnych modelach biznesu wybranych organizacji gospodarczych.
Modele biznesu są fundamentem każdej strategii organizacji. Opisują, w jaki sposób organizacja tworzy wartość dla klienta i w jaki sposób usprawiedliwia ona swoją obecność na rynku. Dlatego menedżerowie lub właściciele organizacji gospodarczych muszą podjąć wiele decyzji dotyczących kształtu modelu biznesowego. Model biznesowy powstaje poprzez logiczne połączenie następujących elementów: oferty, segmentów klientów, kanałów dystrybucji, relacji z klientami, struktury przychodów i kosztów, kluczowych zasobów firmy, kluczowych działań i sieci partnerów. Jak podkreśla M. Duczkowska-Piasecka, siłą napędową modeli biznesowych są innowacje. Mogą one łamać reguły gry w branży, w szczególności wtedy gdy wdraża się radykalne innowacje, kreując nowe produkty, nowe rynki czy segmenty rynku. Wytwarzanie nowych produktów i oferowanie ich nowym klientom oznacza potrzebę podejmowania nowych intensywnych działań we wszystkich elementach modelu biznesowego.
W warunkach globalizacji menedżerowie organizacji gospodarczych funkcjonujących na wielu rynkach idą krok dalej i odnawiają model biznesowy w nadziei na lepszą pozycję wyjściową do rozpoczęcia starań o uzyskanie wartości dodanej. Przyczyn odnowienia modeli biznesowych jest wiele. Koncentrując się na innowacjach, można wskazać takie przyczyny odnowienia modelu biznesu, jak np.: wprowadzenie przez konkurentów na rynek nowych produktów, usług lub modeli biznesowych, zmiana preferencji i powstanie nowych potrzeb klientów czy też nowa wizja przedsiębiorców co do przyszłości przedsiębiorstwa lub stworzenie nowych potrzeb, marzeń dla klienta. Decyzja o zmianie modelu biznesowego będzie uzależniona od wielkości przedsiębiorstwa i realizowanej przez nie strategii. I tak, w przypadku wejścia na rynek z nową ofertą przez konkurentów duże przedsiębiorstwa mogą przejąć nowych graczy lub zmusić ich poprzez wojnę cenową do odejścia z rynku. Wówczas zagrożeniem jest brak możliwości stworzenia potencjalnego segmentu na rynku, co skłoni wcześniej czy później innych graczy do ponownego wejścia na rynek. Ograniczenie się do defensywnej strategii odsuwa w czasie moment odnowienia modelu biznesu i daje innym przedsiębiorstwom dodatkowy czas na rozwój rynkowy.
Następnym wyzwaniem w odnawianiu modelu biznesu może być powstawanie nowych wymagań klientów. W odpowiedzi na nie firmy powinny wprowadzić nowe produkty i usługi. Jest to sytuacja oczywista, ale może okazać się trudna w realizacji. Aby zaspokoić nowe wymagania klientów, przedsiębiorstwo powinno posiadać odpowiednie zasoby finansowe, kompetencje technologiczne, kanały dystrybucji itp. Rodzi się też pytanie, czy przedsiębiorstwo jest w stanie samodzielnie poradzić sobie z tym wyzwaniem lub też realizować nowe zadania wspólnie z innymi partnerami biznesowymi. Nie mając odpowiednich zasobów, przedsiębiorstwo może wdrażać innowacje wspólnie z aliantami strategicznymi. W takim przypadku należy również zmienić model biznesowy.
Innym powodem odnowienia modelu biznesu jest nowa wizja przedsiębiorców co do przyszłości ich branży lub wytworzenie nowych potrzeb klienta i zrodzenie się jego nowych marzeń. Niniejsza wizja może być całkowicie oderwana od teraźniejszej sytuacji na rynku, konkurencji oraz ogólnej sytuacji gospodarczej. Przedsiębiorstwa mające pewną wizję, chcąc potwierdzić swoje ambicje, niejednokrotnie dostrzegają nowe możliwości nawet bez konkretnego popytu. Tak tworzą się nowe potrzeby klientów, czego przykładem jest pojawienie się telefonu komórkowego.
Ze względu na tematykę niniejszej monografii dotychczas w tekście skoncentrowaliśmy się na przesłankach odnowienia modeli biznesowych związanych z innowacjami. Można też wskazać inne przyczyny, jak np. zmniejszające się marże lub niskie przychody ze sprzedaży, osiągnięcie fazy dojrzałości produktu, segmentu, przedsiębiorstwa lub całej branży. Również w tych przypadkach przedsiębiorstwa powinny podejmować środki zaradcze prowadzące do zmiany modeli biznesowych.
Problematyka odnowienia modeli biznesowych była inspiracją dla autorów do zaprezentowania działalności innowacyjnej wybranych organizacji gospodarczych. Innowacyjny model biznesowy może być wdrażany zarówno w korporacjach transnarodowych, jak i w przedsiębiorstwach małej i średniej wielkości. Analiza źródeł sukcesu organizacji usługowych może również świadczyć o tym, że innowacje odgrywają rolę w odnowieniu modelu biznesu, a wręcz umożliwiają ich przetrwanie i funkcjonowanie na rynku. Rynek usług płatniczych jest jednym z przykładów tego.
Niniejsza monografia jest zbiorem opracowań doktorantów Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, które zostały zaprezentowane na seminarium naukowym zorganizowanym w styczniu 2012 roku. Opracowania doktorantów zostały uzupełnione zestawieniem wybranych pozycji literatury z zakresu innowacji i innowacyjności przedsiębiorstw, regionów i gospodarek. Jak przypuszczamy, może być ono przydatne wszystkim zainteresowanym problematyką innowacji.
Należy podkreślić, iż prezentowane w monografii opracowania nie wyczerpują problematyki innowacyjności i innowacyjnych modeli biznesu, stanowiąc jedynie przyczynek do dalszych badań i dyskusji. Wpisują się również w nurt toczącej się obecnie dyskusji nad budowaniem w Polsce gospodarki opartej na wiedzy.
Wprowadzenie (Krystyna Poznańska, Roman Sobiecki)
Kierunki rozwoju polityki innowacyjnej w Polsce (Paulina Kupis, Katarzyna Zaniewska)
Prognoza struktury nakładów na B+R w Polsce w kontekście celów unijnej polityki gospodarczej do 2020 roku (Jakub Świetlik)
Controlling innowacji w przedsiębiorstwie (Monika Kleinrok)
Innowacje na rynku elektronicznych usług płatniczych (Magdalena Niedolaz)
Innowacje procesowe w Gorzelni Rolniczej "Załuski" (Michał Wiśniewski)
Innowacje w przedsiębiorstwie na przykładzie Toyota Motor Company (Andrzej Kargul)
Ewolucja struktur organizacyjnych w perspektywie kryzysów gospodarczych (Rafał Łabędzki)
Najważniejsze pozycje literatury z zakresu innowacji i innowacyjności przedsiębiorstw, regionów i gospodarek
|
