Fessler - SAMMTLICHE SCHRIFTEN UBER FREYIMAUREREY Tom2/część2/, stron 333, wydanie Drezno 1804r. Rzadkie !
Ignaz Aurelius Fessler (1[zasłonięte]756-18) - Mason, twórca rytów wolnomularskich
Ważnym etapem w dziejach tej Wielkiej Loży było afiliacja do niej w 1796 r. Ignacego Aureliusza Fesslera, ex-kapucyna, który po zetknięciu się z ideami Oświecenia przeszedł na luteranizm i wstąpił do wolnomularstwa w Berlinie. Po mianowaniu go zastępcą Wielkiego Mistrza „Royal Yorku”, przystąpił do gruntownej reformy rytuału zakonu, który wedle jego zamysłu miał teraz zmierzać do nauczania zasad moralności, etyki i dobrych obyczajów. Fessler był świetnym znawcą obrządków, a jako dawny adept loży rytu Zinnendorfa wprowadził do "Royal Yorku" wiele elementów obrządku szwedzkiego, a także innych systemów. Opracowany przezeń ryt był próbą stworzenia czegoś w rodzaju racjonalistycznego kultu i składał się z następujących stopni:
1, 2 i 3. Uczeń, Czeladnik i Mistrz – loża świętojańska w dużej mierze pracuje według prawideł rytuału francuskiego (J jest kolumną uczniów, a B - czeladników), wzbogaconego jednakże licznymi dodatkami staroangielskimi. Obaj dozorcy usytuowani są na Zachodzie, przed Czcigodnym Mistrzem na Wschodzie znajduje się ołtarz, na którym leżą: Biblia, szpada, cyrkiel, węgielnica i młotek. Przed ołtarzem stoi klęcznik. Siedzenia i stoły pokryte są błękitem, urzędnicy mają podobne pozycje jak w rycie francuskim (mistrzem ceremonii jest 2 Schaffner), zaś trzy filary wokół kobierca ustawione są według reguł rytuału szkockiego. Przy otwarciu i zamknięciu loży Mistrz Katedry odmawia modlitwę. Kandydat przed przystąpieniem do loży musi przejść przez dwa ciemne pokoje, jednym z nich jest Izba Rozmyślań. Inicjacja składa się z trzech podróży przez żywioł ognia. W pierwszej zwilża się profanowi usta i policzki, daje się mu do ręki cyrkiel, którego końcówka dotyka serca, po czym przybliża się pochodnię, mówiąc, że ogień wykształca mądrość i cnotę. Następna podróż, również w towarzystwie pochodni, wiąże się ze wspinaczką przez stopnie schodów. Ostatnia oznacza symboliczne przejście przez ogień (w ten sposób sprawdza się złoto), a następnie skropienie wodą, symbolizującą czystość duszy. Inicjację wieńczy złożenie przysięgi w pozycji klęczącej, odczytanie praw i zapoznanie z dokumentami Wielkiej Loży oraz wręczenie dwóch par rękawiczek – dla siebie i ukochanej osoby.
4. Doskonały Budowniczy Szkocki / Święte Świętych (Schottischer vollkommener Baumeister / Allerheiligstes) – pod względem treści pierwszy szczebel poznania nawiązywał do rozmaitych stopni szkocko-francuskich z serii "Wybranych" (tzw. Elu). Skupiał się przede wszystkim na budowie "świętości zakonu etycznego", którą to budowę należało zacząć od samego siebie. Z kolei od strony naukowo-poznawczej stopień ten zajmował się badaniem różnorodnych hipotez dotyczących pochodzenia masonerii: od templariuszy, katedrę w Starsbourgu, poprzez różokrzyżowców z XVII w., Olivera Cromwella, katedrę św. Pawła w Londynie czy Pałacu w Kensington, aż do zakonu jezuitów.
5. Rycerz św. Andrzeja / Sąd (Andreasritter / Gericht) – krytyczna analiza źródeł pochodzenia rozbudowanych systemów wyższych stopni szkockich oraz kapituły z Clermont. Omawiany jest tu przede wszystkim motyw usprawiedliwienia przez miłość. Ma to miejsce w kontekście sprawy toczącej się przed sądem, przed którym stanęli mistrzowie budowniczowie, oskarżeni o niedbałość. Wątek ten otwiera rytuał dla tego stopnia.
6. Uczta / Agapa (Feier / Agape) – głównym elementem ceremoniału tego szczebla poznania jest uroczysta procesja, której zwieńczeniem jest agapa. Naczelnym przesłaniem jest ustanowienie na ziemi wzniosłego ideału etycznego, który reprezentował "Nadczłowiek" – Jezus. Swe tajemne nauczanie przekazał wyłącznie wybranym uczniom (motyw ten miał zostać rozwinięty w stopniu 8), a loża Royal Yorku stała się później ich depozytariuszem. Zadaniem wtajemniczonych tego stopnia było prowadzenie krytycznych badań nad głównymi systemami różokrzyżowców, Ścisłej Obserwy, Budowniczych Afrykańskich i Braci Azjatyckich.
7. Przejście / Prawdziwe Światło (Übergang / Zutreffendes Licht) – analiza systemu szwedzkiego, jej odmiany Zinnendorfa, brytyjskiego Royal Arch, ich pochodzenia od dawnych misteriów, oraz wszystkich innych systemów inicjacyjnych i ich obrzeży. W centrum uwagi znajduje się wątek uświęcenia śmierci i zdobycia nieśmiertelności.
8. Ojczyzna (Heimat) – badanie źródeł misteriów Królestwa Bożego zapoczątkowanych przez Jezusa z Nazaretu: tych, które przekazywał oficjalnie swoim uczniom oraz tych, które powstały po jego śmierci aż do czasów gnostyków. Adept tego stopnia ma stać się uczniem Jezusa.
9. Doskonałość / Teleiosis (Vollendung / Teleiosis) – kompletna analiza wszystkich misteryjnych doktryn obecnych w masonerii. Objaśnienie znaczenia i historii rozwoju wolnomularskiej gnozy.
Obrządek stworzony przez Fesslera był chyba najbardziej filozoficznym i zawiłym ze wszystkich masońskich systemów. Jego twórca nie zdołał doprowadzić swego zamiaru do końca i wtajemniczył niektórych braci jedynie do 7 stopnia (dla 8 i 9 w zasadzie nie skompletowano rytuałów, ani też nie napisano instrukcji, stąd też nigdy nie były one praktykowane). Niektórzy specjaliści twierdzą, że był on przeciwnikiem wyższych stopni i tak naprawdę dążył do ich likwidacji, a jego system był raczej owocem kompromisu z masonami, którzy chcieli te wyższe stopnie utrzymać. Po rezygnacji z wszystkich kierowniczych funkcji w "Royal Yorku", wyjechał w 1803 r. do Rosji i tam objął funkcję profesora na Uniwersytecie w St. Petersburgu. Wielka Loża szybko porzuciła system Fesslera z racji jego małej praktyczności, wracając do angielskich korzeni. Wszystkie wprowadzone przez niego wyższe szczeble poznania (Erkenntnisstufen) zostały ograniczone do stopnia IV pod nazwą Najwybrańszy Mistrz (Erwählter Meister), który był nadawany w komórkach zwanych Wewnętrznymi Wschodami (Innerer Orient), istniejącymi przy lożach symbolicznych o większej liczbie członków. Władzę nad tymi "kapitułami" sprawował „Najbardziej Wewnętrzny Wschód” (Innerster Orient), jednostka kolegialna istniejąca w Berlinie w ramach Wielkiej Loży „zur Freundschaft”, którego członkowie posiadali piąty (V°), wyłącznie administracyjny stopień Mistrza Powiernika (Vertrauter Meister). Z tego tytułu pełnili nadzór nad rytuałem masońskim oraz zajmowali się pogłębionymi studiami nad szeroko pojętą problematyką wolnomularską.
Zadaniem Wewnętrznych Wschodów było dociekanie prawdziwej natury wolnomularstwa i studia historyczne nad różnymi systemami masońskimi wszech czasów (zwłaszcza "Royal Yorku"), a także rozpowszechnianie tej wiedzy wśród swych adeptów. Nie każdy członek loży świętojańskiej miał dostęp do Wewnętrznego Wschodu, lecz tylko ci mistrzowie masońscy, którzy w uzgodnionym terminie i w przepisowy sposób zostali do niego przyjęci. Nie mogli jednak ujawniać jego tajemnic pozostałym członkom lóż błękitnych. Na mocy porozumień zawartych z Wielką Lożą „Pod Trzema Globami” oraz Wielką Lożą Krajową ustalono, że członkowie Wewnętrznych Wschodów systemu „Royal York” mieli prawo wstępu na posiedzenia lóż staroszkockich oraz lóż św. Andrzeja. Na tym tle Wielka Loża Prus „zur Freundschaft” jawiła się w kwestii wyższych stopni jako uboższy krewny pozostałych dwóch obediencji, gdyż nie posiadała w swej wewnętrznej strukturze jednostek mogących stanowić odpowiedniki szwedzko – berlińskich Kapituł czy też 'globowych' Wewnętrznych Wschodów. Tym samym więc nie dawała możliwości wizytowania przez swych członków najwyższych stopni innych systemów. Poniekąd działo się tak z jej własnej woli, gdyż nominalnie nie uznawała ona wyższych stopni i poza dodatkowym szczeblem poznania, który wprowadziła do swego systemu doktrynalnego, nie była zainteresowana ich ponownym rozbudowywaniem.
Podobnie jak jej staropruska siostra spod znaku Trzech Globów, po dojściu do władzy nazistów wyrzekła się masońskiego charakteru, przekształcając się w Chrześcijańsko-Narodowy Zakon "Pod Przyjaźnią", co bynajmniej nie uchroniło jej przed zamknięciem. Wielka Loża „zur Freundschaft” po drugiej wojnie światowej przeszła rozmaite fuzje, tracąc stopniowo na znaczeniu i ostatecznie stała się małą obediencją administrującą tylko szczeble poznania i praktykujące je Wewnętrzne Wschody oraz ich jednostkę nadrzędną. Pozostałe zaś po niej struktury świętojańskie weszły ostatecznie w 1954 r. w skład multiobrzędowej Wielkiej Loży Dawnych i Przyjętych Wolnomularzy Niemieckich (AFAM), której najważniejszy rytuał opiera się na obrządku Schrödera.
