Historyczne i doktrynalne uwarunkowania rozwoju myśli Maksyma Wyznawcy

Bogna Kosmulska

Warszawa: Campidoglio, 2014

ss. 220

Format A5

Oprawa miękka

ISBN 978-83-[zasłonięte]107-0-3

VII wiek był w Europie stuleciem burzliwym i zarazem przełomowym. Najwybitniejszym przedstawicielem patrystyki greckiej i zarazem „najbardziej uniwersalnym umysłem” tego okresu był Maksym Wyznawca. A co ukształtowalo ten umysł? O tym właśnie jest ta książka.

Analizuje ona myśl tego słynnego teologa i filozofa. Prezentuje historyczny, biograficzny
i doktrynalny kontekst jego poglądów, a także ich wewnętrzną ewolucję i późniejsze oddziaływanie.

W pierwszej części pracy rozważane są wybrane wątki recepcji dorobku Wyznawcy w tradycji średniowiecznej (bizantyjskiej oraz łacińskiej). Splatają się one z refleksjami nad wybranymi wątkami recepcji dwudziestowiecznej. Celem takiego ujęcia jest ukazanie Maksymowego dziedzictwa jako całości, a zarazem zilustrowanie genezy współczesnych sporów badawczych wokół jego osoby.

Część druga koncentruje się natomiast na tytułowej kwestii rozwoju poglądów Maksyma na tle jego losów. Kluczem tematycznym, pozwalającym na takie równoległe śledzenie itinerarium mentis i itinerarium vitae myśliciela są jego wędrówki po rozległych obszarach greckiego Wschodu i łacińskiego Zachodu – wędrówki, do których niniejszym zaproszony zostaje Czytelnik.

Spis treści

Wykaz skrótów, Słowo wstępne, Wprowadzenie

Część I. Dziedzictwo

Rozdział I. Ponowne odkrycie Maksymowej myśli w XX wieku

1. Punkt wyjścia – hipoteza orygenesowska
2. Główne drogi oddziaływania myśli Maksyma na łacińskim Zachodzie
3. Spór o metodę badań

Rozdział II. Dziedzictwo Maksymowe w Bizancjum

1. Od III soboru konstantynopolitańskiego do renesansu Komnenów
2. Podstawowe motywy Maksymowej metafizyki
3. Maksym i kontrowersja hezychastyczna w tradycji monastycznej późnego Bizancjum
4. Podsumowanie części pierwszej i metoda dalszych poszukiwań

Część II. Twórczość Maksyma na tle jego żywota

Rozdział I. Zasadnicze pytanie o doktrynalną tożsamość Wyznawcy

1. Maksym jako „filozof” – inwektywa czy stwierdzenie faktu?
2. Kilka uwag na temat najważniejszych stanowisk chrystologicznych
3. Początki siódmowiecznych sporów chrystologicznych
4. Miejsce narodzin i wczesnej młodości Maksyma – hipoteza S. Brocka

Rozdział II. Maksym i intelektualne środowisko Pustyni Judzkiej

1. Dwa oblicza palestyńskiego „orygenizmu”: filozoficzna spekulacja a heterodoksyjna tradycja ezoteryczna
2. Kontekst i sens Maksymowej polemiki z orygenizmem
3. Trudności z określeniem Maksymowego wykształcenia
4. Maksym mnichem „sabaickiej” wspólnoty monastycznej – weryfikacja hipotezy S. Brocka

Rozdział III. Luka w opisie drogi życiowej Wyznawcy – Aleksandria (?)

1. Sprawa aleksandryjskiego aktu zjednoczeniowego z miafizytami w 633 roku
2. Najważniejsze punkty sporu wokół kwestii działania i woli Chrystusa
3. Maksym i Leoncjusz z Bizancjum – poszukiwanie spójnego języka trynitarnego, chrystologicznego i antropologicznego
4. Zagadnienie domniemanych związków Maksyma z aleksandryjskim środowiskiem filozoficznym

Rozdział IV. Afryka jako miejsce spotkania chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu

1. Przypuszczalne kontakty Maksyma ze szkołą w Nisibis
2. Problem wpływu myśli Augustyna na myśl Maksymową

Zakończenie

Bibliografia, Indeks osobowy, Indeks tematyczny, Indeks geograficzny, Summary