Opis:
Problematyka książki dotyczy rozpoznania zmian szaty roślinnej na ziemi chełmińskiej dla okresu ostatnich 5 tysięcy lat. Zaprezentowano w niej zarówno przemiany zachodzące w wyniku naturalnej sukcesji roślinnej, jak i te wywołane działalnością człowieka. Szczegółowo przedstawiono charakterystykę obszaru badań oraz wyniki analiz palinologicznych, na których oparto rekonstrukcję roślinności. Regionalną i lokalną historię roślinności, zapisaną w osadach biogenicznych jezior i torfowisk, powiązano z udokumentowanymi śladami osadnictwa na ziemi chełmińskiej. Do tego celu wykorzystano archeologiczne wyniki badań wykopaliskowych i powierzchniowych. Badania wykazały, że znaczący wpływ gospodarczej działalności człowieka uwidocznił się już w spektrach datowanych na środkową część neolitu. W celu pełniejszego przedstawienia relacji człowiek-środowisko wykreślono serię map izopolowych, ilustrujących procentowy udział pyłku wybranych 13 taksonów roślinnych w istotnych horyzontach czasowych. Przedstawiają one sukcesywny proces odlesiania ziemi chełmińskiej oraz zmienną skalę nasilenia antropopresji w poszczególnych okresach archeologicznych. W celu wyjaśnienia złożonych reakcji na czynniki zewnętrzne (klimat, człowiek) omówiono szczegółowo zachowanie wybranych drzew (olsza - Alnus, grab pospolity - Carpinus betulus, buk zwyczajny - Fagus sylvatica), oraz roślin zielnych (babka lancetowata - Plantago lanceolata). Ze względu na poruszane tematy praca może być źródłem informacji zarówno dla przyrodników, jak i archeologów.
PODZIĘKOWANIA / 7
WPROWADZENIE / 9
1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA OBSZARU BADAŃ / 16
1.1. Położenie geograficzne / 16
1.2. Geomorfologia / 16
1.3. Wody i obszary podmokłe / 16
1.4. Gleby / 18
1.5. Klimat / 18
1.6. Roślinność / 18
2. MATERIAŁ I METODY / 21
2.1. Charakterystyka osadów biogenicznych / 21
2.2. Laboratoryjne przygotowanie prób do analizy pyłkowej / 21
2.3. Przedstawienie wyników analizy pyłkowej (konstrukcja diagramów) / 21
3. STANOWISKA BADAWCZE - ANALIZA ŹRÓDEŁ PALINOLOGICZNYCH / 23
3.1. Stanowiska badane w latach 2[zasłonięte]004-20 / 23
3.1.1. Jezioro Czyste / 23
3.1.1.1. Opis stanowiska / 23
3.1.1.2. Charakterystyka jeziora i profilu / 23
3.1.1.3. Analiza pyłkowa. Opis poziomów pyłkowych oraz faz osadniczych i regeneracyjnych lasu / 23
3.1.2. Jezioro Kamionkowskie / 34
3.1.2.1. Opis stanowiska / 34
3.1.2.2. Charakterystyka jeziora i profilu / 34
3.1.2.3. Analiza pyłkowa. Opis poziomów pyłkowych oraz faz osadniczych i regeneracyjnych lasu / 34
3.1.3. Jezioro Mełno / 44
3.1.3.1. Opis stanowiska / 44
3.1.3.2. Charakterystyka jeziora i profilu / 44
3.1.3.3. Analiza pyłkowa. Opis poziomów pyłkowych oraz faz osadniczych i regeneracyjnych lasu / 44
3.1.4. Jezioro Robakowskie / 54
3.1.4.1. Opis stanowiska / 54
3.1.4.2. Charakterystyka jeziora i profilu / 54
3.1.4.3. Analiza pyłkowa. Opis poziomów pyłkowych oraz faz osadniczych i regeneracyjnych lasu / 55
3.1.5. Jezioro Wieczno Południowe / 64
3.1.5.1. Opis stanowiska / 64
3.1.5.2. Charakterystyka jeziora i profilu / 64
3.1.5.3. Analiza pyłkowa. Opis poziomów pyłkowych oraz faz osadniczych i regeneracyjnych lasu / 65
3.1.6. Torfowisko Gronowo / 74
3.1.6.1. Opis stanowiska / 74
3.1.6.2. Charakterystyka torfowiska i profilu / 74
3.1.6.3. Analiza pyłkowa. Opis poziomów pyłkowych oraz faz osadniczych i regeneracyjnych lasu / 74
3.1.7. Torfowisko Linje / 82
3.1.7.1. Opis stanowiska / 82
3.1.7.2. Charakterystyka torfowiska i profilu / 82
3.1.7.3. Analiza pyłkowa. Opis poziomów pyłkowych oraz faz osadniczych i regeneracyjnych lasu / 83
3.2. Stanowiska archiwalne (badane przed 2004 rokiem) / 95
4. DATOWANIE BEZWZGLĘDNE I MAPY IZOPOLOWE / 96
4.1. Datowanie radiowęglowe / 96
4.2. Mapy rozprzestrzenienia pyłku / 99
5. HISTORIA ROŚLINNOŚCI ZIEMI CHEŁMIŃSKIEJ W CIĄGU OSTATNICH PIĘCIU TYSIĘCY LAT / 102
5.1. ZCH-7 R PAZ; późny okres atlantycki-przełom okresu atlantyckiego i subborealnego / 102
5.2. ZCH-8 R PAZ; starsza część okresu subborealnego / 103
5.3. ZCH-9 R PAZ; młodsza część okresu subborealnego-środkowa część okresu subatlantyckiego / 105
5.3.1. ZCH-9a R PAZ; młodsza część okresu subborealnego / 106
5.3.2. ZCH-9b R PAZ; przełom okresu subborealnego i subatlantyckiego / 106
5.3.3. ZCH-9c R PAZ; starsza część okresu subatlantyckiego / 107
5.3.4. ZCH-9d R PAZ; przełom starszej i środkowej części okresu subatlantyckiego / 107
5.3.5. ZCH-9e R PAZ; środkowa część okresu subatlantyckiego / 109
5.4. ZCH-10 R PAZ; młodsza część okresu subatlantyckiego / 109
5.4.1. ZCH-10a R PAZ; młodsza część okresu subatlantyckiego, część A / 110
5.4.2. ZCH-10b R PAZ; młodsza część okresu subatlantyckiego, część B / 110
6. HISTORIA OSADNICTWA ZIEMI CHEŁMIŃSKIEJ W ŚWIETLE WYZNACZNIKÓW PALINOLOGICZNYCH / 111
6.1. FO/ZCH-2; wczesny-środkowy neolit / 111
6.2. FO/ZCH-3; środkowy-późny neolit / 115
6.3. FO/ZCH-4; schyłek neolitu-środkowa epoka brązu / 118
6.4. FO/ZCH-5; młodsza/późna epoka brązu-wczesna epoka żelaza / 121
6.5. FO/ZCH-6; młodszy okres przedrzymski (MOP)-okres wpływów rzymskich / 128
6.6. FO/ZCH-7; późny okres wędrówek ludów-początek wczesnego średniowiecza / 131
6.7. FO/ZCH-8a-d; wczesne średniowiecze-początek późnego średniowiecza / 133
6.8. FO/ZCH-8e-f; późne średniowiecze-czasy nowożytne / 142
7. WPŁYW OSADNICTWA NA ROZWÓJ ROŚLINNOŚCI W ŚWIETLE ANALIZY WYBRANYCH GATUNKÓW ROŚLIN / 146
7.1. Wahania krzywej procentowej Alnus we wczesnym średniowieczu: klimat czy człowiek? / 146
7.2. Tak zwane trzecie maksimum Carpinus betulus i regeneracja lasów a okres wędrówek ludów / 154
7.3. Współczesna granica zasięgu Fagus sylvatica a jego udział w lasach ziemi chełmińskiej w przeszłości / 157
7.4. Plantago lanceolata jako wskaźnik antropogeniczny / 163
PODSUMOWANIE / 165
TABLICE / 169
BIBLIOGRAFIA / 183
WYKAZ RYCIN / 196
WYKAZ TABEL / 201
WYKAZ TABLIC / 204
VEGETATION AND SETTLEMENT HISTORY OF THE CHEŁMNO LAND IN LATE HOLOCENE. PALYNOLOGICAL STUDY (summary) / 206
|
