|
Autorzy rozdziału pierwszego, rozpoczynającego się ciekawym opisem powstawania Wyżyny Gdańskiej w okresie wielkiego zlodowacenia – plejstocenie, obszernie opisują stan badań archeologicznych, licznie występujących osad i cmentarzysk, informując czytelnika w sposób niezwykle obrazowy o kolejnych fazach rozwoju osadnictwa do czasów obejmujących wczesne średniowiecze. Przykładowo, odnotowana została przez starożytnego dziejopisarza Pliniusza Starszego – działająca na wyobraźnię – wyprawa Rzymian, którzy za czasów Nerona dotarli szlakiem bursztynowym do Zatoki Gdańskiej.
W rozdziale drugim są przedstawiane losy Pruszcza, kolejno: u progu jego dziejów za panowania książąt pomorskich i polskich władców, w okresie krzyżackim, aż po jego nowe usytuowanie po zakończeniu wojny trzynastoletniej. Można w nim także znaleźć interesujące rozważania o etymologii nazwy Pruszcz. Śledząc na tle wydarzeń historycznych autentyczne sceny z życia publicznego, rozgrywające się w istniejących do dzisiaj miejscowościach, możemy przeżywać niepowtarzalny klimat często dramatycznej dla tego regionu epoki średniowiecza.
Na szczególną uwagę w rozdziałach trzecim i czwartym, obejmujących czasy nowożytne do okresu międzywojennego, zasługują obszerne relacje dotyczące uwarunkowań ekonomicznych życia codziennego, szczegółowe informacje o zróżnicowaniu ludności pod względem pochodzenia etnicznego, przynależności narodowej oraz dane odnoszące się do struktury wyznaniowej społeczności Pruszcza Gdańskiego.
Czytając rozdział trzeci, można przykładowo: po raz pierwszy w dziejach Pruszcza poznać liczbę mieszkańców tej wiejskiej osady, dowiedzieć się o przeciętnej wysokości zbiorów, miejscowym rybołówstwie, stanie hodowli, ciekawej sytuacji rzemieślników, zobowiązaniach mieszkańców wobec swoich kościołów, wydobyciu bursztynu, płatnościach na rzecz Gdańska itp. W okresie tym ziemię pruszczańską odwiedzili przejazdem tacy znakomici goście, jak: polscy królowie – Zygmunt I, Zygmunt August, Zygmunt III z małżonką królową Konstancją, Jan Kazimierz z królową Ludwiką Marią, Stanisław Leszczyński, August II oraz cesarz Napoleon Bonaparte.
Rozdział czwarty zawiera informacje o funkcjonowaniu organów władzy publicznej, charakterze życia politycznego, zmianach liczby mieszkańców na przestrzeni dziesięcioleci, o budowie dróg, w tym linii kolejowych, powstawaniu nowych osiedli oraz budynków użyteczności publicznej, roli starej Raduni wraz z kanałem i o innych przejawach życia społecznego Pruszcza i okolic.
Autor rozdziału piątego, opisując szczegółowo funkcjonowanie władzy publicznej, przedstawił pełną heroicznych zmagań o zachowanie polskości koegzystencję ludności polskiej i niemieckiej w okresie międzywojennym i podczas hitlerowskiej okupacji.
W najobszerniejszym rozdziale szóstym, poświęconym czasom powojennym zostały obnażone, na podstawie bogatych materiałów archiwalnych, mechanizmy indoktrynacji politycznej, których celem było całkowite podporządkowanie społeczeństwa polskiego ideologii komunistycznej. Zdecydowane przeciwstawianie się temu nieludzkiemu, obcemu naszej kulturze systemowi spotykało się z bardzo dotkliwymi, wręcz wyrafinowanymi represjami. Mamy tu do czynienia z pewną próbą realizacji zapowiedzi Czesława Miłosza wyrażonej w słowach „Spisane będą czyny i rozmowy” pochodzących z wiersza Który skrzywdziłeś, wyrytego na Pomniku Poległych Stoczniowców 1970 przy Stoczni Gdańskiej. Należy mieć nadzieję, że w kolejnym wydaniu monografii znajdzie się również miejsce dla cichych bohaterów, którzy w okresie powojennym – najczęściej pod osłoną, a także przy wsparciu Kościoła – potrafili przeciwstawić się "ideologii zła" (skąd wzięły się ideologie zła? Jakie są korzenie nazizmu i komunizmu?…” – Jan Paweł II, Pamięć i tożsamość). Chodzi tu zarówno o ludzi, którzy już odeszli, jak i tych, którzy często w biedzie i niepamięci żyją jeszcze pośród nas. To właśnie tacy jak oni, płacąc za swoją bezkompromisową patriotyczną postawę marginalizacją społeczną siebie i swoich rodzin, a często nawet cierpieniem fizycznym, wywalczyli suwerenną ojczyznę. O spłacie tego honorowego długu wdzięczności powinni pamiętać zwłaszcza ci, którym było dane w tamtym okresie w pełni rozwijać swoje talenty, często na uczelniach zachodnich, a obecnie żyją w poczuciu godności i dobrobycie. Odnajdywanie tych ludzi – po to, by oddać im hołd – czyli ocalenie ich od zapomnienia, podobnie jak likwidowanie sytuacji, w których prześladowcom lepiej się powodzi niż ich ofiarom, to nic innego jak przywracanie poczucia elementarnej sprawiedliwości
W siódmym – ostatnim rozdziale, poświęconym zabytkom – autor szczegółowo opisuje najstarszy i najokazalszy zabytek w Pruszczu Gdańskim – Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego: jego architekturę i otoczenie, bogaty wystrój wnętrza, z podkreśleniem prac snycerskich i stolarskich. Na specjalną uwagę zasługują tłumaczenia łacińskich inskrypcji.
Wiedza zawarta w przekazanej do rąk czytelnika, tak długo oczekiwanej, monografii jest przede wszystkim przeznaczona dla nauczycieli, opiekunów organizacji młodzieżowych, animatorów kultury oraz organizatorów wszelkich uroczystości rocznicowych. Stanowi ona również swoiste memento, uświadamiające, że prawda o niegodziwym postępowaniu w życiu politycznym i społecznym – prędzej czy później – ujrzy światło dzienne. Zamieszczona obszerna bibliografia powinna inspirować do powstawania kolejnych opracowań naukowych, np. prac magisterskich. Wydaje się wszakże pewne, że każdy mieszkaniec Pruszcza i opisywanych okolic będzie przy różnych okazjach szukał w tym dziele odpowiedzi na nurtujące go pytania, związane z dziejami jego małej ojczyzny.
z Przedmowy dr Ferdynanda Froissarta
|
