Persja, obecnie Iran, odgrywała w odległej przeszłości ważną rolę w dziejach Azji Środkowej i Zachodniej, a także w basenie Morza Śródziemnego. Po pokonaniu Syrii i Babilonii, rywalizując przez stulecia z Grecją, Rzymem i Bizancjum, kraj ten zdobył trwałą pozycję w geopolitycznych układach tej części świata. Wielowiekowa historia Persji to okresy świetności i chwały, ale także czasy mroku i upadku.
Pierwszy tom obejmuje okres od czasów przedaryjskich do najazdu Arabów w VII wieku. Książka kładzie nacisk na historię polityczną, ale uwzględnia również znaczenie religii i spraw gospodarczych. W aneksie do książki zawarto tłumaczenie i historyczno-filologiczny komentarz perskich inskrypcji klinowych dotyczących dziejów Persji tego okresu.
Warszawa 2008, wyd. III rozszerzone
Część I. Przed Achemenidami
Rozdział 1. Zarys geografii historycznej
Rozdział 2. Nim przyszli Arabowie
Rozdział 3. Ariowie w Iranie
Rozdział 4. Początki irańskiej państwowości. Media i Medowie
Część II. Od Achemenidów do Partów
Rozdział 5. Źródła do epoki Achemenidów
Rozdział 6. Formowanie się Achemenidzkiego imperium
Rozdział 7. Persja i świat helleński
Rozdział 8. Persja i Grecja po Salaminie
Rozdział 9. Państwo Achemenidów
Rozdział 10. Panowanie Dariusza II Ochosa
Rozdział 11. Koniec rządów Achemenidów
Rozdział 12. Panowanie Greków. Aleksander Wielki i Seleucydzi
Rozdział 13. Powrót Irańczyków do władzy. Partowie
Część III. Sasanidzi
Rozdział 14. Początki rodu i dynastii Sasanidów
Rozdział 15. Lata stabilizacji od Szapura II do Jazdgirda I
Rozdział 16. Społeczeństwo perskie. Konflikty wewnętrzne
Rozdział 17. Złoty wiek i upadek państwa. Od Chosrowa I do Jazdgirda III
Rozdział 18. Najazd Arabów i upadek Persji
Aneks. Perskie inskrypcje klinowe
Dynastie
Indeks
Wybrana Bibliografia
TOM 2
======
Drugi tom Historii Persji obejmuje okres od najazdu Arabów, który zakończył się w połowie VII w. n. e. obaleniem dynastii Sasanidów i zniszczeniem państwa perskiego, aż do końca XV w., gdy Safawidzi, sturczony ród pochodzenia kurdyjskiego, założył nową dynastię i odbudował państwo perskie w jego dzisiejszych granicach.
Utraciwszy niezależność w VII wieku, Irańczycy po kilkudziesięciu latach kalifackiej okupacji przystąpili do systematycznej odbudowy utraconej niepodległości czyniąc to metodycznie i posuwając się krok po kroku w stronę wytyczonego celu. Wyzwalając się spod obcej dominacji, utworzyli na terenie dawnej Persji niezależne od kalifatu państwa irańskie, które nie nawiązywały do dawnej, przedmuzułmańskiej tradycji, lecz godziły się z nowym, teraz muzułmańskim ładem. Proces ten, rozciągnięty w czasie, który był w swej istocie bardzo złożonym wydarzeniem w dziejach Persji, o ogromnym znaczeniu politycznym i kulturowym, jest głównym tematem prezentowanej pozycji.
Warszawa 2008, wyd. II
WSTĘP
Transkrypcja
Ważniejsze źródła: od najazdu Arabów do końca epoki Seldżuków
Teksty arabskie
Teksty perskie
Teksty autorów chrześcijańskich
Ważniejsze źródła: od wystąpienia Seldżuków do upadku Timurydów
CZĘŚĆ I
POD WŁADZĄ KALIFATU
ROZDZIAŁ 1
NAJAZD ARABÓW
Sytuacja polityczna przed najazdem
Podbój Persji: Qadisijja, Madain, Dżalula, Nehawand
Po Nehawandzie. Drugi etap podboju
Zdobycie Transoksanii
ROZDZIAŁ 2
KALIFAT UMAJJADÓW
Początek okupacji
Dwie społeczności: od wrogości do zgody. Mawali
Tworzenie administracji
Podatki
ROZDZIAŁ 3
PIERWSZE KROKI W STRONĘ NIEPODLEGŁOŚCI
Rzut oka na sytuację polityczną
Opozycja abbasydzka i imamici
Powstanie Bihafarida
Kreowanie przywódcy Irańczyków: Abu Muslim
Wojna domowa Abbasydów z Umajjadami
ROZDZIAŁ 4
KALIFAT ABBASYDÓW
Polityka i stosunki wewnętrzne za Abbasydów
Ustrój państwa
Władze najwyższe: kalif, dwór i wezyr
Administracja centralna i terenowa
Wojsko
Turcy w gwardii kalifów
Podatki
Dirhemy gitrifi
Nadania lenne i beneficja typu iqta Irańczycy i Arabowie. Kultura i cywilizacja perska w kalifacie
Szuubijja
ROZDZIAŁ 5
IRAN POD WŁADZĄ ABBASYDÓW
WALKA O NIEZAWISŁOŚĆ
Współdziałanie z nową władzą
Powstania w północnym Iranie
Powstanie Sunbada
Powstanie Muqanny
Powstanie chłopskie Babaka
Irańczycy na dworze Abbasydów
Pierwszy nieudany spisek: Barmakidzi
Powstanie Rafi b. Lajsa w Mawarannarze i jego następstwa
Trzecia wojna domowa w kalifacie: al-Mamun versus al-Amin
Druga próba opanowania kalifatu przez Irańczyków
CZĘŚĆ II
ROZPAD TERYTORIALNY KALIFATU
PIERWSZE NIEPODLEGŁE PAŃSTWA NA TERENIE IRANU
ROZDZIAŁ 6
POLITYCZNE ODRODZENIE PERSJI
Tahirydzi
Charydżyci i polityczne ożywienie w Sistanie
Powstanie Hamzy al-Charydżi
ROZDZIAŁ 7
PEŁNA NIEZALEŻNOŚĆ OD KALIFATU
Saffarydzi
Powstania i ruchy społeczne w IX wieku
Powstanie plemienia Dżutt
Powstanie zandżów
Karmaci, ismailici, mutazylici
Życie polityczne w północnym Iranie
Wybrzeże Morza Kaspijskiego. Państwa Alidów i Zijarydów
Dynastie Azerbejdżanu i Zakaukazia
ROZDZIAŁ 8
SAMANIDZI I EMIRAT W BUCHARZE
Powstanie emiratu
Turcy w emiracie. Gulamowie
Ustrój państwowy
Władze centralne
Władze terenowe
Miasta
Rządy gwardii tureckiej i upadek emiratu Buchary
ROZDZIAŁ 9
ODRODZENIE PERSKIEJ KULTURY I NAUKI
Poezja
Filozofia, medycyna i nauki ścisłe
ROZDZIAŁ 10
OŻYWIENIE POLITYCZNE W ZACHODNIEJ PERSJI
Zajdyci i Mardawidż
Bujidzi. Niezależny emirat w zachodniej Persji
Bujidzi u szczytu potęgi. Adud ad-Daula
Azud ad-Daula i jego czasy
Stosunki wewnętrzne w emiracie za Adud ad-Dauli
Gospodarka
Stosunki wyznaniowe pod rządami Adud ad-Dauli
Dwór
Emiraty Bujidów po śmierci Adud ad-Dauli
Schyłek rządów Bujidów
Najazd Seldżuków i likwidacja bujidzkich emiratów
CZĘŚĆ III
PANOWANIE NOMADÓW
ROZDZIAŁ 11
NIEWOLNICY TURECCY U WŁADZY. GAZNAWIDZI
Utworzenie emiratu
Polityka zagraniczna
Ustrój emiratu
Administracja
Finanse Wojsko
Czasy Mahmuda i Masuda
Apogeum potęgi Gazny. Mahmud i Masud
Kwestia turecka
Życie kulturalne w Gaznie: literatura i nauka
Po Dandanqanie
ROZDZIAŁ 12
SELDŻUCY
Od zaczątków organizacji plemiennej do zwycięstwa pod Dandanqanem
Pokonanie Bujidów i zdobycie Bagdadu
Stabilizacja władzy. Rządy Alp Arslana
Ostatni z Wielkich Seldżuków
Wojsko
Polityka ekonomiczna
Nizam al-Mulk, wezyr dwóch Wielkich Seldżuków
Upadek sułtanatu. Od Malik-szaha do Sandżara
Panowanie Sandżara i ostateczny upadek sułtanatu
Rozpad dzielnicowy sułtanatu
ROZDZIAŁ 13
CHOREZMSZAHOWIE I PIERWSZY NAJAZD MONGOŁÓW
Niezależność horezmu
Gospodarka Persji w XII w
Powstanie państwa Mongołów
Najazd Czingis-chana
Ostatni chorezmszah i Mongołowie
ROZDZIAŁ 14
DRUGI NAJAZD MONGOŁÓW I RZĄDY ILCHANÓW
Podbój Iranu przez Hulagu
Pierwsi Ilchanowie
Ustrój państwa
Sytuacja polityczno-społeczna przed reformami Gazana
Gospodarka System podatkowy
Czasy Gazana
Przebudowa państwa. Reforma Gazana
Ostatnie lata potęgi Ilchanów. Oldżajtu i Abu Said
Koniec panowania Mongołów
ROZDZIAŁ 15
IRAN PO ROZPADZIE PAŃSTWA ILCHANÓW
Timur, Timurydzi i Turkmeni w Iranie
Pod rządami Timura
Timurydzi w zachodnim Iranie
Timurydzi we wschodnim Iranie
Gospodarka za Timurydów
Kultura i nauka w Iranie w epoce timurydzkiej
Zachodni Iran po upadku Timurydów. Karakojunlu i Akkojunlu
Kyzylbasze i Safawidzi
DYNASTIE LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA
