POZIOM PODSTAWOWY

Wstęp

 

DZIEJE ŚWIATA

Różnorodność cywilizacji świata w przeszłości i obecnie

• Pojęcie terminu cywilizacja i określenie wpływu czynników naturalnych, gospodarczych, społeczno-politycznych na jej kształtowanie
• Charakterystyka poszczególnych cywilizacji i relacje pomiędzy nimi

Konflikty społeczne, wojny, ludobójstwo, w tym Holocaust

• Pojęcia: społeczeństwo, grupa społeczna, konflikt społeczny, wojna, ludobójstwo
• Holocaust
• Przyczyny, przebieg i skutki konfliktów społecznych i aktów ludobójstwa

Przemiany form gospodarowania od czasów najdawniejszych po współczesną rewolucję techniczną oraz historyczny rozwój kultury materialnej

• Pojęcia: rewolucja neolityczna, rewolucja przemysłowa
• Charakterystyka form gospodarowania na poszczególnych etapach rozwoju historycznego i ich wpływ na rozwój społeczeństw i kultury
• Wpływ gospodarki na rozwój społeczeństw i kultury

Rola państwa jako podstawowej formy zorganizowania społeczeństw i przemiany państw

• Pojęcia: państwo, ustrój polityczny i charakterystyka funkcji państwa
• Typy ustrojów politycznych i etapy ich przemian
• Czynniki wpływające na przemiany ustrojowe

 

DZIEJE EUROPY

Fundamenty Europy; jedność i różnorodność; przemiany ideowe oraz rola chrześcijaństwa w tworzeniu tożsamości europejskiej

• Pojęcia: religia, wyznanie, obrządek
• Czynniki jednoczące i integrujące Europę
• Czynniki różnicujące i dezintegrujące Europę
• Rola chrześcijaństwa w tworzeniu się tożsamości europejskiej
• Związki pomiędzy przemianami ideowo-religijnymi a wydarzeniami politycznymi

Kształtowanie się narodów Europy i ich wkład w historię oraz współistnienie i konflikty między państwami

• Pojęcie narodu i czynniki narodotwórcze
• Przyczyny i skutki konfliktów między państwami na przestrzeni dziejów Europy
• Przykłady współistnienia państw i narodów w Europie (idee i ich realizacja)

Przemiany w obrębie struktur, świadomości i obyczajowości społeczeństw europejskich

• Pojęcia: społeczeństwo, struktura społeczna, świadomość społeczna, obyczajowość społeczna
• Etapy przemian struktur społecznych, świadomości i obyczajowości społeczeństw europejskich i ich konsekwencje
• Główne epoki rozwoju kultury europejskiej i jej podstawowe kierunki

 

DZIEJE POLSKI

Przemiany form państwa polskiego

• Formy ustroju politycznego państwa polskiego
• Przyczyny i skutki przemian form ustrojowych państwa polskiego

Uwarunkowania i przeobrażenia polskiej świadomości narodowej i politycznej

• Pojęcia: świadomość narodowa i świadomość polityczna
• Przemiany polskiej świadomości narodowej i ich polityczne uwarunkowania
• Historyczne uwarunkowania regionalizmów

Rola Polski w dziejach gospodarki i struktur społecznych Europy

• Formy ustroju gospodarczego na ziemiach polskich na przestrzeni wieków
• Przyczyny i skutki przemian gospodarki polskiej na przestrzeni wieków i jej związki z gospodarką europejską
• Wpływ Polaków na historię społeczną Europy

Postawy jednostek oraz grup społecznych wobec potrzeb epoki

• Wpływ wybitnych jednostek na losy narodów i państwa polskiego
• Przykłady postaw grup społecznych (i ich działania) wobec problemów społecznych i politycznych w poszczególnych epokach

Wielokulturowość w dziejach Polski, współistnienie religii i wyznań oraz znaczenie chrześcijaństwa, w tym Kościoła katolickiego

• Rola Kościoła katolickiego w dziejach Polski i Polaków
• Czynniki kształtujące polską tolerancję religijną i jej przejawy
• Przyczyny i skutki wielokulturowości państwa i społeczeństwa polskiego

 

POZIOM ROZSZERZONY

Trwałe osiągnięcia cywilizacji starożytnych i religie Starożytnego Wschodu

• Osiągnięcia cywilizacji starożytnych w dziedzinie gospodarki, nauki, sztuki, techniki i ustroju oraz ich wpływ na współczesność
• Religie starożytne, związki między nimi i ich wpływ na życie społeczeństw starożytnych

Przemiany ustrojowe w Grecji i w Rzymie

• Pojęcia związane z ustrojem politycznym i społecznym starożytnej Grecji i Rzymu
• Przemiany ustrojowe starożytnych Aten i Rzymu

Powstanie i rozwój religii monoteistycznych

• Geneza i zasady religii monoteistycznych
• Przemiany religii monoteistycznych na przestrzeni wieków i ich wpływ na dzieje

Kręgi cywilizacji średniowiecznych. Europa a inne cywilizacje

• Cechy charakterystyczne kręgów cywilizacji średniowiecznych
• Relacje pomiędzy poszczególnymi kręgami cywilizacyjnymi średniowiecza

Znaczenie chrześcijaństwa w cywilizacjach średniowiecznej Europy

• Wpływ chrześcijaństwa na życie polityczne, gospodarcze, społeczne i kulturowe średniowiecznej Europy

Jedność i różnorodność kultury Europy

Funkcjonowanie władzy i struktura społeczeństw średniowiecznych

• Ewolucja struktury społeczeństw średniowiecznej Europy
• Przemiany ustroju politycznego średniowiecznej Europy i charakterystyka instytucji politycznych tego okresu

Powstanie i rozwój Polski w wiekach średnich oraz znaczenie chrześcijaństwa dla powstania i rozwoju państwowości i kultury polskiej

• Geneza państwa polskiego, jego rozwój terytorialny i przemiany ustrojowe w średniowieczu
• Okoliczności wprowadzenia chrześcijaństwa w Polsce i jego wpływ na kształtowanie się państwa, społeczeństwa i kultury

Cywilizacyjne przemiany w Europie od odrodzenia do oświecenia

• Przemiany polityczne
• Przemiany gospodarczo-społeczne (od odrodzenia do oświecenia)
• Przemiany ideowo-kulturowo-religijne

Dorobek i dziedzictwo europejskie od epoki odrodzenia do oświecenia

• Nowe horyzonty; Europa wobec odmiennych kultur i systemów wartości

Kręgi cywilizacji pozaeuropejskich i dorobek cywilizacyjny ludów Ameryki przedkolumbijskiej

Przyczyny, przebieg i skutki odkryć geograficznych i kolonizacji

Przeobrażenia chrześcijaństwa w XVI i XVII wieku

• Przyczyny, przebieg oraz skutki reformacji i kontrreformacji
• Zasady wyznań chrześcijańskich i podziały wyznaniowe w Europie

Powstanie nowożytnej państwowości

• Koncepcje nowożytnego państwa
• Geneza i funkcjonowanie nowożytnych państw i społeczeństw

Uwarunkowania potęgi i upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów

• Czynniki polityczne, gospodarcze i kulturowe wzrostu potęgi państwa polskiego w XV i XVI wieku
• Specyfika ustrojowa Rzeczypospolitej Obojga Narodów
• Polityczne, gospodarcze, społeczne, militarne i ideowe przyczyny upadku
• Rzeczypospolitej Obojga Narodów

Próby reform w XVII oraz XVIII wieku i ich skutki

• Polityczne, gospodarcze, społeczne i kulturowe uwarunkowania przemian w Rzeczypospolitej na tle przemian zachodzących w tym czasie w Europie

Powiązania kultury polskiej z europejską i specyfika kultury polskiej w XVII wieku

Rewolucja przemysłowa i jej następstwa

• Przyczyny i skutki rewolucji przemysłowej
• Wpływ rewolucji przemysłowej na poszczególne dziedziny życia (politykę, życie codzienne, kulturę)

Mapa polityczna XIX-wiecznej Europy i świata

• Przyczyny i skutki zmian politycznych i terytorialnych w XIX wieku

Przemiany świadomości Europejczyków

• Ideologie polityczne, społeczne i gospodarcze typowe dla Europy w XIX wieku i ich wpływ na Europejczyków
• Przemiany kulturowe epoki przemysłowej

Procesy demokratyzacyjne i parlamentaryzm w XIX w.

Charakterystyka XIX-wiecznych form ustrojowych

• Pojęcia charakterystyczne dla ustrojów politycznych w XIX wieku

Opis procesu demokratyzacji w ujęciu dynamicznym

Społeczeństwo polskie bez własnego państwa

• Różne formy organizacji politycznej społeczeństwa polskiego w okresie rozbiorów
• Polityka zaborców wobec Polaków
• Postawy Polaków wobec zaborcy
• Rola kultury polskiej w utrzymaniu tożsamości narodowej w czasach rozbiorowych
• Międzynarodowe uwarunkowania sprawy polskiej i powstań narodowych

I i II wojna światowa - geneza, charakter i następstwa konfliktów

• Geneza i charakter I wojny światowej
• Skutki I wojny światowej
• Rewolucje rosyjskie i ich konsekwencje
• Sprawa polska podczas I wojny światowej i odzyskanie niepodległości przez Polskę
• Ustalanie granic II RP
• Polityka zagraniczna II RP na tle wydarzeń międzynarodowych
• Geneza i przebieg II wojny światowej
• Sytuacja państwa polskiego i Polaków w czasie II wojny światowej

Systemy totalitarne i ich zbrodniczy charakter; geneza i mechanizm działania systemów totalitarnych

Funkcjonowanie demokracji w XX wieku

• Zasady funkcjonowania państw demokratycznych w XX wieku

Charakterystyka systemów ustrojowych XX wieku

Ewolucja stosunków międzynarodowych i ich charakter oraz struktury ponadnarodowe w polityce i gospodarce

Układ sił politycznych po I i II wojnie światowej

Problemy gospodarcze i społeczne XX w.

Proces tworzenia się politycznych, militarnych i gospodarczych struktur ponadnarodowych w XX wieku

Główne konflikty międzynarodowe XX wieku

Rewolucja techniczna w XX wieku

• Najważniejsze osiągnięcia naukowe i techniczne w XX w. i ich skutki dla społeczeństw i państw oraz oddziaływanie na życie codzienne

Przemiany w sferze kultury. Sobór Watykański II i encykliki papieskie

• Podstawowe zjawiska występujące w kulturze XX w. i jej najważniejsze osiągnięcia
• Przemiany w Kościele katolickim w XX wieku

Rzeczpospolita między okresem zniewolenia a niepodległością

Przemiany polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturowe w Polsce w XX stuleciu

• Przemiany w systemie demokracji polskiej w XX-leciu międzywojennym i po 1989 r.
• Polityka władz wobec społeczeństwa polskiego po II wojnie światowej
• Charakterystyka postawy społeczeństwa polskiego wobec władz PRL