Jan Kieniewicz „Historia Indii” Zakład Narodowy Im. Ossolińskich, Wrocław 1980
Kompendium wiedzy o subkontynencie indyjskim powstałe jeszcze w latach 70. lecz do dziś stanowiące najbogatsze źródło wiedzy o tym regionie. Ta książka się nie starzeje i choć fragmenty bywają aktualizowane, całość pozostaje pozycją legendarną, a dla czytelników poważnie interesujących się Indiami – lekturą obowiązkową.

Zakład Narodowy Im. Ossolińskich, Wrocław 1980

Książka zawiera wszelkie chyba aspekty wiedzy o subkontynencie – od charakterystyki klimatu po wydarzenia polityczne. Autor skrupulatnie rozpoczyna od epoki kamiennej i pierwszych śladów ludzkiej obecności na tym terytorium – od “okolic” 400 do 200 tysięcy lat temu. Prezentuje też bogactwo kultur – neolitycznej, chalkolitycznej, harrapańskiej, cywilizacji Ariów. Opisuje archeologiczne wykopaliska na równi z wedami i podstawami systemów religijnych, filozoficznych czy społecznych...


Za charakterystykę kolejnych fragmentów tej pracy powinny wystarczyć właściwie tytuły kolejnych rozdziałów: Cywilizacja Doabu, Magadha, Imperium Mauriów, Epoka klasyczna, Sułatanat Delhijski, Imperium mogolskie, Hegemonia maracka – żeby wymienić tylko niektóre. Każdemu z opisywanych okresów historii Indii autor poświęcił po kilkadziesiąt stron, co w sumie złożyło się na ponad 800-stronicowe opracowanie. Oczywiście, im bliższy nam jest przedstawiany okres, tym bardziej szczegółowy jest opis.


Kieniewicz kończy pracę rozdziałem poświęconym stopniowej drodze ku niepodległości Indii – uzyskanie jej w 1947 r. jest “le grande finale” książki. Na tych ostatnich kilkudziesięciu stronach książki znajdziemy informacje o powstających po I wojnie światowej ruchach obywatelskiego nieposłuszeństwa, systemie diarchii i polityce po odejściu od diarchii (nastąpiło ono w 1937 r.). Co istotne, w tej części opracowania autor przedstawia wiele istotnych i ciekawych szczegółów, przebieg wydarzeń, które decydowały o ostatecznym wyniku rozgrywki z Londynem. Był to również czas, w którym różnice polityczne i kulturowe nabierały znaczenia dla samych rdzennych mieszkańców Indii – Liga Muzułmańska i Indyjski Kongres Narodowy w owym czasie zaczęły toczyć coraz bardziej zaostrzającą się walkę polityczną, co było związane choćby z faktem, że do tego momentu Liga odgrywała marginalną rolę – Kongres pretendował do reprezentowania również interesów indyjskich muzułmanów. Pozycję tę miał dopiero zmienić Mohammad Ali Jinnah, niekwestionowany lider Ligi od połowy lat 30. Na tle dosyć obszernego zarysu dziejów w latach 20. i 30. trzeba jednak przyznać, że lata II wojny światowej i krótki wycinek – do 1947 r. – po niej zostały potraktowane zgoła skrótowo. Jednak w tym zakresie można znaleźć wiele innych źródeł.


Książkę uzupełnia oczywiście bibliografia, słownik terminologiczny, indeksy – nazwisk oraz nazw geograficznych i etnicznych.


Siłą książki Kieniewicza jest paradoksalnie wyczerpujące podejście do tematu, jak i “skompresowanie” informacji do jednego – opasłego, co prawda – tomu. Można jednak być pewnym, że żadna z istotnych informacji autorowi nie umknęła. Co więcej, również kwestie mające znaczenie dla dzisiejszych wydarzeń, powracające w charakterze stereotypowych przekonań, zostały potraktowane z uwagą i pieczołowitością. Ponadto atutem “Historii Indii” jest barwny, wartki język, jakim została napisana ta książka. Nie tracąc naukowego charakteru, praca Kieniewicza jest interesującą i bynajmniej nie męczącą lekturą. Raz jeszcze – polecić ją należy wszystkim, którzy poważnie interesują się Indiami.