Autorzy: Lorenz Bichler - sinolog pracujący w Heidelbergu. Melanie Trede - profesor historii sztuki Dalekiego Wschodu na Uniwersytecie w Heidelbergu.

Zdjęcia reprodukowane w książce pochodzą ze zbioru wspaniałych drzeworytów należących do kolekcji Ota Memorial Museum of Art w Tokio.

Oprawa twarda, Format 26x31,5cm, Stron 272
Wydawca: Taschen 2010

kliknij aby powiększyćGaleria zdjęć

Utagawa Hiroshige urodził się w roku 1797 w Edo (obecnie Tokio), w rodzinie samuraja i urzędnika straży pożarnej jako Ando Tokutaro. W wieku trzynastu lat stracił oboje rodziców krótko po tym, jak jego ojciec przeszedł na emeryturę, przekazując Ando swoje stanowisko w urzędzie straży pożarnej. W 1811 roku wstąpił do słynnej szkoły Utagawa - szkoły tradycyjnego malarstwa japońskiego Ukiyo-e. W 1812 roku Ando Tokutaro został oficjalnie adoptowany przez szkołę i uzyskał prawo posługiwania się nazwiskiem Utagawa i od tego momentu zaczął używać przybrane nazwisko Utagawa Hiroshige, a w literaturze jest on znany również jako Ando Hiroshige. Do roku 1823 Hiroshige pracował na urzędzie odziedziczonym po ojcu jednocześnie ucząc się w szkole malarstwa. W roku 1823, wieku dwudziestu siedmiu lat przekazał urząd w straży pożarnej swojemu następcy, a sam zajął się wyłącznie sztuką.

Ukiyo-e to najbardziej rozpoznawany na świecie gatunek tradycyjnej sztuki japońskiej. Charakterystyczny i rozpoznawalny styl japońskich twórców kształtował się na przestrzeni trzech wieków, od połowy wieku siedemnastego do połowy dziewiętnastego. Sama nazwa Ukiyo-e pierwotnie była używana przez buddystów w znaczeniu „ponury świat", lecz w siedemnastym wieku znaczenie tego słowa wyewoluowało do „przepływający świat" lub też „obrazy przepływającego świata". Ten „Przepływający świat" to wyraz nowej ekonomii i nowych dążeń mieszkańców japońskich miast w epoce Edo. W szczególności był to świat beztroskiego życia i rozrywki, a także pewien szczególny stan świadomości mieszkańców miasta.

Początki Ukiyo-e przypadają na bardzo ważny okres w historii Japonii - okres zakończenia trwających przez stulecia walk o władzę oraz zjednoczenia kraju pod jednym rządem. W okresie tym sztuka przeżywała swój rozkwit i renesans. Samuraje, do tej pory zajęci wojnami, zwracający uwagę na fortyfikowanie swoich zamków, teraz zaczęli je przyozdabiać, wynajmując artystów i twórców. Ten trend, obejmujący całą potężną klasę, nadał rozwojowi sztuki niezwykłą i niespotykaną dynamikę i wpłynął również na inne klasy społeczeństwa. Z punktu widzenia Ukiyo-e najważniejszą klasą była klasa kupców. Ludzie ci wzbogacili się na dostawach dla walczących klanów. Nie należąc do arystokracji, nie mogli marzyć o pięknych zamkach takich, jakie mieli samuraje, ale za to zaczęli gromadzić dzieła sztuki, odwiedzać teatry Kabuki, kupować książki, które były bogato ilustrowane. Wzrastający popyt na obrazy oraz ilustracje do książek spowodował rozkwit sztuki Ukiyo-e - druku obrazów przy pomocy drewnianych matryc. Sztuka ta znana od wieków, dopiero w połowie siedemnastego stulecia osiągnęła rozkwit i znaczenie.

Utagawa Hiroshige najbardziej znany jest jako autor cyklu krajobrazów „Pięćdziesiąt Trzy Widoki Tokaido" oraz „Sto Widoków Słynnych Miejsc w Edo". Ale Hiroshige nie ograniczał się tylko do krajobrazu. Jest on także autorem znanych obrazów przedstawiających aktorów Kabuki, piękne kobiety i wojowników, a swoją twórczość zaczynał od tworzenia ilustracji do książek. Na tego typu tematach koncentrował się mniej więcej do roku 1830. Później zafascynował go krajobraz, który od tej pory stał się głównym tematem twórczości Hiroshige, uzupeniany przez sceny rodzajowe i obrazy przedstawiające ptaki i ryby. Największy rozgłos niewątpliwie przyniosły mu krajobrazy, a szczególnie częste i do tego mistrzowskie wykorzystywanie motywu padającego deszczu i śniegu.

Wszystkie obrazy Hiroshige tchną niezwykłą atmosferą. Tworzy ją szereg cech kompozycji, te widoczne na pierwszy rzut oka to niezwykły jak na przyzwyczajenia europejskie sposób budowy sceny oraz niezwykle piękna a zarazem egzotyczna kolorystyka. Również istotnym czynnikiem tworzącym te niezwykłą atmosferę jest sposób oddawania postaci ludzkich i zwierzęcych - precyzyjny, a jednocześnie malowniczy.

Tradycyjna technika druku obrazów przy pomocy matryc rzeźbionych w drewnie to skomplikowana praca, wymagająca ścisłej współpracy trzech osób. Pierwszą z nich jest artysta malarz, który tworzy rysunek obrazu na cienkim papierze. Druga osoba to drzeworytnik, który przenosi rysunek na blok wycięty z drewna wiśni. Trzecia osoba to drukarz, używający bloku przygotowanego przez rzeźbiarza jako matrycy do druku na papierze (często zrobionym z kory morwy). W pierwszej fazie malarz przygotowuje rysunek konturów obrazu. Rysunek ten jest przenoszony przez drzeworytnika na blok drewna. Następnie przy pomocy tego bloku drukowana jest seria konturowych obrazów, które malarz wypełnia kolorem - po jednym kolorze na arkusz. Drzeworytnik następnie na podstawie wypełnionych kolorem konturów tworzy w drewnianych blokach matryce do druku poszczególnych kolorów. Najczęściej jedna matryca przeznaczona jest do druku jednego koloru, ale jeśli dwa różne kolory są dostatecznie dobrze odseparowane przestrzennie, to czasem używa się jednej matrycy do druku dwóch kolorów jednocześnie. Kiedy drzeworytnik przygotuje drewniane matryce dla wszystkich kolorów, uwzględnionych przez malarza w kompozycji, komplet matryc przekazywany jest drukarzowi. Drukarz na każdą matrycę nakłada farbę przy pomocy pędzla, co daje mu możliwość precyzyjnego operowania gradacją koloru. Dany kolor drukowany był wielokrotnie, z ponownym nakładaniem farby na matrycę, aż do uzyskania pożądanego efektu.

Umierając na cholerę 12 października 1858 roku, Utagawa Hiroshige pozostawił ogromną liczbę obrazów, szacowaną na około 5 400. Wśród nich serie obrazów z Edo i Kioto, seria trzydziestu sześciu widoków góry Fuji, sześćdziesiąt dziewięć widoków z drogi Kiso i wiele innych. Ta niezwykła płodność artysty jest zdumiewająca szczególnie jeśli weźmie się pod uwagę, jak wiele pracy musiał on włożyć w stworzenie każdego pojedynczego obrazu. Niestety, w obrazach z późniejszego okresu widać niejednokrotnie pośpiech artysty, przejawiający się mniejszą dokładnością pracy. Mimo to Utagawa Hiroshige uznawany jest bezsprzecznie obok Hokusai za jednego z dwóch największych artystów tworzących obrazy w technice druku przy pomocy rzeźbionych w drewnie matryc.

Na obrazach Hiroshige (i innych artystów Ukiyo-e) można zauważyć napisy. Są to wykonane jako pieczęć podpisy autora obrazu oraz wydawcy. Jak wiemy z opisu techniki wykonywania obrazu, w procesie powstawania dzieła brały udział trzy osoby: malarz, drzeworytnik oraz drukarz. Podpis na obrazie to podpis wyłącznie malarza. Nigdy natomiast nie pojawia się żadna informacja ani o drzeworytniku, ani o drukarzu. Niekiedy znajdujemy na obrazach również tytuł cyklu, do którego należy dany obraz oraz tytuł danego obrazu. (Jakub Roguski)