TREŚĆ Z TYLNEJ OKŁADKI:


Ze wszystkich włoskich malarzy Michelangelo Merisi da Caravaggio (1[zasłonięte]571-16) może przemawiać do współczesnego odbiorcy w sposób najbardziej sugestywny. Zafascynowany młodością i zmysłowością, przemocą i miłością artysta, człowiek porywczy, ale też pełen pasji tworzenia - postrzegany jest jako malarz-buntownik. W szczegółowej, krytycznej biografii autorka obala mity narosłe wokół tej niezwykłej postaci. Opierając się na rzetelnych badaniach, daje wnikliwą analizę obrazów Caravaggia, wyczerpująco przedstawia złożone stosunki geniusza i jego mecenasów, podkreśla związek pomiędzy wizją i psychiką artysty a dominującymi wówczas prądami kulturowymi. Ten dramatyczny, a zarazem subtelny portret uświadamia nam, że życie Caravaggia było równie sensacyjne i tajemnicze, jak wspaniała i ponadczasowa jest jego sztuka.
Helen Langdon, absolwentka Cambridge, wykładała historię sztuki na uniwersytetach w Glasgow i w Manchesterze oraz gościnnie na Malcie i w Australii. Pracowała w działach edukacyjnych National Gallery, British Museum oraz National Portrait Gallery.



Wstęp



1 wórczość Caravaggia zawsze uważano za śmiałą i rewolucyjnie naturalistyczną. Dla jemu współczesnych ta zmysłowa, tworzona przy udziale żywego modela sztuka miała moc niemal magiczną, wzbudzała podziw i zachwyt. Rozpoczął karierę jako malarz gen-rów lirycznych i wytwornych, tworząc obrazy ukazujące Cyganów, muzyków i mężczyzn grających w karty, dzieła, które zachwycają pięknem i precyzją realistycznie oddanych szczegółów. Z czasem jednak stał się najwybitniejszym malarzem religijnym swej epoki, głównym przedstawicielem baroku katolickiego, sztuki głęboko zakorzenionej w kontrreformacyjnej duchowości. Był najsławniejszym malarzem ówczesnej Italii, cieszył się wielkim uznaniem w całej Europie, ale zarazem lękano się go z powodu jego trudnej i dziwnej osobowości. Był inny niż wszyscy i chełpił się rym. Kpił sobie z władzy, był odważny i kłótliwy. W lóOó roku zabił człowieka, co spowodowało, że ostatnie lata życia musiał spędzić na wygnaniu. Miał wyjątkowy dar empatii, dzięki któremu jego malowidła religijne są tak oryginalne i pełne życia - i to, wraz z jego kontrowersyjną osobowością, sprawiło, że jego malarstwo tak silnie przemawia do nas w czasach obecnych. Jednak choć dzieła sakralne Caravaggia budziły niekiedy oburzenie jego współczesnych, harmonizowały przecież z szesnastowieczną umysłowością. Odzwierciedlały bowiem duchowość odnowionego katolicyzmu, ich mroczny charakter zaś odnosił się zarówno do przeżyć jednostki, jak i do zbiorowego lęku, tak charakterystycznego dla tego wieku duchowego kryzysu i upadku wiary.
Caravaggio urodził się w roku 1571; w okresie, kiedy Ttalia, a nade wszystko Stolica Apostolska nabierały nowego znaczenia, odzyskując wpływy polityczne, a zwłaszcza kulturalne, jakimi się cieszyły w najwspanialszych latach renesansu. Na początku XVI wieku na Półwyspie Apenińskim bezustannie toczono wojny między Francją a Habsburgami o dominację nad Włochami. Papież Klemens VII z rodu Medyceuszy próbował zachować niezależność, lecz jego polityka była tak nieudolna, że w roku 1527 wojska habsburskie Karola V, cesarza niemieckiego i króla Hiszpanii, zdobyły szturmem, a potem złupiły i spaliły Rzym {Sacco di Romd). Żołdacy zachowywali się wyjątkowo brutalnie, papież został upokorzony, co spotkało się z powszechnym oburzeniem. W następnych latach Hiszpania utrzymała dominującą pozycję we Włoszech, zachowując kontrolę nad Mediolanem, Neapolem i Sycylią, co w roku 1559 potwierdził francusko-hiszpański traktat w Cateau--Cambresis. Jednak oprócz ziem kontrolowanych przez Hiszpanię we Włoszech istniało wiele niezależnych państw, księstw i republik, pośród których przede wszystkim należy wymienić Państwo Kościelne, silną i rozległą Republikę Wenecką, Republikę Genui oraz Księstwo Toskanii pod rządami Medyceuszy. Parmą i Piacenzą władali książęta Farnese, w Mantui panowali Gonzagowie, w Ferra-rze i Modenie - ród Este.
W roku 1556, po abdykacji ojca, Karola V, na tron hiszpański wstąpił Filip II. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych wielokrotnie wchodził on w konflikt z papiestwem. Marzeniem Rzymu było odnowienie potęgi Francji, która mogłaby stanowić przeciwwagę dla Hiszpanów, toteż kiedy w roku 1589 zamordowany został Henryk III, ostatni z Walezjuszy, papież Sykstus V nawiązał kontakt z jego następcą, hugenotą Henrykiem Nawarskim, który wstąpił na tron jako Henryk IV. Hiszpanie i część Francuzów nie życzyli sobie protestanckiego króla i podczas dziewiątej francuskiej wojny religijnej (1[zasłonięte]589-15) Hiszpania wsparła Ligę Katolicką walczącą z Henrykiem IV. Wojna domowa pustoszyła Francję, Paryż był oblężony. W roku 1593 jednak Henryk IV nawrócił się na katolicyzm, tym samym jednocząc kraj, i w roku następnym triumfalnie wkroczył do Paryża. Papież Klemens VIII uznat Henryka jako króla Francji i zmniejszył hiszpańskie wpływy w kolegium kardynalskim. Przez
następne lata Hiszpania i Francja pozostawały wciąż w stanie wojny, lecz w roku 1598 pośrednictwo Klemensa VIII doprowadziło do zawarcia w Vervins traktatu, na mocy którego Hiszpania zaakceptowała Henryka IV jako prawowitego władcę Francji. W tym samym roku Klemens wcielił Ferrarę do Państwa Kościelnego. Oznaczało to odrodzenie potęgi Rzymu, katolicy znów zaczęli marzyć o krucjatach. Na przełomie XVI i XVII stulecia w Europie środkowowschodniej organizowano kolejne kampanie przeciwko Turkom.
Odrodzenie potęgi Rzymu wiązało się z falą katolickiego ferworu religijnego, znacznie osłabionego w pierwszej połowie XVI wieku wystąpieniem Marcina Lutra i rozpowszechnianiem się reformacji w północnej Europie. Pragnienie naprawy i zreorganizowania Kościoła katolickiego zrodziło się jeszcze przed protestantyzmem, ale to właśnie reformacja skłoniła papieża Pawła III do zwołania w roku 1545 soboru w niewielkim mieście Trydent, gdzie przez następne osiemnaście lat debatowano nad reformą katolicyzmu. Sobór trydencki miał wzmocnić wiarę w stan kapłański i sakramenty; potwierdził istnienie czyśćca oraz rolę świętych jako pośredników wstawiających się za ludźmi u Boga; podkreślił znaczenie biskupa jako pasterza, a pod sam koniec obrad potwierdził prymat papieża jako zwierzchnika Kościoła. Sobór potępił większość nauk luterańskich, z czego zapewne najistotniejsze było zanegowanie twierdzenia Lutra, jakoby człowiek mógł być zbawiony tylko poprzez wiarę. Dla katolików wiara pozbawiona dobrych uczynków była martwa, właśnie dzięki nim oraz dzięki sakramentom człowiek mógł doznać łaski i zbawienia. Ożywienie katolicyzmu doprowadziło do zreformowania starych i powstania nowych zakonów, na czele z jezuitami; znaczenie przypisywane dobrym uczynkom przełożyło się też na powstanie konfraterni, czyli świeckich bractw, których misją była dobroczynność i pomoc ubogim - pojmowana jako dbałość o ciało i duszę bliźnich. Stanowiło to próbę powrotu do bezpośredniości i bliskości chrześcijaństwa średniowiecznego, barwnego świata trzynastowiecznej Złotej legendy, zbioru gorliwie czytanych opowieści o postaciach biblijnych i świętych, starano się jednak wyeliminować wszelkie wątki apokryficzne. Pojawiły się liczne dzieła o charakterze medy-
tacyjnym, a nieustające źródło inspiracji stanowiły takie pobożne pisma, jak piętnastowieczne O naśladowaniu Chrystusa.
W początkach XVI wieku dwóch papieży, wybitnych mecenasów sztuki, Juliusz II (1[zasłonięte]503-15) i Leon X (1[zasłonięte]513-15), przekształciło Rzym we wspaniałą stolicę odrodzenia, ośrodek renesansowych kunsztów, przyciągający artystów i uczonych z całej Europy. W latach 1[zasłonięte]508-15 Michał Anioł namalował fresk na sklepieniu Kaplicy Sykstyńskicj na Watykanie, w serii przedstawień starotestamentowych ukazując piękno męskiego ciała. W tym samym czasie Rafael zdobił watykańskie Stanze freskami, w których łączył świat antyku i chrześcijaństwa, tworząc syntezę klasycznej równowagi i monumentalizmu sztuki odrodzenia. W czasie Sacco di Roma wielu artystów opuściło miasto; fresk Michała Anioła Sąd Ostateczny (1542, Watykan, Kaplica Sykstyńska) ukazuje grozę i duchowy kryzys tamtych lat. Sztuka zaczęła podupadać, artyści, naśladując Michała Anioła, nie potrafili się wyzwolić spod jego wpływu. Włoscy malarze skupiali się przede wszystkim na postaci ludzkiej i wierzyli w sztukę czerpiącą z natury, ale natury poprawionej i wyidealizowanej. Michał Anioł wyrażał się pogardliwie o artystach z północnej Europy i ich zainteresowaniu realistycznym przedstawianiem zjawisk natury. Pod koniec stulecia jednak wpływ sztuki północnoeuropejskiej oraz północnych Włoch, gdzie od dawna zakorzeniona była tradycja bardziej naturalistyczna, wniósł świeży powiew w życie artystyczne Rzymu.
Rzym, podobnie jak inne wielkie miasta Italii, oferował artystom niezliczone możliwości pracy, ponieważ papieże pod koniec wieku podejmowali zakrojone na ogromną skalę przedsięwzięcia artystyczne, a bogaci mieszkańcy fundowali wiele kaplic w nowych kościołach. Artysta musiał jednak znaleźć możnego opiekuna czy mecenasa, tylko młodzi i nikomu nie znani malarze oddawali swe dzieła w ręce handlarzy. Mecenasi często faworyzowali artystów pochodzących z ich rodzinnych miast, a związki te miały głęboki charakter. Przez całe życie Caravaggio znajdował się pod opieką Colonnów, których był poddanym na mocy prawa feudalnego, a była to jedna z najznamienitszych rodzin Italii. Inne rody, wraz ze swymi rozgałęzieniami mające wpływy w całej Italii i Europie - takie jak Medyceusze, rodziny Borghese, Doria, Gonzaga,
Este - również starały się o dzieła jego pędzla, ponieważ z czasem stał się najsłynniejszym włoskim malarzem.
Prace Caravaggia noszą piętno wybitnej osobowości, o której poza tym wiemy niewiele: sam artysta nie prowadził zapisków, odnotowano niewiele z jego słów. Jego biografia została jednak spisana kolejno przez dwóch współczesnych, którzy dobrze go znali. Jednym z nich był lekarz pochodzący ze Sieny, Giulio Mancini, handlarz, kolekcjoner, koneser i autor pism poświęconych sztuce. Był to ekscentryk obdarzony błyskotliwym umysłem, który opiekował się Caravaggiem podczas choroby i poznał go dobrze, szczególnie w okresie pobytu malarza w pałacu kardynała del Monte pod koniec XVI wieku1. Mancini uzupełniał następnie manuskrypt wielokrotnie, co dowodzi, że starał się aktualizować zebrane informacje. Autorem drugiej biografii był Giovanni Baglio-ne, ukazała się ona w jego Żywotach artystów w roku 1642. Baglione był cenionym malarzem i pisarzem, działał w Rzymie podczas pobytu Caravaggia w mieście i również znał go osobiście. Biografia jego pióra jest krótka, lecz dokładna, jest też zdumiewająco obiektywna, jeśli brać pod uwagę, że Caravaggio był jego wrogiem i otwarcie naśmiewał się z niego. Kolejny biograf Ca-ravaggia, Giovan Piętro Bellori, opublikował swą książkę nieco później, w roku 1672. Opierał się na pracy Baglionego, ale dodał też nieco nowych informacji zdobytych w wyniku własnych badań. Do naszych czasów przetrwał egzemplarz Żywotów Baglionego z odręcznymi notatkami Belloriego. Wszystkie te wczesne biografie wraz z dodatkami Manciniego i uzupełnieniami Belloriego zostały opublikowane i przetłumaczone przez Howarda Hibbarda w książce Caravaggiol.
Caravaggio zadziwiał współczesnych swym realizmem, ale już w następnym pokoleniu postrzegany był jako anarchiczna siła zagrażająca sztuce malarskiej. Zdaniem Poussina Caravaggio przyszedł na świat, by unicestwić malarstwo. Bellori twierdził, że mroczny aspekt sztuki Caravaggia wiązał się z jego wyglądem: „Styl Caravaggia odpowiadał jego fizjonomii: miał ciemną karnację i ciemne oczy, a jego brwi i włosy były czarne; ten koloryt w sposób naturalny znajduje odbicie w jego malarstwie"1. W następnych stuleciach niezbyt się nim interesowano. Dopiero w XX wieku, a zwłasz-
cza od czasu słynnej wystawy Mostra del Carcwaggio e dei Ca-ravaggeschi, zorganizowanej w Mediolanie w roku 1951 przez wielkiego włoskiego znawcę sztuki Caravaggia, Roberta Longhie-go, artysta zaczął się cieszyć nową i niespodziewaną sławą. Okrzyknięto go pierwszym artystą ludowym, buntownikiem, który odrzucił akademickie konwencje i idealizm. Po ukazaniu się Cara-uaggio Studies Waltera Friedlandera (1955) kładziono nacisk na znaczenie anegdoty w obrazach Caravaggia, wyjątkowo twórczo traktującego sceny z Pisma Świętego. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku pojawiły się interpretacje metafizy-czno-egzystencjalne jego dzieł, zainteresowano się też życiem seksualnym Caravaggia, wykorzystując podejście psychoanalityczne. W wierszu In Santa Maria del Popolo Thom Gunn daje temu poetyckie świadectwo. Autor, opisując jego obraz Nawrócenie świętego Pawia, dodaje:
Żaden Ananiasz nie nuci jeszcze o tajemnicy,
Wywodząc ból z imienia grzechu.
To malarz dostrzegł odmienną niewinność
I podskórną tajemniczość.
Kiedy indziej znów malował wyzywającą dziwkę
W odzieniu Wenus, zwodne pyzate wdzięki,
I tych karciarzy; i uduszony został potem, jak to bywa,
Dla pieniędzy, przez ulicznego ohdartusa,
.. .Za szeroki gest samotnika
Co pojął nicość, biorąc ją w ramiona.
Caravaggio zyskał sławę malarza homoseksualisty, uznano, że jego liryczne przedstawienia ukazujące młodych chłopców powstały po to, by schlebić upodobaniom widzów o podobnej orientacji seksualnej. Niemiecki uczony Herwarth Róttgen w // Caravaggio: Ricerche e Interpretazione (1974), a następnie Hibbard, przedstawili Caravaggia jako narcystycznego i zagubionego homoseksualistę. O ile jednak w Anglii ta interpretacja stała się swoistą wykładnią, o tyle nigdy nie była rozpowszechniona we Włoszech. W ostatnich latach pojawiły się liczne głosy krytyczne wobec ta-
kiego postrzegania Caravaggia, szczególnie w książce Caravaggio and His Tivo Cardinals (1995), której autor, Creightons Gilbert, wykazując umiejętności godne oficera śledczego, dowodzi, że historyczne przesłanki dotyczące rzekomego homoseksualizmu Caravaggia są nader wątpliwe. Pojawiły się też nowe interpretacje wczesnych obrazów malarza; Franca Trinchieri Camiz powiązała obrazy przedstawiające muzyków z ówczesną praktyką muzykowania, tymczasem Stephen Bann w The True Vine stwierdził, że chłopcy i martwe natury u Caravaggia są „szkicami w sztuce prezentacji"'. Również w ostatnich latach podjęto szeroko zakrojone badania archiwalne we Włoszech. Stawiają one nowe zagadnienia i dostarczają rozległej wiedzy na temat przyjaciół i mecenasów Caravaggia, przedstawiając nową wizję jego świata, jak to uczynił w swym znakomitym opracowaniu Maurizio Calvesi.
Taka różnorodność podejścia i bogactwo badań sprawiły, że w ostatnich latach naszym oczom ukazał się zupełnie nowy Caravaggio. Był człowiekiem gwałtownym, ale przecież żył w czasach naznaczonych przemocą, ponadto kierował się skomplikowanym kodeksem honorowym. Przez swych współczesnych był jednak często opisywany jako dziwak; w jego życiu nie było silnych związków, chociaż przebywał wśród rzymskich kurtyzan i nawiązywał stosunki o charakterze intymnym. Był malarzem inteligentnym, podziwianym przez ludzi pióra. Wiele jego obrazów to wyszukana gra malarskiej iluzji. Był także wybitnym malarzem religijnym, twórcą nowej, pełnej pasji sztuki barokowej. Co więcej, Caravaggio obdarzony był niezwykłą wrażliwością na miejsce, w którym tworzył, oraz wyczuciem potrzeb swych patronów. Każdemu z wykonywanych zamówień towarzyszyły głębokie przemyślenia co do potrzeb danego kościoła czy mecenasa. Jego prace łączą idealizm i realizm, artystyczną tradycję i nowoczesne spojrzenie. Odznaczał się także zadziwiającym zrozumieniem genius loci: gdy przenosił się z miejsca na miejsce, jego obrazy odzwierciedlały kolejno atmosferę Neapolu, Malty i Sycylii. Sztuka Cara-vaggia wykracza jednak poza granice kontrreformacyjnej pobożności i oddziałuje równie silnie i bezpośrednio po upływie stuleci. Jego dzieła bowiem dostarczają również niezwykle osobistej interpretacji tajemnic chrześcijaństwa, w sposób niezwykle przekonują-
cy i tragiczny opowiadają o kondycji ludzkiej. Caravaggio często umieszczał w swych kompozycjach autoportret, oddając nową, siedemnastowieczną samoświadomość, a jego sztuka wydaje się ściśle powiązana z burzliwymi wydarzeniami życia artysty. Były to przede wszystkim dzieła adresowane do szerokiego odbiorcy, ale Caravaggio przekształcał też swój świat; z biegiem lat modele się zmieniali, w miarę jak artysta się starzał, młodzi mężczyźni i kobiety z wczesnych kompozycji zaczęli ustępować postaciom starszym i wątłym.



Spis treści



Wstęp........................................... 7
Rozdział 1. Mediolan................................ 13
Rozdział 2. Rzym 1592 roku........................... 41
Rozdział 3- Kwiaty i owoce............................ 60
Rozdział 4. Cyganka, szulerzy i kardynał.................. 88
Rozdział 5. Na dworze kardynała del Monte................106
Rozdział 6. Świat ulicy i lupanaai.......................142
Rozdział 7. Nawrócenie i męczeństwo:
jubileuszowy rok 1600.......................166
Rozdział 8. Ut pictura poesis............'...............205
Rozdział 9. Wstrząs i pokora: naśladowanie Chrystusa.........265
Rozdział 10. Rywale..................................265
Rozdział 11. Rzym 1[zasłonięte]603-16...........................288
Rozdział 12. Neapol..................................333
Rozdział 13- Caravaggio na Malcie.......................356
Rozdział 14. Sycylia..................................381
Rozdział 15. Neapol i śmierć...........................399
Przypisy.........................................411
Lokalizacja obrazów.................................453
Spis ilustracji......................................458
Podziękowania.....................................460
Indeks..........................................463



Indeks



Albergati Fabio
Alberti Cherubino
Alberti Durante
Alberti Leon Battista
Aldobrandini Cinzio Passeri kardynał San Giorgio
Aldobrandini Giovan Francesco
Aldobrandini Piętro kardynał - Aldobrandini rodzina Aldrovandi Ulisse Alessandri Tommaso d Allori Cristoforo Amayden Theodore - Aragona Tullio d' Aratori Giovan Giacomo Aratori Luda Aratori rodzina Arcadelt Jakob - Arcimboldo Giuseppe Argentini Lorenzo Armenini Giovanni Battista Arpino Caraliere d' - patrz Cesari
Giuseppe Avellino Andrzej święty
li
Baglione Giovanni Barbari Jacopo de Barberini Monsignor Maffeo - patrz też Urban VIII papież
Barocci Federico Baronio Cesare kardynał
Bassano Jacopo Bassano da Sutri Baulduin Noel Bellarmine Roberto Bellori Giovan Piętro - Bentivoglio Guido - Bernini Gian Lorenzo Bernini Piętro Bethune Philip de Borghese Camillo Borghese Francesco
Borghese Scipione kardynał
Borghese rodzina
Borgianni Orazio
Boromeusz Karol święty; kardynał arcybiskup Mediolanu - -
Borromeo Federico kardynał
Borromeo rodzina
Brueghel Jan
Brie hrabia de
Brill Paul
Bruno Giordano
Caccini Giulio Calvesi Maurizio Campanella Tommaso Campi Antonio Canonici Flavio Capellario Lorenzo Caracciolo Battistello Caracciolo Giovanni Battista Caravaggio Giovan Battista Caravaggio Polidoro da
Carracci Annibale;



Castello Bernardo Castiglione Baltazar Cavalieri Emilio de
Cavalieri Tommaso de
Cellini Benvenuto
Cenci Beatrice -
Cerasi Tiberio

Cervini Gregorio Cesari Bernardino Cesari Giuseppe (Cavaliere d'Arpi-
no);



Cesi Frederico Cesi Guidobaldo Cherubini Laerzio Chryzostom Jan święty Cigoli Ludovico Cobaert Jakub Cointrel Matthieu - patrz też Contarelli Matteo -


Colleoni Bartolomeo Colonna Antonio Colonna Ascanio kardynał biskup
Palestriny Colonna Costanza markiza di Cara-
vaggio

Colonna Fabio Colonna Fabrizio Sforza
- Colonna Luigi Carafa książę Stiglia-
no Colonna Marcantonio -
Colonna rodzina

Comanini Gregorio Contarelli Matteo (Matthieu Cointrel)
-
Costa Ottavio Crescenzi Melchiorre
Crescenzi rodzina
I)
Del Monte Francesco Maria kardynał - -
deirAntella Francesco -
Dolce Lodovico
Domenichino
Donducci Giovanni Andrea
Doria Andrea
Doria Marcantonio
Doria rodzina
Durer Albrecht
Elsheimer Adam Eritreo Giano Nicio Este Cesare d' Este rodzina d'
Farinacci Prospero Farnese Alessandro kardynał Farnese Odoardo kardynał
- Farnese Ottavio Farnese rodzina

Figino Ambrogio Finson Louis Franchis Lorenzo de Franchis Tommaso de
Franchis Vincenzo de Franchis de rodzina
G
Gabrielli Ottaviano
Galilei Yincenzo
Galileo Galilei (Galileusz)

Gallio kardynał Tolomeo Gentile Deodato biskup Caserty Gentileschi Artemisia Gentilcschi Orazio
- :

Giacomo Niccoió di Gigli Giulio Cesare Gilbert Creighton Giorgione
-
Giovanni Vincenzo di Giugoli Giovan Frederico

Giugoli Ignazio Giustiniani Benedetto kardynał

Giustiniani Orazio ó Giustiniani Vincenzo kardynał -
- -

Gonzaga Ferdinando kardynał

Gonzaga Vincenzo książę Grammatica Antiveduto -
Grzegorz XIII papież Guarini Battista
H
M
Henryk II książę lotaryński Henryk IV król Francji

Hibbard Howard Iiolbein Hans Horacy
Juliusz II papież K
Klemens VIII papież --
Laer Sigismondo
Lafrery Antoine
Lauri Giovanni Battista
Leonardo da Vinci -
Leoni Ludovico
Leoni Ottavio
Lomazzo Gian Paolo
Lomeilini Francesco
Longhi Onorio -
Longhi Roberto
Lotto Lorenzo
Loyola Ignacy święty
Ludovisi rodzina
ludwik z Grenady
Maggi Giovanni
Magno Giovanni
Malaspina Ippolito
Malvasia Cesare
Mancini Giulio

-

Mander Carel van Marino Giambattista
Martelli Fra Antonio Martin Gregoiy Martinelli Piętro Paolo Masetti Fabio Massa Lanfranco Massimi Massimo Mastelletto II (Giovanni Andrea Don-
ducci) Mattei Antonio Mattei Asdrubale Mattei Ciriaco
Mattei Girolamo kardynał Mauruzi Lancillotto Mcdici kardynał Alessandro dc'
Medici wielki książę Ferdynand I
de'
lló
Mei Girolamo Melandroni Fillide
Mellan Claude Merisi Bartolotneo Merisi Bernardino Merisi Fermo Merisi Francesco
Merisi Giovanni Battista

Merisi Lodovico - Michelangelo Buonarroti (Michał
Anioł) l
Milesi Marzio
Minniti Mario
Molina Antonio de Montalto Alessandro kardynał


Montalto Giovan Battista Montoya Pedro de Mora Domenico Morigi Paolo Murtola Gaspare
- Muziano Girolamo
N
Nereusz Filip święty -
O
Orlandi Cristofero Orsi Prospero - - Orsini Fulvio Owidiusz
Paładino Filippo
Paleotti kardynał Gabriele biskup
Bolonii

Pallotta Evangelista Palma Jacopo (Vecchio ) Pamfili rodzina Paracelsus Jan Paravicino kardynał Parisot Jean de La Vallette Parmigianino Lodovico Parrazjos Pasąualone Mariano da

Passeri Cinzio kardynał San Georgio

Passignano Domenico Paweł V papież Pesaro Venturino Peterzano Silone Petrarka Francesco Petronio kapitan Piatto Flaminio kardynał Pino kapitan Pisani Baldassare Pius IV papież Pius V papież Platon Pliniusz Pona Francisco Poussin Nicolas Propercjusz Ć
Pucci monsignor Pandolfo Pulzone Scipione

K
Kadolowicz Mikołaj
Rafael


Rembrandt van Rijn
Reni Guido


Ripa Cesare Romanino dc Sanctis Fabbio Roncalli Cristofero -
Rotolanti Gregorio Róttgen Herwarth Rubens Peter Paul
Rusticucci kardynał
Salini Tommaso („Mao")
- Salo Mattia da Salviati Anton Maria Samperi Placido Sandrart Joachim von

Sandys George Sannesio Giacomo kardynał

Sansovino Jacopo Santori Giulio kardynał Sarto Andrea del' Savoldo Giovanni Girolamo

Scanelli Francesco Ó Scarpellino Francesco Schiavone Andrea Sfondrato Paolo Emilio kardynał

Sforza Colonna Muzio Sforza da Caravaggio Francesco Sycylijczyk Lorenzo Spampa Girolamo Spata Costantino
Strozzi Giulio Susinno F Sykstus V papież
Tasso Torquato


Tarquin
Tempesta Antonio Tibaldi Pcllegrino Tibullus
Tintoretto Jacopo Todcsco Giorgio Todi Jacopone da Tomassoni Alessandro Tomassoni Giovan Francesco
Tomassoni Lucantonio - Tomassoni Ranuccio -
Toppa Petronio - Travagni Vittorio Trisegni Filippo -

Tronserelli Ottavio Tuccio Stefano Tufo Giovanni Battista del
Tullio Marco Tycjan

Urban VIII papież (Maffeo Barbe-berini)
Valier Agostino kardynał
Van Dyck Anthony
Van Dyck Floris
Varola Gabriele
Vasari Georgio
Vecellio Cesare
Veronese (Paolo Cagliari)
Vialardi Francesco Maria
Wergiliusz
Yittrice Alessandro
Vittrice Piętro -
W
Wignacourt Alof de
Willaert Adrian lló
Zeuksis
Zucchari Frederico -

Zucchari Taddeo Zucchi Francesco Zucchi Jacopo



WIELKOŚĆ 23X16CM,TWARDA OKŁADKA Z OBWOLUTĄ,LICZY 467 STRON.

STAN BDB /KSIĄŻKA JEST JAK NOWA !!!/.

WYSYŁKA GRATIS NA TERENIE POLSKI / PRZESYŁKA POLECONA EKONOMICZNA + KOPERTA BĄBELKOWA ,W PRZYPADKU PRZESYŁKI POLECONEJ PRIORYTETOWEJ PROSZĘ O DOPŁATĘ W WYSOKOŚCI 3ZŁ.KOSZT PRZESYŁKI ZAGRANICZNEJ ZGODNY Z CENNIKIEM POCZTY POLSKIEJ / .

WYDAWNICTWO REBIS POZNAŃ 2003.

INFORMACJE DOTYCZĄCE REALIZACJI AUKCJI,NR KONTA BANKOWEGO ITP.ZNAJDUJĄ SIĘ NA STRONIE "O MNIE" ORAZ DOŁĄCZONE SĄ DO POWIADOMIENIA O WYGRANIU AUKCJI.

PRZED ZŁOŻENIEM OFERTY KUPNA PROSZĘ ZAPOZNAĆ SIĘ Z WARUNKAMI SPRZEDAŻY PRZEDSTAWIONYMI NA STRONIE "O MNIE"

NIE ODWOŁUJĘ OFERT KUPNA!!!

ZOBACZ INNE MOJE AUKCJE

ZOBACZ STRONĘ O MNIE