Językiem wietnamskim mówi obecnie ponad 70 milionów mieszkańców Wietnamu (blisko 90% ludności).

Chociaż nadal trwają dyskusje na temat genetycznego pokrewieństwa języka wietnamskiego z innymi językami, to jednak większość językoznawców uważa, że należy on do grupy Monkhmer.

Związki z językami tej grupy są widoczne w podstawowym słownictwie języka wietnamskiego w słowach oznaczających części ciała człowieka, nazwach zwierząt, roślin, nazwach obrzędów i rytuałów.

Współczesny język wietnamski kształtował się pod silnym wpływem klasycznego języka chińskiego, lecz obecne są w nim również wpływy języka taj-skiego oraz języków grupy tybeto-birmańskich. Jest językiem tonalnym. Każdy fonem ma sześć odmian tonalnych. Rodzaj tonu warunkuje wysokość i długość samogłoski, z którą jest związany.

1. Sylaba w zasadzie stanowi samodzielny wyraz, ale bardzo często występuje jako morfem w wyrazach złożonych, np.:

noc - uczyć się,

noc sinh - uczeń,

lap noc - klasa.

Z fonetycznego punktu widzenia każda sylaba jest samodzielną jednostką i każda jednostka fonetyczna pisana jest oddzielnie. Może też być jednocześnie słowem, i jest to wtedy słowo proste, np.:

trai - niebo,

dat - ziemia,

ngay - dzień.

We współczesnym języku wietnamskim jest dużo słów prostych (jednosy-labowych), chociaż wyraźna jest tedencja do powstawania słów złożonych, składających się z dwóch, trzech lub więcej sylab, np.:

lam viec - pracować,

hgp tac xa - spółdzielnia.

W słowach złożonych sylaby składowe traktuje się jako morfemy.

Jest wiele sylab, które występują samodzielnie jako słowa proste, a jednocześnie jako morfemy np.:

thang - drabina,

may - maszyna,

thang may - winda.

Jest również wiele sylab, które występują jako części słowa złożonego, nigdy zaś nie występują jako słowa samodzielne (są to tzw. morfemy związane), np.:

ląnh - zimno, zimny,

lanh leo - zimno, zimny.

Sylaba leo zawsze występuje jako morfem związany, natomiast sylaba ląnh może występować jako morfem swobodny.

2. Język wietnamski jest językiem pozycyjnym. Funkcję gramatyczną wyrazu wyznacza nie jego postać morfologiczna, lecz pozycja w zdaniu. Stosunki m i ęd żywy razowe w zdaniu są wyznaczone przez ich pozycję. Jeżeli zmienimy porządek wyrazów w zdaniu, wówczas zmieni się sens tego zdania bądź powstanie struktura bez żadnego znaczenia, np.:

Me yeu con - Matka kocha dziecko.

Con yeu mę - Dziecko kocha matkę.

yeu mę con -

W języku polskim zdarza się, że w pewnych zdaniach prostych szyk wyrazów nie może ulec zmianie, lecz są to wypadki raczej rzadkie, natomiast w języku wietnamskim niezmienność szyku wyrazów w zdaniu stanowi jedną z podstawowych zasad.

Zazwyczaj w zdaniach prostych z czasownikiem w funkcji orzeczenia szyk wyrazów w zdaniu jest następujący:

a. podmiot; b. orzeczenie; c. dopełnienie:

Tói doc sach - Ja czytam książkę.

Istnieje grupa czasowników z tzw. dopełnieniem pustym, np.:

Toi an com - jem,

Tói noc bai - uczę się.

An cam może oznaczać „jem" lub „jem ryż", a noc bai może oznaczać „uczę się" lub „uczę się lekcji".

Chcąc zatem dokładnie wskazać przedmiot czynności, musimy użyć bądź bliższego określenia dopełnienia np. Tói noc bai mai - „uczę się nowej lekcji" lub dopełnienia szczegółowego - Tói noc tiśng Anh - „uczę się angielskiego".

3. Ponieważ czasownik w języku wietnamskim nie odmienia się przez osoby i czasy, jeżeli chcemy wyrazić czas danej czynności w zdaniu, musimy wówczas użyć innych słów, takich jak przysłówek, rzeczownik w funkcji przysłówka lub partykuły czasowe: dang dla czasu teraźniejszego, da - dla przeszłego i se - dla przyszłego (patrz Lekcja V), np.:

Trirac kia anh ay song a day. - Kiedyś on mieszkał tutaj. Co ta da ve nha rój] - Ona już poszła do domu.

4. Osobny problem stanowią zaimki, a szczególnie zaimki osobowe. Forma i sposób ich użycia są uzależnione od takich warunków jak: status społeczny, relacje rodzinne, stosunki uczuciowe między mówiącym, słuchającym i trzecią osobą (osobami), np. student rozmawiając ze swoim profesorem może powiedzieć:

Tói (Em) rat vui mCrng dirac gap giao sir.

(Student) Ja bardzo się cieszę, gdy spotykam pana profesora,

ale rozmawiając z matką powie:

Con rat vui mCrng dirac gap me.

(Dziecko) Ja bardzo się cieszę, gdy spotykam matkę.

Zarówno wyraz tói, em, jak con odpowiada polskiemu zaimkowi „ja", jednak ich wartość znaczeniowa jest różna. Wynika ona z faktu, że relacje pomiędzy studentem i profesorem są bardziej formalne, natomiast pomiędzy matką i dzieckiem stosunki uczuciowe są bliższe.

Funkcje zaimka w języku wietnamskim mogą pełnić zatem również takie wyrazy jak „pan", „pani", słowa określające stopień pokrewieństwa, a także imiona własne (patrz Lekcja III).

5. Spójniki w języku wietnamskim, podobnie jak w języku polskim, łączą wyrazy, grupy wyrazowe lub zdania i tworzą między nimi pewne zależności. Występują spójniki, które mają znaczenia tylko łączące, np. vai, cung - z, va - i, spójniki przeciwstawne: nhirng, nhirng ma, ma - ale, lecz, spójniki występujące parzyście: neu... thi... -jeżeli... to...

Spójniki, podobnie jak przyimki, w języku wietnamskim są zwykle pochodzenia odczasownikowego.

6. Mówiąc o skrukturze i typologii języka wietnamskiego, nie sposób pominąć bardzo istotnego zagadnienia, jakim jest pismo. Wielowiekowe kontakty z Chinami i chińskie wpływy cywilizacyjne, niejednokrotnie narzucane admi-nistracyjnie, sprawiły, że aż po schyłek XIX wieku znaki chińskie, a właściwie ich zmodyfikowana forma w postaci tzw. pisma nóm, były oficjalnym zapisem języka wietnamskiego. W XVII wieku misjonarze europejscy na podstawie alfabetu łacińskiego opracowali wprawdzie transkrypcję fonetyczną języka wietnamskiego (był to zapis zwany quóc ngCr - język narodowy), jednak rozpowszechnił się on dopiero na przełomie XIX i XX wieku, a całkowicie zastąpił znaki pisma nóm w latach czterdziestych naszego stulecia.

Zarówno w pracach teoretycznych, dotyczących zagadnień językoznawczych, jak i popularnych artykułach spotykamy się z terminem „standardu języka wietnamskiego". Standardem tym jest język, którym mówią mieszkańcy Hanoi i jego okolic, a który stanowi podstawę języka narodowego. Nie znaczy to jednak, że współczesny język wietnamski osiągnął stadium stabilizacji, gdyż podlega on wciąż procesowi ewolucji, która najbardziej widoczna jest w dziedzinie słownictwa.

WSTĘP ..................................5

BAI I - LEKCJA I...........................9

BAI II - LEKCJA II..........................15

BAI III - LEKCJA III..........................24

BAI IV - LEKCJA IV..........................32

BAI V - LEKCJA V..........................46

BAI VI - LEKCJA VI..........................57

BAI VII - LEKCJA VII................:........65

BAI VIII - LEKCJA VIII.........................74

BAI IX - LEKCJA IX..........................84

BAI X - LEKCJA X..........................91

BAI XI - LEKCJA XI......................... 101

BAI XII - LEKCJA XI! . . . ...................... 109

BAI XIII - LEKCJA XIII........................ 120

BAI XIV - LEKCJA XIV........................ 127

BAI XV - LEKCJA XV........................ 136

Niniejsza, druga część Podręcznika języka wietnamskiego, przeznaczona jest dla studentów średnio zaawansowanych w znajomości języka, tj. tych którzy ukończyli kurs podstawowy, zawarty w części pierwszej. Dysponując wiedzą o częściach mowy i ich pozycji w zdaniu, znając podstawowe konstrukcje językowe i mając odpowiedni zasób słownictwa, studenci mogą porozumiewać się po wietnamsku w sytuacjach życia codziennego, czytać i rozumieć nieskomplikowane teksty.

Część druga przekazuje dalsze wiadomości z zakresu gramatyki, dotyczące składni (przedstawia części zdania, omawia typy zdań prostych i złożonych) oraz wprowadza - za pośrednictwem tekstów - elementy historii, literatury i kultury wietnamskiej.

Część gramatyczna Podręcznika wymaga kilku zdań komentarza. Autorki pragną zaznaczyć, że część ta nie jest w żadnej mierze wykładem gramatyki języka wietnamskiego. Stanowi zaś niezbędne wyjaśnienie problemów gramatycznych, na jakie napotykają uczący się przy czytaniu i tłumaczeniu tekstów, a niekiedy pełni funkcję praktycznych wskazówek dotyczących poprawnego użycia pewnych konstrukcji zdaniowych. Zamierzeniem autorek było ukazanie problematyki gramatycznej tak, aby przez odniesienie językowych form wietnamskich do ich odpowiedników w języku polskim, można było łatwiej znaleźć zarówno podobieństwa jak i różnice pomiędzy obydwoma językami. Ów praktyczny cel wpłynął naturalnie na uproszczony charakter opisu struktur zdaniowych i zjawisk gramatycznych bez przedstawienia motywacji teoretycznej, chociaż przy pisaniu tej części Podręcznika zostały wykorzystane zarówno praktyczne doświadczenia językowe autorek, jak i najnowsze opracowania gramatyczne wykazane w załączonej bibliografii.

Podręcznik niniejszy składa się z 19 jednostek lekcyjnych. Każda jednostka to tekst i dialog podstawowy, tekst i dialog gramatyczny, słownictwo, objaśnienia gramatyczne, ćwiczenia wdrażające oraz idiomy i powiedzenia. Ponadto

Podręcznik zawiera zestaw tekstów wprowadzających współcześnie używane słownictwo polityczne i ekonomiczne oraz słownik wspólny dla pierwszej i drugiej części.

Autorki mają nadzieję, że Podręcznik spełni oczekiwania uczących się. Ugruntuje i rozszerzy ich teoretyczną i praktyczną znajomość języka, a także zainteresuje kulturą kraju.

Wstęp ..................................................... 5

Bai 1 ............................................... 7

Bai 2 ................................................ 14

Bai 3 ................................................ 21

Bai 4 ................................................ 29

Bai 5 ............................................... 40

Bai 6 ............................................... 50

Bai 7 ............................................... 61

Bai 8 ............................................... 74

Bai 9 ............................................... 84

Bai 10 ............................................... 94

Bai 11 ...............................................103

Bai 12 ...............................................111

Bai 13 ...............................................121

Bai 14 ...............................................132

Bai 15 ...............................................141

Bai 16 ...............................................149

Bai 17 ...............................................159

Bai 18 ...............................................167

Bai 19 ...............................................176

Wybór tekstów...............................................186

Bai 20 ...............................................186

Bai 21 ...............................................187

Bai 22 ...............................................187

Słownik wietnamsko-polski...............................195