Nazwa rubinu pochodzi od jego barwy czerwonej (łac. rubens). Wcześniej jako rubiny określano również inne kamienie o czerwonej barwie, m.in. czerwone spinele i czerwony granat. Czerwień z różnych kopalni jest wprawdzie odmienna, lecz nie może ona być podstawą określenia pochodzenia rubinów, ponieważ w każdym złożu mogą występować złoża różniące się odcieniem.
Barwa w rubinie często rozkłada się nierównomiernie, w postaci prążków lub plamiście.
Rubin (wraz szafirem) jest po diamencie najtwardszym minerałem. Rubiny zawdzięczają swą czerwoną barwę atomom chromu, natomiast za brązowawy odcień odpowiada żelazo.
Najbardziej pożądanym kolorem jest tzw. barwa gołębiej krwi, czyli czerwona z lekkim niebieskawym odcieniem.
W rubinie często występują wrostki w postaci minerałów innego typu, kanaliki, pęknięcia, struktury związane ze wzrostem. Nie stanowią one o gorszej jakości, lecz przeciwnie, świadczą o autentyczności kamienia w porównaniu do podobnie wyglądających syntetyków.