Górny Śląsk w granicach historycznych charakteryzuje się zróżnicowaną budową geologiczną i występowaniem wielu bogactw mineralnych. W opracowaniu przedstawiono budowę jednostek geologicznych, w tym szczegółowo Górnośląskie Zagłębie Węglowe. Na tym tle omówiono najważniejsze bogactwa mineralne Górnego Śląska, uwzględniając także historię ich wydobywania oraz skutki oddziaływania górnictwa na środowisko.
Opracowanie to powinno zainteresować studentów geologii, geoturystyki, geografii, górnictwa oraz specjalności pokrewnych, a także wszystkich miłośników Górnego Śląska.
SPIS TREŚCI:
WSTĘP 5
1. Górny Śląsk w ujęciu geograficzno-historycznym 7
2. Regiony fizycznogeograficzne Górnego Śląska 10
3. Historia wydobywania kopalin na Górnym Śląsku do początków XX wieku 20
4. Zarys budowy geologicznej Górnego Śląska 31
4.1. Górnośląskie Zagłębie Węglowe 32
4.1.1. Usytuowanie zagłębia i jego podłoże 32
4.1.2. Litostratygrafia formacji węglonośnej i jej nadkład 35
4.1.3. Tektonika 46
4.1.4. Metamorfizm węgła 49
4.1.5. Warunki geologiczne eksploatacji i zagrożenia naturalne w górnictwie 49
4.1.6. Zasoby i gospodarka węglem 51
4.2. Strefa kulmu 52
4.3. Metamorfik wschodniosudecki 53
4.4. Monoklina przedsudecka i monoklina śląsko-krakowska 55
4.4.1. Utwory permu 56
4.4.2. Utwory triasu 56
4.4.3. Utwory jury 60
4.5. Depresja śląsko-opolska 65
4.6. Utwory kenozoiczne na przedpolu Sudetów Wschodnich 65
4.7. Utwory kenozoiczne w zachodniej części zapadliska przedkarpackiego 69
4.8. Karpaty fliszowe 71
5. Kopaliny Górnego Śląska 75
5.1. Węgiel kamienny 76
5.2. Węgiel brunatny 80
5.3. Torf 82
5.4. Gaz ziemny 82
5.5. Rudy cynkowo-ołowiowe i innych metali nieżelaznych 84
5.6. Rudy żelaza 88
5.7. Sól kamienna 90
5.8. Siarka 91
5.9. Gipsy 92
5.10. Granity 96
5.11. Bazalty 96
5.12. Fyllity i łupki fyllitowe (łupki dachowe, łupki dachówkowe) 98
5.13. Kwarcyty i łupki kwarcytowe 99
5.14. Marmury 99
5.15. Wapienie, dolomity i margle 100
5.15.1. Wapienie i dolomity triasu 100
5.15.2. Wapienie i margle kredy 102
5.16. Piaskowce 102
5.16.1. Piaskowce szarogłazowe kulmu 103
5.16.2. Piaskowce górnego karbonu 103
5.16.3. Piaskowce jury 103
5.16.4. Piaskowce kredy i trzeciorzędu 104
5.17. Kopaliny ilaste 112
5.18. Piaski i żwiry (kruszywo naturalne) oraz żwirki filtracyjne 114
5.19. Piaski podsadzkowe i formierskie 116
5.20. Wody mineralne 119
6. Główne zbiorniki wód podziemnych 121
7. Oddziaływanie górnictwa na środowisko 123
7.1. Wpływ eksploatacji podziemnej 123
7.2. Wpływ eksploatacji odkrywkowej 133
8. Odpady przemysłowe pochodzenia mineralnego 136
9. Perspektywy surowcowe Górnego Śląska 139
Podsumowanie 141
Bibliografia 145
Tabele stratygraficzne 151
Słownik terminów geologicznych 154
Skorowidz nazw miejscowych, złóż i kopalń 166
