BUDOWA I FUNKCJONOWANIE KOMÓRKI
Skład chemiczny komórki
Woda. Białka. Lipidy. Węglowodany
Podstawowe typy komórek
Charakterystyka struktur komórkowych
Błona komórkowa. Siateczka wewnątrzplazmatyczna. Aparat Golgiego
Lizosomy. Jądro komórkowe. Mitochondria. Cytoplazma. Rybosomy
Wodniczka. Wici i rzęski
Elementy typowe dla komórki roślinnej: chloroplasty, wakuola, ściana komórkowa
Metabolizm komórki
Enzymy. Nośnik energii - ATP. Cykle i szlaki metaboliczne
Oddychanie komórkowe
Cykl życiowy komórki
Fazy życia komórki. Śmierć komórki
Podziały komórkowe
Mitoza. Mejoza
TKANKI
Tkanka nabłonkowa
Tkanka łączna
Tkanka mięśniowa
Tkanka nerwowa
ORGANIZM CZŁOWIEKA JAKO ZINTEGROWANA CAŁOŚĆ
Układ pokarmowy i odżywianie
Składniki pokarmowe
Białka. Tłuszcze. Węglowodany. Witaminy. Sole mineralne. Woda
Budowa układu pokarmowego
Jama ustna. Gardło. Przełyk. Żołądek. Jelito cienkie. Jelito grube
Trzustka. Wątroba
Procesy trawienne w układzie pokarmowym
Wchłanianie i metabolizm składników pokarmowych
Wchłanianie w jelicie cienkim. Metabolizm składników pokarmowych: przemiany glukozy, aminokwasów i tłuszczów, funkcje wątroby
Zasady prawidłowego żywienia
Choroby związane z układem pokarmowym
Anoreksja i bulimia. Otyłość. Choroba wrzodowa. Zatrucia pokarmowe
Pasożyty. Nietolerancja pokarmowa. Próchnica zębów
Układ oddechowy
Budowa układu oddechowego
Jama nosowa. Gardło i krtań. Tchawica i oskrzela. Płuca
Mechanizmy wymiany gazowej
Mechanizm wentylacji płuc. Wymiana gazowa w pęcherzykach płucnych. Transport gazów i wymiana gazowa w tkankach
Przyczyny niewydolności układu oddechowego
Choroby układu oddechowego. Wpływ palenia papierosów
Oddychanie w warunkach nietypowych
Krążenie
Budowa i działanie układu krwionośnego
Serce. Naczynia krwionośne. Krążenie krwi w organizmie
Diagnostyka i choroby układu krążenia
Badania diagnostyczne układu krążenia. Ważniejsze choroby układu krążenia: miażdżyca, nadciśnienie
Skład i funkcje krwi
Osocze. Erytrocyty. Układy grupowe krwi. Leukocyty. Płytki krwi
Badania laboratoryjne i ważniejsze choroby krwi
Badania laboratoryjne krwi. Ważniejsze choroby krwi: anemia, białaczka, hemofilia
Układ limfatyczny
Odporność organizmu
Mechanizmy reakcji odpornościowej
Zaburzenia pracy układu odpornościowego
Infekcja wirusem HIV. Alergie. Choroby z autoagresji
Problematyka przeszczepów
Wydalanie
Budowa układu wydalniczego
Powstawanie moczu
Analiza laboratoryjna moczu
Funkcje nerek
Pokrycie ciała
Budowa i funkcje skóry
Uszkodzenia i choroby skóry
Ruch
Budowa szkieletu na poziomie tkankowym
Układ szkieletowy człowieka
Podział i budowa kości. Elementy szkieletu. Połączenia kości. Funkcje szkieletu
Choroby układu szkieletowego
Układ mięśniowy człowieka
Mechanizm skurczu mięśnia
Budowa komórki mięśnia szkieletowego. Skurcz włókna mięśniowego
Źródła energii. Podział włókien mięśniowych
Rola aktywności fizycznej
Narządy zmysłów
Podział receptorów
Oko - narząd wzroku
Budowa oka. Funkcjonowanie oka. Wady wzroku i choroby oczu
Ucho - narząd słuchu i równowagi
Budowa ucha. Odbieranie fal akustycznych. Zmysł równowagi
Inne narządy zmysłów
Chemiczne narządy zmysłów. Receptory skórne
Regulacja nerwowo-hormonalna
Przewodzenie impulsów nerwowych na poziomie komórki
Zasady przewodzenia impulsu przez neuron. Przekazywanie sygnałów przez synapsę
Budowa układu nerwowego
Anatomiczny podział układu nerwowego: Ośrodkowy układ nerwowy
Obwodowy układ nerwowy
Funkcjonalny podział układu nerwowego: Somatyczny układ nerwowy
Autonomiczny układ nerwowy
Funkcjonowanie układu nerwowego
Odruchy. Uczenie się. Pamięć. Emocje. Wyższe czynności nerwowe
Sen
Zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego
Oddziaływanie substancji chemicznych. Urazy. Ważniejsze choroby
Układ wydzielania wewnętrznego
Rola hormonów, objawy nadmiaru lub niedoboru
Regulacja wydzielania hormonów
Mechanizm reakcji stresowej
Współdziałanie układu nerwowego i hormonalnego
Rozmnażanie i rozwój
Męski układ rozrodczy
Budowa. Powstawanie plemników
Żeński układ rozrodczy
Budowa. Powstawanie komórki jajowej
Porównanie przebiegu powstawania gamet u mężczyzn i u kobiet
Przebieg cyklu menstruacyjnego
Rozwój zarodkowy i płodowy
Zapłodnienie. Rozwój zarodkowy. Rozwój płodowy. Powstawanie bliźniąt
Ciąża, poród, laktacja
Przebieg ciąży. Higiena ciąży. Poród. Laktacja
Etapy ontogenezy człowieka
Metody zapobiegania ciąży
Metody naturalne. Metody sztuczne
Zaburzenia w funkcjonowaniu układu rozrodczego i choroby przenoszone drogą płciową
Zdrowie i choroba
Klasyfikacja chorób
Czynniki chorobotwórcze
Drobnoustroje. Pasożyty zwierzęce
GENETYKA
Podstawy genetyki klasycznej
Podstawowe pojęcia stosowane w genetyce. Zasady dziedziczenia
Kwasy nukleinowe: DNA i RNA
Zapis informacji genetycznej (kod genetyczny)
Realizacja informacji genetycznej (biosynteza białka)
Etap 1: transkrypcja. Etap 2: translacja
Budowa chromosomów
Kariotyp człowieka
Dziedziczenie płci i cech z nią sprzężonych
Mutacje
Choroby dziedziczne człowieka
Choroba nowotworowa
Metody inżynierii genetycznej
Metody przenoszenia i powielania genów. Klonowanie organizmów
Osiągnięcia i perspektywy inżynierii genetycznej
Sekwencjonowanie genomu. Biotechnologia. Perspektywy rozwoju inżynierii genetycznej
EWOLUCJONIZM
Historia poglądów na ewolucję
Dowody ewolucji
Bezpośrednie dowody ewolucji. Pośrednie dowody ewolucji
Zmienność
Zmienność genetyczna. Zmienność środowiskowa
Ewolucjonizm współczesny
Zastosowanie genetyki populacji do wyjaśnienia zjawisk ewolucyjnych
Czynniki ewolucji. Przykłady zmian ewolucyjnych
Powstawanie gatunków
Prawidłowości ewolucji
Hipotezy dotyczące powstania życia na Ziemi
Ważniejsze etapy ewolucji
Różnicowanie się prakomórek. Powstanie komórki eukariotycznej
Powstanie organizmów wielokomórkowych. Ewolucja w środowisku wodnym. Wyjście na ląd
Antropogeneza
Od naczelnych do hominidów. Australopiteki. Przodkowie człowieka
Powstanie człowieka rozumnego (Homo sapiens)
Człowiek jako gatunek biologiczny
Stanowisko systematyczne człowieka. Podobieństwa i różnice pomiędzy człowiekiem a innymi przedstawicielami człekokształtnych. Zróżnicowanie w obrębie gatunku ludzkiego
PODSTAWY EKOLOGII
Bioróżnorodność
Klasyfikacja organizmów
Tolerancja ekologiczna
Cechy populacji
Rozmieszczenie. Liczebność. Struktura wiekowa. Struktura płciowa
Zależności między populacjami
Funkcjonowanie ekosystemów
Ruch materii i energii. Obieg pierwiastków. Przemiany ekosystemów
Człowiek i środowisko
Miejsce człowieka w środowisku. Zasoby środowiska. Wpływ człowieka na środowisko. Ochrona środowiska
Problematyka współczesnego rolnictwa
Formy ochrony przyrody
Ochrona gatunkowa. Obszary chronione. Ochrona indywidualnych obiektów
Słowniczek
