GÓRY STOŁOWE. BROUMOVSKE STENY
Ze wstępu:
Położone w środkowej części Sudetów Góry Stołowe stanowią jedno z najciekawszych pod względem krajobrazowym pasm górskich Polski i Czech (gdzie zwane są Broumowskimi Ścianami). Budujące je skały, płasko zalegające i odporne na wietrzenie piaskowce, utworzyły rodzaj wyniosłego bastionu, wznoszącego się do 300 m ponad sąsiednimi terenami. Opadają ku nim skalistymi progami.
Niepowtarzalny w swym pięknie, fantastyczny labirynt kształtów tworzy górna powierzchnia pasma, w rejonie szczytów Małego i Wielkiego Szczelińca. Niezliczone kamienne kolumny, maczugi, grzyby, pielgrzymy, wielbłądy i inne stwory pobudzają wyobraźnię i stanowią o szczególnej atrakcyjności pasma. Cennym elementem górskiej przyrody są rozwinięte na powierzchniach wierzchowinowych torfowiska.
U podnóża pasma leżą jedne z najpopularniejszych polskich uzdrowisk: Kudowa Zdrój, Duszniki Zdrój i Polanica Zdrój, rokrocznie przyciągające rzesze kuracjuszy, wczasowiczów i turystów. Dla ochrony najcenniejszych walorów przyrodniczych gór w 1993 r. powołano w ich polskiej części Park Narodowy.
Główną część przewodnika stanowią opisy znakowanych szlaków pieszych, przeplatane szczegółowymi opisami krajoznawczymi i ilustracjami mijanych miejsc i miejscowości po obu stronach granicy polsko-czeskiej. Część ogólna przewodnika przybliży nam środowisko geograficzne i przyrodnicze oraz historię Gór Stołowych, a bogate informacje praktyczne z pewnością przydadzą się przy planowaniu wycieczek, rezerwacji noclegów, czy w sytuacjach awaryjnych.
Transgraniczny układ przewodnika, w dobie ułatwień w podróżowaniu związanych z jednoczeniem się Europy, sprawi że będziemy mogli równie dokładnie poznać obie, w naturalny sposób ze sobą połączone, części gór. Opisy tras i aktualizację danych zawartych w przewodniku zakończono w październiku 2004 r.
Czytelnikom przewodnika życzymy przyjemnego i aktywnego wypoczynku w Górach Stołowych.
Szczeliniec
Tekst: Marek Jacek Rumiński
Zdjęcia: Sławomir Adamczak
Szczeliniec Wielki jest najwyższym szczytem polskich Gór Stołowych i zarazem całego pasma. Wznosi się charakterystycznym płaskim stoliwem około 150 m ponad Karłowem. Wierzchowina
Masyw Szczelińca zbudowany jest z piaskowców ciosowych powstałych w płytkim górnokredowym morzu (91-88 mln lat temu). W okresie trzeciorzędu utwory te zostały wypiętrzone tworząc najwyższe stoliwa Gór Stołowych. W dalszym etapie intensywne procesy erozji i denudacji, trwające do dziś, a nasilone zwłaszcza podczas zlodowaceń doprowadziły do powstania na szczycie
Szczyt stanowi jeden z najlepszych w Sudetach punktów widokowych**. Widać stąd wszystkie pasma górskie okalające kotlinę kłodzką z górującym na południowym wschodzie Śnieżnikiem, czeskie Jeseniki i masyw Pradziada. Na północy i północnym wschodzie otwiera się widok na kotlinę Broumova, Broumovské stěny, graniczne Góry Suche, Kamienne, Wałbrzyskie i Sowie z Wielka Sową. Przy dobrej pogodzie można zobaczyć Karkonosze ze Śnieżką.
W najgłębiej położonych szczelinach skalnych panuje specyficzny chłodny mikroklimat, a śnieg zalega w nich do lipca. Występują tam endemiczne gatunki mchów i wątrobowców. Masyw Szczelińca porastają lasy świerkowe z domieszką brzozy, jarzębiny i buka.
Trochę historii
Szczeliniec (niem. Heuscheuer) od dawna przyciągał ludzi swymi tajemniczymi formami skalnymi. Pierwsza wzmianka o górze w brzmieniu Heuscheune pochodzi z 1562 r. Das Heu znaczy po niemiecku siano. Według miejscowej tradycji podawanej m.in. przez F. Pabla nazwa wywodzi się stąd, że u podnóża Szczelińca rozciągają się rozległe łąki, na których zbierano siano. Przyjmując ten wywód niektórzy polscy XIX-wieczni turyści tłumaczyli ją na Siennica (Franciszek Skobel) lub Stóg (przewodnik K. F. Moscha). Według opinii niektórych badaczy nazwa Heuscheuer to słowiańska Chyszowa (od chysza - chałupa kryta strzechą, którą Szczeliniec jakoby przypomina kształtem). Warto dodać, że w Czechach funkcjonuje nazwa Hejszovina, która zresztą obowiązywała w Polsce przez krótki okres po wojnie zanim wprowadzono nową nazwę Szczeliniec (od szczelin skalnych). Uważa się, że pierwsze udokumentowane wejście na szczyt miało miejsce w 1576 r.,
Jest tu w bliskości Reinerz (Duszniki) góra ze skałami zwana Heuscheuer (Szczeliniec), miejsce, z którego widoki zachwycające, ale dla niezdrowego powietrza na samym wierzchołku nie wszystkim dostępna, a ja jestem jednym z tych pacjentów, na nieszczęście, którym tam nie wolno.
W 1837 r. zwiedził Szczeliniec Karol Bołoz Antoniewicz, poeta i kaznodzieja. Opisał to dość szczegółowo w swoich Wspomnieniach z wędrówki przez Góry Olbrzymie (Riesengebirge). W 1853 r. na szczyt wszedł lekarz, prof. UJ Fryderyk Skobel, a w dwa lata później Zygmunt Bogusz Stęczyński, który obszerny opis Szczelińca zawarł w poemacie "Śląsk". Dla wygody turystów już w 1815 r. pobudowano przy wejściu do labiryntu drewniany pawilon, zastąpiony w 1845 r. istniejącym do dziś schroniskiem. Jest to najstarsze schronisko górskie w Sudetach.
Po śmierci długoletniego przewodnika F. Pabla opiekę nad Szczelińcem przejął Klemens Stibler, właściciel gospody w Karłowie (rodzina Stiblerów prowadziła ją do 1945 r.). On też prowadził dalsze prace nad udostępnieniem szczytu. Zwyczaj wchodzenia tam z przewodnikiem przetrwał aż do ostatniej wojny. W latach PRL-u zaniedbania i nadmierny ruch turystyczny spowodowały daleko idącą dewastację urządzeń turystycznych Szczelińca. Zmiany na lepsze nastąpiły po powstaniu PNGS. Udostępniono turystom zamkniętą od lat 70. południowo-wschodnią część tarasu widokowego za tunelem. W 1995 r. odtworzono schody do platformy widokowej na Fotelu Dziadka. Najpoważniejszą inwestycją było odnowienie w 2000 r. nie użytkowanego po wojnie osobnego zejścia z tarasów południowych do Karłowa, co rozładowało ruch turystyczny na trasie dojściowej.
żródło : td.com.pl
