SPIS TREŚCI
Przedmowa 7
Wstęp 8
1. Znaczenie gospodarcze 1 rozwój przemysłu soli 9
1.1. Rodzaje soli i ich znaczenie gospodarcze 9
1.1.1. Sól kamienna 9
1.1.2. Sól potasowa 11
1.2. Zarys historyczny przemysłu solnego w Polsce 12
1.2.1. Początki przemysłu solnego w Polsce 12
1.2.2. Przemysł solny w Polsce międzywojennej 17
1.2.2.1. Kopalnie soli kamiennej . 17
1.2.2.2. Kopalnie soli potasowych 18
1.2.3. Przemysł solny w Polsce Ludowej 19
1.2.3.1. Kopalnie soli kamiennej 19
1.2.3.2. Kopalnie soli potasowych < 20
2. Złoża soli 22
2.1. Powstawanie złóż solnych 22
2.2. Minerały i skały solne 24
2.2.1. Minerały solne 24
2.2.2. Skały solne 25
2.3. Tektonika złóż solnych . 28
2.4. Występowanie złóż solnych 29
2.4.1. Złoża soli w Polsce 29
2.4.1.1. Złoże solne Wapno 33
2.4.1.2. Wysad solny koło Damasławka 37
2.4.1.3. Złoże solne Kłodawa 40
2.4.1.4. Złoże solne w Lubieniu 45
2.4.1.5. Struktura solna Mogilno 46
2.4.1.6. Złoże solne w Górze 46
2.4.1.7. Wysad solny Łanięta 47
2.4.1.8. Złoże solne Rogoźno 48
2.4.1.9. Złoże solne Inowrocław 49
2.4.1.10. Złoże solne Rybnik—Żory—Orzesze 50
2.4.1.11. Złoża solne Wieliczka—Bochnia—Siedlec—Łeżkowice . . 52
2.4.1.12. Inne wystąpienia serii solnej w Polsce ...... 57
2.4.2. Złoża soli w pozostałych krajach Europy 58
2.4.2.1. Złoża soli w NRD 58
2.4.2.2. Złoża soli w NRF 61
2.4.2.3. Złoża soli we Francji '. 62
2.4.2.4. Złoża soli w Hiszpanii 63
2.4.2.5. Złoża soli we Włoszech .......... 64
2.4.2.6. Złoża soli w Anglii 64
2.4.2.7. Złoża soli w Danii . 64
2.4.2.8. Złoża soli w Rumunii 64
2.4.3. Złoża soli w ZSRR — części azjatyckiej i europejskiej ... 64
2.4.3.1. Kambryjskie złoża soli 64
2.4.3.2. Dewońskie złoża soli potasowych 66
2.4.3.3. Złoża solne dolnego permu , 68
2.4.3.4. Jurajskie złoża soli 70
2.4.3.5. Złoża trzeciorzędowe 70
2.4.4. Złoża soli w pozostałych krajach Azji 78
2.4.5. Złoża soli w Afryce 78
2.4.6. Złoża soli w Ameryce 79
3
3. Rozpoznanie geologiczne zióż soli , ?2
3.1. Rozpoznanie złóż wierceniami 82
3.2. Rozpoznanie złóż metodami geofizycznymi 85
3.2.1. Metody radiometryczne 85
3.2.2. Metody grawimetryczne 88
3.2.3. Metody sejsmiczne 89
3.2.4. Metody elektryczne 8[J
3.3. Rozpoznanie złóż robotami górniczymi 90
4. Zagrożenia w kopalniach soli 91
4.1. Zagrożenia wodne w kopalniach soli 91
4.1.1. Ciecze w kopalniach soli . . . . . •,•??..? ' ' JJ
4 12 Ogólne kryteria ustalania zagrożeń wodnych kopalń soli . . . 94
4*1*3. Analiza zagrożeń wodnych w polskich kopalniach soli na przy- .
' kładzie kopalń Kłodawa i Wieliczka 95
4.1.3.1. Zagrożenia wodne w kopalni Kłodawa 95
4.1.3.2. Zagrożenia wodne w kopalni Wieliczka 98
4.1.4. Ógóine przepisy w sprawie zagrożeń wodnych w kopalniach soli
i ich zastosowanie na przykładzie kopalni Kłodawa .... 99
4.1.5. Zabezpieczenia przeciwwodne w górnictwie solnym .... 101
4 1 5.1. Zabezpieczenia szybów 101
4.1.5.2. Zabezpieczenia otworów wiertniczych wykonywanych
z powierzchni ? ? 1°3
4.1.5.3. Zabezpieczenia przy wierceniach podziemnych . . - . 10-1
4.1.5.4. Calizny ochronne 103
4.1.5.5. Tamy wodne I1'
4.1.5.6. Inne środki ochronne lla
4.2. Zagrożenia gazowe w kopalniach soli ^
4.2.1. Rodzaje gazów występujących w kopalniach soli 116
4.2.2. Stwierdzone wystąpienia gazów w złożach solnych 11?
4.2.3. Mechanizm wyzwalania się gazów 121
4.2.4. Zwalczanie zagrożenia gazowego r • 1^3
4.2.5. Metody wykrywania warstw gazonośnych skłonnych do wyrzutów 124
4.2.5.1. Sejsmiczna metoda wykrywania warstw gazonośnych . . 124
4.2.5.2. Dźwiękowa rejestracja wyrzutów gazowych .... 12")
4.2.5.3. Pomiar względnej ilości gazu w soli 127
5. Własności górotworu solnego i ich wpływ na eksploatację 129
5.1. Mechaniczne własności skał solnych 129
5.1.1. Wytrzymałość skał solnych I29
5.1.2. Badania wytrzymałości skal solnych 131
5.2. Własności górotworu solnego 131
5.2.1. Badania górotworu w górnictwie solnym 132
5.2.2. Wpływ własności górotworu solnego na warunki eksploatacji . . 132
6. Udostępnienie złóż solnych 134
6.1. Szyby w kopalniach soli - 134
6.1.1. Wybór miejsca lokalizacji szybu 134
6.1.2. Głębienie szybów 136
6.2. Wyrobiska korytarzowe w kopalniach soli -. . 137
6.2.1. Rodzaje wyrobisk korytarzowych 137
6.2.2. Technologia drążenia wyrobisk korytarzowych ...... 138
6.2.2.1. Drążenie wyrobisk korytarzowych za pomocą materiału wybuchowego 139
6.2.2.2. Drążenie wyrobisk korytarzowych kombajnami . . . 144
6.2.2.3. Inne sposoby drążenia wyrobisk korytarzowych ... 146
6.3. Otwory wielkośrednicowe 14"
7. Eksploatacja soli 149
7.1. Eksploatacja złóż soli sposobem podziemnym suchym 149
7.1.1. Systemy eksploatacji złóż soli • • 149
7.1.1.1. System ubierkowy pasowy kopalni Bochnia ..... 151
7.1.1.2. System długich zabierek w okręgu Werra 152
7.1.1.3. System komór stromych Stassfurt 152
7.1.1.4. Sy_stem komór wysokich prostopadłościennych .... 154
7.1.1.5. System komór wysokich cylindrycznych . . ? ? • 155
7.1.1.6. System komorowy kopalni Bochnia ...'.... is1;
7.1.1.7. System komorowy kopalni Wieliczka 15(
7.1.1.8. System komorowy kopalni Wapno 16'
7.1.1.9. Systemy komorowe kopalni Kłodawa 164
7.1.1.10. Porównanie systemów wybierania złóż soli .... 16'i
7.1.2. Technika strzelnicza w górnictwie solnym 16E
7.1.2.1. Środki strzelnicze i6f
7.1.2.2. Wiertarki do otworów strzałowych i sprzęt strzelniczy . . 171
7.1.2.3. Metryka strzałowa 175
7.1.2.4. Wykonywanie robót strzelniczych 185
7.1.2.5. Wskaźniki charakteryzujące urabianie skał solnych materiałem wybuchowym 186
7.1.3. Mechanizacja wybierania złóż soli jgg
7.1.4. Podsadzanie wyrobisk w kopalniach soli ..;.... jgg
7.1.4.1. Znaczenie podsadzania wyrobisk jgp
7.1.4.2. Materiał podsadzkowy 190
7.1.4.3. Podsadzka sucha {$2
7.1.4.4. Podsadzka hydrauliczna 194
7.1.4.5. Doświadczenia polskie nad podsadzką utwardzaną . . 197
7.1.5. Eksploatacja selektywna złóż solnych na przykładzie złoża kło-
dawskiego igg
7.1.5.1. Celowość i możliwość przejścia na selektywną eksploatację złoża kłodawskiego 202
7.1.5.2. Metoda przejścia na selektywną eksploatację złoża kłodawskiego 139
7.1.5.3. Metoda oprćbowywania złoża . , 202
7.1.5.4. Badanie budowy i jakościowej zmienności złóż soli . . 207
7.1.5.5. Wytyczne dla selektywnej eksploatacji złóż w wysadzie kłodawskim 214
7.1.5.6. Projektowanie systemów wybierania złóż soli w Kłodawie 218
7.2. Eksploatacja złóż soli wodą 226
7.2.1. Solanka i jej własności 226
7.2.2. Obieg cieczy w kopalni 228
7.2.3. Sposoby ługowania pokładów solnych 229
1.2.3.1. Ługowanie pokładów z wyrobisk podziemnych ... 229
7.2.3.1. Ługowanie za pomocą otworów z powierzchni .... 232
7.2.3.2. Zatopienie kopalni 234
7.2.4. Systemy eksploatacji soli wodą w polskich kopalniach . 234
7.2.4.1. Kopalnia Solno-Inowrocław 234
7.2.4.2. Kopalnia Wieliczka ?3Q
7.2.4.3. Kopalnia Bochnia 242
7.2.4.4. Kopalnia Siedlec-Łężkowice 244
7.2.4.5. Kopalnia Góra k/Inowrocławia 245
7.3. Inne źródła otrzymywania soli 247
7.3.1. Słone jeziora i zasolenie mórz 243
7.3.1.1. Wydobywanie soli osadowej z dna jezior słonych . . 248
7.3.1.2. Wydobywanie soli kuchennej za pomocą basenów . . 249
7.3.2. Wydobywanie soli ze źródeł słonych 251
7.3.3. Zasolone wody kopalń węgla 251
7.3 4. Otrzymywanie soli kamiennej z odpadów sylwinitu .... 252
. Przeróbka soli kamiennej 253
8.1. Przeróbka mechaniczna soli kamiennej „na sucho" 2^3
8.1.1. Cel i zadania przeróbki mechanicznej soli kamiennej .... 233
8.1.2. Operacje przeróbki mechanicznej 2o4
8.1.2.1. Przesiewanie 254
8.1.2.2. Rozdrabianie 263
8.1.2.3. Jodowanie 270
8.1.2.4. Brykietowanie 271
8.1.2.5. Usuwanie zanieczyszczeń metalowych 272
8.1.2.6. Operacje pomocnicze w zakładzie przeróbczym .... 273
8.1.3. Schematy operacji przeróbczych soli 279
8.1.4. Automatyzacja zakładu przeróbki mechanicznej 283
8.2. Wzbogacanie solanek soli kamiennej 283
8.2.1. Produkcja solanek — rozpuszczanie urobku solnego . . . 284
8.2.2. Krystalizacja 285
8.2.3. Tężenie solanek 289
8.2.4. Warzelnictwo soli 290
8.2.4.1. Rodzaje warzonki 290
8.2.4.2. Metoda próżniowa otrzymywania soli 291
8.2.4.3. Metoda panwiowa otrzymywania soli 294
8.2.4.4. Charakterystyka warzelni soli w Polsce , 296
8.2.4.5. Bilans materiałowy warzelni soli 297
8.2.4.6. Bilanse cieplne zasadniczych procesów warzelniczych . 299
8.2.5. Inne metody otrzymywania soli kamiennej z solanek .... 301
8.2.5.1. Metoda GIG odsalania wód kopalnianych 301
8.2.5.2. Metoda wymrażania soli 302
8.2.5.3. Metoda wysalania soli 302
9. Jakość soli 303
9.1. Gatunki soli kamiennej 303
9.2. Zbrylanie się soli 304
9.3. Sól niezbrylająca się 305
9.4. Normowanie produktów solnych 308
9.5. Zasady kontroli technicznej 308
10. Przeróbka surowców potasowo-magnezowych 309
10.1. Sole potasowo-magnezowe 309
10.2. Metody wzbogacania surowców potasowo-magnezowych .... 310
10.2.1. Flotacja 310
10.2.2. Wzbogacanie elektrostatyczne 312
10.2.3. Wzbogacanie w cieczach ciężkich 314
10.3. Przeróbka sylwinitu 314
10.3.1. Metody wzbogacania sylwinitu 314
10.3.2. Otrzymywanie chlorku potasowego z sylwinitu .... 315
10.4. PrzeróbKa karnalitu 316
10.4.1. Otrzymywanie chlorku potasowego z karnalitu 316
10.4.2. Kompleksowa przeróbka karnalitu 318
10.5. Przeróbka polihalitu 320
10.6. Przeróbka surowców langbejnitowo-kainitowych 323
10.6.1. Kompleksowa przeróbka surowców langbejnitowo-kainitowych
w ZSRR 323
10.6.2. Technologia przeróbki surowców kainitowych na Sycylii . . 325
10.7. Brykietowanie sylwinu 326
11. Nowe technologie odzyskiwania produktów z solanek 327
11.1. Technologia produkcji jodu z solanek wgłębnych 327
11.2. Produkcja bromowodoru z solanek wgłębnych 328
11.3. Technologie produkcji soli warzonej 329
11.3.1. Proces fluidyzacji 329
11.3.2. Proces krystalizacji w wyparkach Oslo 330
11.3.3. Technologie zagraniczne warzenia soli 330
11.3.3.1. Warzenie soli 330
11.3.3.2. Rekrystalizacja . 331
11.4. Górnictwo wód leczniczych . 332
Literatura 334
