|
Jeżeli naukę traktować jako proces zdobywania wiedzy to proces ten można przedstawić w postaci cztero elementowego schematu: fakty- teoria - przewidywanie - fakty. To fakty, jako wynik obserwacji są punktem wyjścia każdej nauki, ale i punktem docelowym. Nauka (wiedza) zaczyna się od obserwacji i kończy się na obserwacji efektów (skutków) wdrażania ustaleń naukowych. Po drodze ważna jest komunikacja, która umożliwia postęp naukowy. Głównym wątkiem, wokół którego skupiają się zawarte w książce rozważania są funkcje nauki, czyli odpowiedź na pytanie czym się nauka zajmuje? Do podstawowych powinności nauki zaliczyliśmy:
- opisywanie (funkcja deskryptywna),
- wyjaśnianie (funkcja eksplanacyjna),
- przewidywanie (funkcja predykcyjna),
- ocenianie (funkcja ewaluacyjna).
Wykład został wzbogacony o rozważania nad genezą i perspektywami rozwoju nauki, metodyką rozwiązywania problemów naukowych, rolą modeli i badań w doskonaleniu teorii naukowych. Na zakończenie przypominamy Profesora Tadeusza Kotarbińskiego, wielkiego logika, metodologa, twórcę prakseologii, a dla nas, którzy Go znaliśmy - pozostaje On niedoścignionym wzorem uczonego. Książka jest wprawdzie przeznaczona dla młodych adeptów nauki: asystentów, doktorantów, adiunktów, wykładowców, ale przydać się może każdemu, kto interesuje się, a nawet fascynuje rozwojem nauki.
Rozdział 1.
O nauce, dyscyplinach naukowych i kierunkach ich rozwoju
1.1.Narodziny i ewolucja nauki
1.2.Współczesne rozumienie nauki
1.3.Ciekawość uruchamia proces poznania
1.4.Od teorii przez wiedzę do nauki
1.5.Narodziny i rozwój dyscyplin naukowych
1.6.Interdyscyplinarność stwarza problemy
1.7.Klasyfikacja i funkcje nauk
Pytania sprawdzające
Rozdział 2.
Rozwiązywanie problemów naukowych
2.1.Rozwiązywanie problemów -pasja czy udręka?
2.2.Problemy badawcze i naukowe
2.3.Wyniki badań nad efektywnością pracy naukowej
2.4.Kiedy przychodzi olśnienie
2.5.Empiryczny model rozwiązywania problemów naukowych
2.6.Metody pracy ludzi nauki
Pytania sprawdzające
Rozdział 3.
Opisowa (deskryptywna) funkcja nauki
3.1.Nauka zaczyna się od obserwacji
3.2.Funkcje i wartość obserwacji naukowej
3.3.Rodzaje i formy obserwacji
3.4.Selekcja i interpretacja danych
3.5.Klasyfikacja i podział logiczny
3.6.Definicje terminów i zbiorów
3.7.Język kształtuje wyobrażenie o rzeczywistości
3.8.Spór o sensowność stwierdzeń i wyrażeń
Pytania sprawdzające
Rozdział 4.
Wyjaśniająca funkcja nauki
4.1.Istota schematu wyjaśniania
4.2.Typy i rodzaje wyjaśnień
4.3.Struktury i systemy wyjaśniania
4.4.Założenia i hipotezy
4.5.Sprawdzanie (weryfikacja) hipotez
4.6.Hipotezy zerowe, alternatywne i konkurencyjne
4.7.Teoria jako wiedza wyjaśniająca
Pytania sprawdzające
Rozdział 5.
Rola modelu i modelowania w pracy naukowej
5.1.Pojęcie modelu i jego zastosowanie
5.2.Bogaty świat modeli
5.3.Funkcje i znaczenie modeli
5.4.Pojęcie i typy modelowania
5.5.W jaki sposób powstają modele?
5.6.Błędy w modelach (modelowaniu)
5.7.Teoria a modele
Pytania sprawdzające
Rozdział 6.
Badania empiryczne i ich znaczenie w pracy naukowej
6.1.Istota i cel badań naukowych
6.2.Rodzaje badań empirycznych
6.3.Procedury procesu badawczego
6.4.Metody i techniki badań empirycznych
6.5.Realizacja badań i opracowanie ich wyników
Pytania sprawdzające
Rozdział 7.
Przewidywanie jako funkcja nauki
7.1.Geneza zapotrzebowania na przewidywanie
7.2.Badania nad przyszłością trwają
7.3.Pojęcie i funkcje przewidywania
7.4.Etapy prognozowania
7.5.Metody i techniki prognozowania
7.6.Metody heurystyczne
7.7.Wyjaśnianie a przewidywanie
7.8.Zastosowanie przewidywania w sensie naukowym
Pytania sprawdzające
Rozdział 8.
Oceniająca funkcja nauki
8.1.Co i jak oceniać w nauce?
8.2.Istota i rodzaje ocen
8.3.Veritas est adaequatio rei et intellectus
8.4.Antyrealizm ogranicza tradycję poznawczą
8.5.Formy ocen prac naukowych
8.6.Jak napisać recenzję naukową?
Pytania sprawdzające
Rozdział 9.
Tadeusz Kotarbiński - niedościgniony wzór uczonego
9.1.Urodził się w utalentowanej rodzinie
9.2.Fascynacja sprawnym działaniem
9.3.Stawiał ważne pytanie: na co rozum zda się?
9.4.Inspiracje prakseologiczne
9.5.Co się dzieje, gdy umiera sumienie
9.6.Egoizm zabija spolegliwość
9.7.Odszedł przed burzą, która ostatecznie zasiała zamęt i gorycz
Pytania sprawdzające
Bibliografia
Spis rysunków i tabel
Indeks rzeczowy
|
