Spis treści
Wstęp .......................................................................................................................7
Rozdział I. Podstawy ideologiczne fundamentalizmu muzułmańskiego i jego znaczenie w stosunkach międzynarodowych .............................................. 13
1.1. Wyjaśnienie kluczowych terminów ................................................................. 13
1.1.1. Geneza terminu „fundamentalizm” ....................................................... 1
3 1.1.2. Geneza zjawiska fundamentalizmu muzułmańskiego ...........................14
1.1.3. Pojęcie fundamentalizmu muzułmańskiego .........................................18
1.1.4. Analiza terminu „Bliski Wschód” ..........................................................19
1.2. Wybrani prekursorzy fundamentalizmu muzułmańskiego 20
1.2.1. Taki ad-Din Ibn Tajmijja .......................................................................20
1.2.2. Muhammad Ibn Abd al-Wahhab ..........................................................27
1.2.3. Hasan al-Banna .....................................................................................32
1.2.4. Sajjid Kutb .............................................................................................39
1.2.5. Ruhollah Musawi Chomejni .................................................................49
1.3. Fundamentalizm muzułmański jako czynnik destabilizujący stosunki międzynarodowe ..............................................................................57
1.3.1. Wzrost znaczenia fundamentalizmu w świecie .....................................57 1.3.2. Dżihad ....................................................................................................59
1.3.3. Państwa upadłe, terroryzm, prawa człowieka ......................................60 1.3.4. Szari’at ...................................................................................................60
1.4. Islam w stosunkach międzynarodowych na Bliskim Wschodzie ...................62
1.4.1. Islam jako tarcza ochronna ...................................................................63
1.4.2. Islam jako płaszczyzna współpracy i konfl iktów między państwami ....63
1.4.3. Islam w okresie „zimnej wojny” ............................................................64
1.4.4. Islam w paradygmacie cywilizacyjnym Huntingtona 65
1.4.5. Symbolika i znaczenie islamu ...............................................................66
Rozdział II Fundamentalizm muzułmański na płaszczyźnie państwowej............67
2.1. Relacje Saudów z wahhabitami ......................................................................67
2.1.1. Wahhabizm jako instrument polityki saudyjskiej ...............................68
2.1.2. Symptomy buntu .................................................................................. 70
2.1.3. Odpowiedź na opór społeczny...............................................................71
2.1.4. Wahhabizm jako przeszkoda na drodze ku modernizacji ....................72
2.2. Relacje prezydentów irańskich z Najwyższym Przywódcą ............................79
2.2.1. Umocnienie pozycji „wali-je fakih” ......................................................79
2.2.2. Synkretyczny ustrój Islamskiej Republiki Iranu .................................82
2.2.3. Prezydent i fakih – między współpracą a rywalizacją .........................83
2.2.4. Trwałe przymierze czy stały antagonizm? ...........................................88
Rozdział III. Fundamentalizm muzułmański na płaszczyźnie międzynarodowej ................................................................................................. 94 3.1. Saudyjsko-irańska proxy war ....................................................................... 94
3.1.1. Geneza stosunków bilateralnych .......................................................... 94
3.1.2. Rywalizacja państw i ich ideologii na Bliskim Wschodzie ...................97
3.1.3. Mniejszości sunnicka i szyicka w Iranie i Arabii Saudyjskiej .............103
3.2. Paradoksy relacji irańsko-amerykańskich i irańsko-izraelskich ................106
3.3. Wahhabizm w relacjach saudyjsko-amerykańskich .....................................117
3.3.1. Fitna i konfl ikt arabsko-izraelski .........................................................117
3.3.2. Pozycja wahhabizmu i USA w Arabii Saudyjskiej po 11 września 2001 roku ....................................................................123
Rozdział IV. Fundamentalizm muzułmański – płaszczyzna terroryzmu i polityki ...............................................................................................................126
4.1. Casus Braci Muzułmanów.............................................................................126
4.1.1. Ideologia Kutba po jego śmierci ..........................................................127
4.1.2. Rola i miejsce Braci Muzułmanów w Egipcie na przestrzeni dekad ....127
4.1.3. Ideologia polityczna Braci Muzułmanów na przykładzie Partii Wolności i Sprawiedliwości ....132
4.2. Casus Al-Ka’idy .............................................................................................136
4.2.1. Wpływ ideologii Kutba na Al-Ka’idę ...................................................137
4.2.2. Al-Ka’ida a Bracia Muzułmanie .........................................................142
4.2.3. Al-Ka’ida po Arabskiej Wiośnie ..........................................................143
4.2.4. Al-Ka’ida po śmierci Ibn Ladina .........................................................145
4.2.5. Czy Al-Ka’ida wciąż stanowi zagrożenie? ...........................................146
Zakończenie .........................................................................................................148
Aneks 1. Full text: bin Laden’s „letter to America” .............................................154
Aneks 2. Pełny tekst: bin Ladena „list do Ameryki” ...........................................162
Bibliografi a ..........................................................................................................170