|
ciekawostki |
Fortyfikacje Zielonej Góry [edytuj]
Mury []
Pod koniec XIV lub w pierwszej połowie XV wieku obwałowania otaczające rynek i sąsiadujące z nim budynki rozebrano i zastąpiono murami z cegły i kamienia. Na pieczęci miejskiej z 1421 widnieje już herb miasta z wizerunkiem fragmentu muru, a w roku 1429 książę Henryk IX wydał dokument potwierdzający przywileje i ulgi dla tych mieszkańców, którzy brali udział w pracach przy budowie murów, co wskazuje na to, że budowę murów zakończono w tym właśnie czasie [2]. Przedsięwzięcie to, podczas którego wybudowano także fosę miejską, pociągnęło za sobą także uregulowanie nurtu strumienia Złota Łącza. Murom wytyczono linię bardziej eliptyczną, sięgającą dalej na wschód niż dotychczasowe obwałowania. Wykopano wokół nich fosę, którą wypełniały wody ze strumienia Złota Łącza. Sam strumień, płynący swoim dotychczasowym korytem, przecinał miasto z południa na północ, wypływając spod murów w kierunku na północ od dzisiejszego pl. Powstańców Wielkopolskich. Ze wzgórz położonych na południowy zachód od miasta, dziś nazywanych Piastowskimi, spływał w tamtym czasie jeszcze jeden strumień, który tworzył bagniska w sąsiedztwie miasta i stanowił naturalną przeszkodę od południowego zachodu: strumień ten, po przecięciu linii dzisiejszej ulicy Reja skręcał przy murach miasta na północ, a w rejonie ulicy Kasprowicza tworzył nieprzystępne rozlewiska, które jeszcze do końca XVIII wieku były terenem na tyle grząskim, że nie stawiano tam budynków – na mapie z 1784 widoczna jest tam ujeżdżalnia.
Bramy []
Wraz z wybudowaniem nowych, obejmujących większy obszar miasta murów[16] wybudowano dwie bramy: Bramę Górną w południowo-zachodnim odcinku murów – na szlaku w kierunku zachodnim, do Krosna Odrzańskiego – i Bramę Dolną, która łączyła Zieloną Górę z drogą z Wrocławia do Świebodzina. Na zachowanym w archiwach miasta rysunku perspektywicznym miasta z roku 1740 autorstwa Brühla Brama Górna umiejscowiona jest na osi dzisiejszej ulicy Sobieskiego przy budynku nr 7. Brama Dolna natomiast znajdowała się na osi ulicy Żeromskiego, pomiędzy posesjami 12 a 13. Pierwotnie była to budowla drewniana (dopiero w 1561 zastąpiona ceglaną na fundamencie kamiennym) szerokości 10 metrów z dwuskrzydłowymi wrotami czterometrowej szerokości wzmocnionymi żelaznymi okuciami. Nazwy bram – "Górna" i "Dolna" wynikają z ich wzajemnego położenia topograficznego; całe stare miasto leży na pochyłości, której południowy skraj znajduje się wyżej niż północny. Historia budowy trzeciej bramy – Nowej – związana jest z Wieżą Łazienną.
Wieża Łazienna...
...i jej - nieścisła[17] - historia
Wieże []
Oprócz dwóch bram w obwodzie murów otaczających średniowieczną Zieloną Górę znajdowała się Wieża Łazienna[18], którą zbudowano w latach 1[zasłonięte]479-14 z pierwotnym przeznaczeniem budowli funkcji obserwacyjnej, bramnej i obronnej zarazem. Zbudowana była na planie prostokąta i mieściła w przyziemiu przejazd mający szerokość 5,4 metra, który już wkrótce okazał się zbyt wąski. Szybko więc zdecydowano się tuż obok wybudować Bramę Nową[19]. Po jej powstaniu wrota w Wieży Łaziennej zamurowano, a jej rola ograniczała się od tej pory do funkcji obronnych. Oprócz Wieży Łaziennej istniała w południowej części obwodu murów miejskich jeszcze jedna wieża – Głodowa. Wskutek powielanych w literaturze nieścisłości często nazwa ta przypisywana jest błędnie Wieży Łaziennej, jako jej druga, równoważna nazwa. Tymczasem Wieża Głodowa znajdowała się w miejscu, gdzie dziś ulica Pod Filarami łączy się z placem Pocztowym, na wschód od Wieży Łaziennej. Jej rola była ściśle obronna, nie było pod nią żadnej bramy. Według zachowanego rysunku z 1740 roku była to budowla cylindryczna, z blankami w zwieńczeniu. W 1746 była już w złym stanie technicznym i zdecydowano się ją rozebrać. Z pozyskanego kamienia i cegły wzniesiono zbór ewangelicki[20]. Natomiast Wieża Łazienna zachowała się do dziś[21], choć zmieniono jej kształt, rozbierając w 1717 dach, dodając od południa i północy trapezowe szczyty i nakrywając całość barokowym hełmem z ośmioboczną latarnią.
Furty []
W miarę rozrostu miasta i wzmagania się komunikacji jego mieszkańców ze znajdującymi się poza murami przedmieściami narastała potrzeba wykonania mniejszych przejść przez mury – furt. Pierwszą furtę (nazywaną Katolicką albo Starą) przebito w XVII wieku; znajdowała się ona w pobliżu kościoła św. Jadwigi. Jej funkcje komunikacyjne zachowały się do lat 60. XX wieku plac koło kościoła połączony był przejazdem z dzisiejszą ulicą Kopernika tam, gdzie niegdyś znajdowała się ta furta. Drugą z nich – tzw. Nową – wykonano w 1743 (a więc stosunkowo krótko przed rozpoczęciem likwidacji umocnień) w północnym odcinku murów, przy wylocie Mickiewicza i Lisowskiego na Glasser Platz (plac Szklarski, dziś – plac Powstańców Wielkopolskich). Przeznaczona była m.in. dla osób udających się do szkoły ewangelickiej, dlatego nazywana była także furtą Szkolną. Natomiast w 1822, czyli już w czasie usuwania fortyfikacji, przebito w północnych murach jeszcze jedno przejście, zwane furtą Młyńską. Znajdowała się ona w pobliżu młyna na strumieniu Łącza, w północnej części miasta, przy zborze ewangelickim[20].
Basteja []
Nie jest całkowicie pewne, czy w systemie fortyfikacji Zielonej Góry funkcjonowały basteje, ale istnienie Wüste Bastei ("odkrytej" – w znaczeniu otwartej od góry, niezadaszonej) wspomina z jednej strony w swym opracowaniu pt. Geschichte der Grünberg, Schlesien ("Historia Zielonej Góry, Śląsk") Hugon Schmidt, a ponadto analiza rysunku z 1740 potwierdza, że tego rodzaju budowla znajdowała się przy ul. Kopernika tuż za kościołem św. Jadwigi. Ze strategicznego punktu widzenia była to w tym miejscu konstrukcja jak najbardziej pożądana, ponieważ przebiegające tylko kilka metrów od ściany prezbiterium kościoła mury miejskie nie zapewniały mu dostatecznej ochrony; rolą tej bastei było ułatwienie obrońcom utrzymywania nieprzyjaciela na daleki dystans, szczególnie w tym miejscu.
Likwidacja fortyfikacji []
Po likwidacji murów miejskich w połowie XVIII wieku miasto rozrosło się na swoich przedmieściach, a później, w XIX wieku kiedy przez Zieloną Górę przeprowadzono linię kolejową, wzdłuż nowo wytyczonej ulicy prowadzącej do dworca kolejowego.
|
