Praca poświęcona jest strukturze i ewolucji filozofii Stanisława Ignacego Witkiewicza. Autor dąży do opisania zasadniczych motywów decydujących o wewnętrznej dynamice myśli Witkacego. Brak spójności filozofii twórcy Nienasycenia, na który badacze zwracają uwagę od pewnego czasu, skłonił Macieja Soina do potraktowania poglądów ontologicznych, historiozoficznych i estetycznych Witkacego, jako dynamicznej struktury. Praca jest próbą odpowiedzi na pytanie o zasadę współistnienia sprzecznych elementów filozofii Stanisława Ignacego Witkiewicza.
Myśl filozoficzna Stanisława Ignacego Witkiewicza (1[zasłonięte]885-19) zasługuje na uwagę z kilku powodów, przede wszystkim z powodu swojej oryginalności, co na gruncie polskim nie należy do częstych zjawisk. Jednakże sam Witkiewicz zacierał za sobą wszelkie ślady i nie ujawniał, czyje poglądy stały się źródłem inspiracji dla jego filozofii. Możemy więc jedynie próbować odszukiwać zatarte ślady. Już K. Puzyna uznał za najbardziej istotny czynnik kształtujący światopogląd Witkiewicza jego doświadczenie rosyjskie:
I skąd rósł jego ekspresjonizm, skoro nie było dlań atmosfery w polskiej pozornej sielance lat dwudziestych? Odpowiedź nasuwa dopiero rosyjski epizod biografii Witkiewicza. Jak wiadomo, w latach 1[zasłonięte]915-19 Witkiewicz przebywał w Rosji. 17 lipca 1916 roku został ciężko ranny w bitwie nad rzeką Stochod i przewieziony do szpitala w Petersburgu. Od tego dnia przebywał w Petersburgu aż do swego powrotu do Polski. Nie posiadamy żadnych danych na temat kontaktów Witkacego z Rosjanami i jego lektur w tym okresie. Petersburg był zaś miastem tętniącym życiem intelektualnym. W latach 1[zasłonięte]907-19 działało w nim Towarzystwo Religijno-Filozoficzne, żywe były wspomnienia o urządzanych przez Wiaczesława Iwanowa (1[zasłonięte]866-19) w jego domu dysputach dla elity kulturalnej, zwanych „sympozjonami” (w latach 1[zasłonięte]905-19). Rosyjska inteligencja dosłownie zaczytywała się pracami filozoficznymi i teologicznymi wspomnianych już intelektualistów. Trudno wyobrazić sobie, żeby do Witkacego nie dotarły jakieś wieści o tych dyskusjach i lekturach. Jeden natomiast fakt wskazuje wyraźnie na taką możliwość. W 1919 roku, po powrocie z Rosji, Witkacy publikuje pierwszy zarys swojej teorii filozoficznej we wstępie do traktatu Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia (ostateczna wersja teorii: Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie Istnienia, Warszawa 1935). Rok wcześniej pisze dramat Maciej Korbowa i Bellatrix, w którym również pojawiają się wątki filozoficzne. Czy może być to jedynie przypadkowa zbieżność? Aby udzielić odpowiedzi na to pytanie, należy, jak sądzę, porównać podstawowe tezy filozofii Witkacego z odpowiednimi dziełami myśli rosyjskiej. Zadanie to jest obecnie znacznie ułatwione dzięki opublikowaniu pracy syntetyzującej poglądy filozoficzne autora Szewców
Maciej SOIN
FILOZOFIA STANISŁAWA
IGNACEGO WITKIEWICZA
Wydanie: MONOGRAFIE FNP SERIA HUMANISTYCZNA 2002
Liczba stron: 174
Maciej Soin, filozof, socjolog, prof. nadzw. w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN w Warszawie, profesor w Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. Autor licznych publikacji z zakresu filozofii i socjologii, w tym książek „Filozofia Stanisława Ignacego Witkiewicza” (1995), „Gramatyka i metafizyka. Problem Wittgensteina” (2001) oraz „W kwestii prawdy. Wittgenstein i filozofia analityczna” (2008). W roku 1987 za pracę o fenomenologii Alfreda Schütza otrzymał nagrodę im. Plessnera, jest też dwukrotnym laureatem konkursu wydawniczego Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej. Pełnił funkcję dziekana Wydziału Socjologii i Zarządzania w Wyższej Szkole Ekonomiczno-Humanistycznej w Skierniewicach i prezesa Towarzystwa im. Ludwiga Wittgensteina. Był członkiem Komisji Bioetycznej przy Akademii Medycznej w Warszawie i zastępcą redaktora naczelnego „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej”. Obecnie zajmuje się etycznymi i socjologicznymi zastosowaniami filozofii lingwistycznej.
Wykształcenie i kariera zawodowa:
1[zasłonięte]980-19: Uniwersytet Łódzki, studia socjologiczne (praca magisterska na temat koncepcji Alfreda Schütza)
1[zasłonięte]983-19: Uniwersytet Łódzki, studia filozoficzne (praca magisterska na temat pojęcia katastrofizmu w historiozofii)
1[zasłonięte]989-19: studia doktoranckie w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN w Warszawie, praca doktorska "Struktura filozofii Stanisława Ignacego Witkiewicza", promotor: prof. Stefan Morawski
1[zasłonięte]993-19: asystent w Zakładzie Filozofii Współczesnej Instytutu Filozofii i Socjologii PAN w Warszawie
1[zasłonięte]994-20: adiunkt w Zakładzie Filozofii Współczesnej Instytutu Filozofii i Socjologii PAN w Warszawie
2001: uzyskanie stopnia doktora habilitowanego na podstawie rozprawy "Gramatyka i metafizyka. Problem Wittgensteina"
2[zasłonięte]002-20: profesor w Wyższej Szkole Ekonomiczno-Humanistycznej w Skierniewicach, dziekan Wydziału Socjologii i Zarządzania
od 2[zasłonięte]002-20: docent w Zakładzie Filozofii Współczesnej Instytutu Filozofii i Socjologii PAN w Warszawie
od 2008 i nadal: profesor w Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
od 2010 i nadal: prof. nadzw. w Zakładzie Filozofii Współczesnej Instytutu Filozofii i Socjologii PAN w Warszawie
DZIAŁALNOŚĆ DYDAKTYCZNA
Wykłady z filozofii, historii myśli społecznej, współczesnych teorii socjologicznych, etyki dziennikarskiej, metod badań medioznawczych; seminaria dyplomowe; wykłady monograficzne z zakresu filozofii nauk społecznych i etyki.
WAŻNIEJSZE PUBLIKACJE
a) książki
1. „Filozofia Stanisława Ignacego Witkiewicza”, Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Wydawnictwo Leopoldinum, Wrocław 1995 (wyd. 2 - 2003)
2. „Gramatyka i metafizyka. Problem Wittgensteina”, Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Wydawnictwo FUNNA, Wrocław 2001
3. „W kwestii prawdy. Wittgenstein i filozofia analityczna”, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2008
b) prace redakcyjne
1. „Oblicza mediatyzacji”, Wydawnictwo Konsorcjum Akademickie, Kraków-Rzeszów-Zamość 2011, redakcja (wraz z Leszkiem Baranem) i współautorstwo tomu
2. „Idea transcendentalizmu od Kanta do Wittgensteina”, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2011, redakcja (wraz z Przemysławem Parszutowiczem) i współautorstwo tomu
3. „Wittgenstein w Polsce”, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, redakcja i współautorstwo tomu, Warszawa 1998
c) artykuły
1. „Problem znaczenia i rozumienia w fenomenologii Alfreda Schütza”, Kultura i Społeczeństwo t. XXXI, nr 2, 1987
2. „Lokalne organizacje konsumenckie”, maszynopis, Instytut Socjologii, Warszawa 1989
3. „O pojęciu katastrofizmu historiozoficznego”, Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 35, 1990
4. „Historiozofia Stanisława Ignacego Witkiewicza”, w: „Kołakowski i inni”, red. J. Skoczyński, Zakład Historii Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1995
5. „Ludwig Wittgenstein: Philosophische Untersuchungen”, w: „Przewodnik po literaturze filozoficznej XX wieku”, t. 3, red. B. Skarga, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995
6. „Alfred Schütz: Der sinnhafte Aufbau der sozialen Welt”, w: „Przewodnik po literaturze filozoficznej XX wieku”, t. 3, red. B. Skarga, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995
7. „Wittgenstein jako filozof przewrotny”, w: „Rozprawy z historii filozofii nowożytnej i współczesnej”, red. R. Jadczak, J. Pawlak, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 1997
8. „Czy Traktat jest dziełem z zakresu ontologii?”, w: Maciej Soin (red.), „Wittgenstein w Polsce”, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 1998
9. „Logika Traktatu. Polemika z Wojciechem Sadym”, Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 46, 2001
10. „Wittgenstein: prawda i sens”, w: A. Motycka (red.), „Wiedza a wartości”, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2001
11. „Wittgenstein w kwestii prawdy”, Przegląd Filozoficzny 4/2002
12. „Witkiewicz i Bugajew”, Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 49, 2004
13. „Wittgenstein o negacji”, Przegląd Filozoficzny 2/2005
14. „O polemice Witkiewicza z Wittgensteinem”, Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 50-51, 2006
15. „Wittgenstein: prawda i pewność”, Przegląd Filozoficzny 1/2007
16. „Problem prawdy w notatkach Wittgensteina z lat 1[zasłonięte]930-19”, Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 52, 2007
17. „Epistemology after Wittgenstein”, Dialogue and Universalism, vol. XVIII, no. 1-3/2008 (w wersji polskiej: „Epistemologia po Wittgensteinie”, w: Alina Motycka (red.), „Jana Srzednickiego sapientia restituta”, Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii i Socjologii, Warszawa 2008)
18. „Wittgenstein und die Korrespondenztheorie der Wahrheit“ (w:) J. Bremer, J. Rothaupt (wyd), „Ludwig Wittgenstein – „Krakau zugeteilt“ / Ludwig Wittgenstein – „przydzielony do Krakowa“”. Wydawnictwo WAM, Kraków 2009 (tamże w wersji polskiej: „Wittgenstein a korespondencyjna teoria prawdy“)
19. „Filozoficzna socjologia Petera Wincha“, Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 54, 2009
20. „Kryzys finansowy, odpowiedzialność dziennikarza i problem etyki szczegółowej“, Prakseologia 150/2010
21. „Fakty i wartości w dyskusjach analityków“, Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 55, 2010
22. „Perspektywy etyki dziennikarskiej”, w: R. Polak (red.), „Konteksty dziennikarstwa”, Konsorcjum Akademickie, Kraków-Rzeszów-Zamość 2010
23. „Etyka dziennikarska a praktyka PR”, w: D. Tworzydło, Z. Chmielewski (red.), „Public Relations w procesie kształtowania relacji z otoczeniem”, Rzeszów 2010
24. „Etyka mediów jako etyka biznesu”, w: W. Gasparski, B. Rok (red.), „Ku obywatelskiej rzeczpospolitej gospodarczej”, Warszawa 2010
25. „Dziennikarstwo zaangażowane w świetle socjologii moralności”, w: „Oblicza mediatyzacji”, red. M. Soin, L. Baran, Wyd. Konsorcjum Akademickie, Kraków-Rzeszów-Zamość 2011
26. „Fakty, wartości i panika moralna“, Studia Socjologiczne, t. 2, 2011
27. „Wittgenstein i transcendentalizm”, w: P. Parszutowicz, M. Soin (red.), „Idea transcendentalizmu od Kanta do Wittgensteina”, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2011
